Dywan dwuosnowowy, wzór „Drzewo”, wykonany z wełny przędzionej ręcznie farbowanej barwnikami naturalnymi: koszenilą i cebulą.
Dywanami dwuosnowowymi lub tkaninami podwójnymi nazywane są charakterystyczne dla tkactwa ludowego Polski północno–wschodniej tkaniny wzorzyste, złożone z dwóch przenikających się warstw. Wykonuje się je z użyciem dwóch osnów (każdej w innym kolorze) i dwóch wątków (w kolorach osnów). Jedna strona tkaniny jest odwrotnością kolorystyczną drugiej. Dywany tkane są na ręcznych krosnach 4-nicielnicowych, splotem płóciennym. Technika narzuca geometryzację wzorów.
Tkaniny takie występowały kiedyś między innymi w krajach skandynawskich, Anglii, Włoszech i Hiszpanii. Najstarsze jakie znamy z obszaru Polski to dywany mazurskie z okolic Ełku i Olecka datowane na koniec XVIII wieku. Umiejętność wyrobu dywanów nie była powszechna. W drugiej połowie XIX i pierwszej XX wieku ich wykonywaniem zajmowały się niektóre małomiasteczkowe warsztaty rzemieślnicze oraz nieliczne specjalistki wiejskie. Pracownie tkackie, początkowo używające warsztatów nicielnicowych z czasem wprowadziły krosna żakardowe.
Kompozycja dywanów składała się z pola środkowego wypełnionego powtarzającymi się motywami gałązki winorośli, gwiazd, rombów lub „raczków” oraz z szerokiej, trójdzielnej bordiury. Bordiura była częścią mocno eksponowaną bowiem dywany służyły jako nakrycia na łóżka (mazurskie były nakryciami na stoły). Zazwyczaj stanowiły część wiana panny młodej i stąd zapewne na niektórych pojawiał się motyw „uczty weselnej” lub „korowodu weselnego”, z postaciami ludzi i zwierząt. Na początku XX wieku upowszechniły się dywany o „wzorach kapowych” naśladujące żakardowe kapy fabryczne. Niemal równocześnie zaczęto stosować barwienie farbami anilinowymi, co spowodowało zmianę kolorystyki, która stała się ostrzejsza i jaskrawa.
Ważny etap w rozwoju tkactwa dwuosnowowego rozpoczął się w latach 30. XX wieku. Wiązał się on z działalnością artystki, Eleonory Plutyńskiej. W 1934 r. wyruszyła ona w okolice Janowa w poiecie sokólskim w poszukiwaniu starych dywanów i osób wykonanych w technice dwuosnowowej. Wyprawa zaowocowała współpracą z tkaczem Adolfem Jaroszewiczem i kilkoma tkaczkami. Plutyńska postanowiła stworzyć nowy typ dywanów. Zachęcała Jaroszewicza do tworzenia własnych wzorów zamiast odrabiania motywów z kap fabrycznych. Pierwszym wzorem tkacza były „zwierza”, inspirowane motywem z dywanu kaukaskiego pokazanego mu przez Plutyńską. Potem powstały następne. Wykrystalizowały się określone „typy” dywanów: „zwierza”, „drzewo”, „bukiety”, „las”. W ramach tych typów tkaczki wymyślały własne motywy tkane „z głowy”. Odbywało się to jednak przy znaczącym udziale artystki, stąd, zamiast autorstwa, w podpisach często pojawia się „tkała”. Plutyńska zaproponowała też powrót do ręcznie przędzionej wełny i barwników naturalnych uzyskując przez to ciekawe efekty kolorystyczne.
Po II wojnie światowej artystka kontynuowała pracę z tkaczkami janowskimi. Ze względów politycznych jej ośrodek działał pod różnymi szyldami. Właśnie z niego pochodzi prezentowany dywan o wzorze „Drzewo”, tkany przez jedną z najbardziej znanych tkaczek Aurelię Majewską. Ma on prostą, wąską bordiurę charakterystyczną dla wyrobów ośrodka, które w przeciwieństwie do tradycyjnych dywanów są tkaninami naściennymi. Trafiały głównie do odbiorców miejskich, na wsi w latach 50. XX wieku najmodniejsze były nadal dywany „kapowe”.
Opracowała Elżbieta Pobiegły.
