Siwucz, uchatek grzywiasty, lew morski Stellera czy wreszcie dla porządku Eumetopias jubatus. Za tymi nazwami kryje się jedna i ta sama istota. Gatunek dużego ssaka morskiego żyjącego w wodach północnej części Oceanu Spokojnego. To tam znajdują się Wyspy Komandorskie i tam od początku XIX wieku mieszkali aleuccy łowcy, polujący na to zwierzę dla mięsa, skór i jelit.
W zbiorach naszego muzeum zarówno Aleuci jak i same Wyspy Komandorskie są licznie reprezentowane. Są to zbiory przekazane przez Benedykta Dybowskiego, człowieka wielokrotnie odwiedzającego te Wyspy, znającego Aleutów, leczącego ich. Dybowski już w latach 80-tych XIX wieku pisał o stopniowym zanikaniu komandorskich Aleutów jako nacji, o ich rozpuszczaniu się w żywiole rosyjskim i amerykańskim. Niewątpliwie była to prawda. To było nieuniknione. Sami mieszkańcy Wysp Komandorskich byli zaledwie projektem biznesowym Rosyjsko-Amerykańskiej Kompanii Handlowej, która przesiedliła ich z archipelagu Wysp Aleuckich na bezludne wcześniej Wyspy Komandorskie w celu maksymalizacji dochodu z polowania na wydry morskie. Schludne domki na brzegu Wysp Miedzianej i Beringa widoczne na fotografiach Dybowskiego to nie fatamorgana. To przenośna architektura z nieodległej Ameryki, której opłacało się być obecną na Wyspach i czerpać dochody z eksploatacji tamtejszych wód, rękoma Aleutów.
Wszystko ma jednak swój kres, wydry morskie wybito i niechybnie taki sam los spotkałby i inne morskie ssaki, gdyby nie szereg tąpnięć politycznych i zmian na rynkach oraz last but not least wysiłków biologów nakierowanych na uratowanie morskiej fauny północnego Pacyfiku od zagłady. Obecnie gatunki takie jak wydra morska i lew morski są pod ścisłą ochroną a polowanie na uchatki jest limitowane. Zresztą, ich ciała przestały być potrzebne naszej syntetycznej cywilizacji. Nikt już nie ubiera się w futra wydr i fok, nie robi szlauchów ze skór morsów ani części damskiej garderoby z fiszbinów, nie mówiąc o paleniu w lampkach wielorybim tłuszczem.
A komandorscy Aleuci? Najpierw zostali ograniczeni do jednej wyspy, Wyspy Beringa. Osadę na Wyspie Miedzianej zamknięto z rozkazu władz. Potem stali się mniejszością etniczną zdominowaną przez przybyszów z terenów Związku Radzieckiego. Obecnie stanowią grupę metyską mówiącą w większości po rosyjsku. Tym bardziej przedmioty przywiezione przez Dybowskiego: małe kajaki z załogą, wyobrażenia polowania na fokę, ubrania, staja się namacalnym wspomnieniem świata, który już przeminął. Zachęcamy do zapoznania się ze szczegółowym opisem przedmiotów tej kolekcji.
Eryk Grebzde mieszka w Pietropawłowsku Kamczackim. Urodził się jednak na Wyspie Beringa i tam też spędził młodość. Jest jedną z ostatnich osób mówiącą w języku komandorskich Aleutów. Posłuchajmy jego historii o polowaniu na siwucza – lwa morskiego. Przenieśmy się na chwilę do tego odległego zakątka naszej planety. Jest końcówka lat czterdziestych XX wieku. 11 letni Eryk wyrusza ze swoim dziadkiem na polowanie…
Miotacz harpunów (i strzał?) - przedłużenie siły nośnej ramienia myśliwego. Wykonany z płaskiego kawałka drewna - deseczki, w którym wydrążono rowek do umieszczenia drzewca harpuna (promienia strzały?). Wydrążony rowek zakończony jest obsadką wykonaną z kości. W miotaczu nawiercony jest okrągły otwór służący do przytrzymywania wyrzutni palcem, podczas miotania harpunem (strzałą). Miotacz przeznaczony był do polowań na wydry morskie.
Kolekcja Benedykta Dybowskiego zgromadzona w latach 1879-83.
Na karcie magazynowej zapisany dawny numer inw.: MTP 6056 XVIIIB 21 oraz informacja o przekazie (darze) do MTP w 1886 r. Tam też widnieje odręczna adnotacja sporządzona przez Marię Zachorowską o treści: "ze zbiorów B. Dybowskiego, dar do MTP, 1886, przekaz do MEK w 1913"
Miotacz harpunów (i strzał?) - przedłużenie siły nośnej ramienia myśliwego. Wykonany z płaskiego kawałka drewna - deseczki, w którym wydrążono rowek do umieszczenia drzewca harpuna (promienia strzały?). Wydrążony rowek zakończony jest obsadką z metalu (miedzi?). W miotaczu nawiercony jest okrągły otwór służący do przytrzymywania wyrzutni palcem, podczas miotania harpunem (strzałą). Całość płaska, w naturalnym kolorze spatynowanego drewna. Miotacz przeznaczony był do polowań na wydry morskie.
Kolekcja Benedykta Dybowskiego zgromadzona w latach 1879-83.
Na karcie magazynowej adnotacja odręczna wykonana przez Marią Zachorowską: "ze zbiorów B. Dybowskiego, dar do MTP, 1886, przekaz do MEK w 1913". Ponadto, zapisany dawny numer inw.: MTP 6055 XVIIIB 21 oraz informacja o przekazie (darze) do MTP w 1886 r.
Autor opisu: Natalia A. Tatarenkowa, Kierownik Oddziału Ochrony Dziedzictwa Historycznego i Kulturowego Państwowego Rezerwatu Biosfery „Komandorski” im. S.W. Marakowa
Strzała z kościanym grotem. Drzewce ułamane zakończone szczerbiną, kilkakrotnie obwinięte przy końcu sznurkiem ze ścięgien. Kościany wydłużony i szpiczasty grot, „wpuszczony” w drzewce, miejsce połączenia zeszlifowane, gładkie.
Strzała z kościanym, toczonym, obłym grotem zakończonym metalową blaszką. Drzewce długie, zakończone szczerbiną. Górna część drzewca, poniżej grotu malowana na kolor czerwony, z wyraźnymi zarysowaniami tworzącymi rodzaj wzoru. Pozostała część drzewca w kolorze naturalnego drewna. Pierzysko poczwórne, przestrzenie pomiędzy 4 pierzyskami barwione na zielono. Poniżej pierzyska 3 pasy (czerwony-żółty-czerwony) oraz owijka ze sznurka. Końcówka drzewca i szczerbina obłożone blaszką miedzianą (?) pokryta licznymi guzami.
Strzała bez grotu. Drzewce długie, zakończone szczerbiną. Górna część drzewca, poniżej miejsca mocowania brakującego, kościanego grotu malowana na kolor czerwony, z wyraźnymi zarysowaniami tworzącymi rodzaj wzoru. Pozostała część drzewca w kolorze naturalnego drewna. Pierzysko poczwórne, przestrzenie pomiędzy 4 pierzyskami w dolnej części owinięte kawałkiem tkaniny lnianej (?) o grubym splocie płóciennym. Poniżej pierzyska, końcówka drzewca i szczerbina obłożone blaszką miedzianą (?) pokryta licznymi guzami. Przy dolnej krawędzi doczepione fragmenty plecionej linki i dowiązana metka z zapisem "Strzała. Syberia".
Harpun do miotacza harpunów, używany do polowania na wydry morskie. Drzewce barwione na czerwono. Do drzewca przymocowany na kościanej obsadce pływak z jelita ssaka morskiego, z kościanym ustnikiem do napełniania powietrzem. Powyżej pływaka, przy krawędzi drzewca owinięty zwój sznurka plecionego jelit lub ścięgien. Brak grotu.
Na karcie magazynowej zapisany został dawny nr inw. MTP 6057 XVIII B 23 oraz data przekazu obiektu do zbiorów MTP w 1886 roku. Przekaz z MTP do zbiorów MEK nastąpił w 1913 roku.
Harpun do miotacza harpunów, używany do polowania na wydry morskie. Drzewce barwione na czerwono. Do drzewca przymocowany na kościanej obsadce pływak z jelita ssaka morskiego, z kościanym ustnikiem do napełniania powietrzem. Powyżej pływaka, przy krawędzi drzewca owinięty zwój sznurka plecionego jelit lub ścięgien. Brak grotu. Pływak zniszczony (spękany).
Na karcie magazynowej zapisany został dawny nr inw. MTP 6057 XVIII B 23 oraz data przekazu obiektu do zbiorów MTP w 1886 roku. Przekaz z MTP do zbiorów MEK nastąpił w 1913 roku.
Drewniane drzewce harpuna połączone w jedną całość z kościaną obsadką. Miejsce łączenie obwinięte sznurkiem ze ścięgien, do którego doczepione są drobne kępki postrzępionej włóczki/nici w kolorach czerwonym, niebieskim. Brak grotu. Harpun przeznaczony do polowania na wydry morskie.
Na karcie magazynowej brak dawnego nr inw. MTP. Przekaz obiektu do zbiorów MTP w 1886 roku. Przekaz z MTP do MEK w 1913 roku.
Drewniane drzewce harpuna Brak grotu. Na drzewce nawinięty sznurek skręcony ze ścięgien (lub jelit), do którego doczepione są drobne kępki postrzępionej włóczki/nici w kolorach czerwonym, niebieskim i łososiowym. Harpun przeznaczony do polowania na wydry morskie.
Na karcie magazynowej zapisany został dawny nr inw. MTP 6050 XVIII B 16 oraz informacja o przekazie do zbiorów MTP w 1886 roku. Przekaz z MTP do MEK nastąpił w 1913 roku.
Drewniane drzewce harpuna połączone w jedną całość z kościaną obsadką. Miejsce łączenie obwinięte sznurkiem ze ścięgien. Brak grotu. Harpun przeznaczony do polowania na wydry morskie.
Na karcie magazynowej zapisany został dawny nr inw. MTP 6052 XVIII B 18 oraz czas przekazu do zbiorów MTP w 1886 roku. Przekaz z MTP do MEK nastąpił w 1913 roku.
Strzała bez grotu. Drzewce ułamane, niekompletne, częściowo malowane (pokryte barwnikiem), podwójne pierzysko zniszczone, ubytki piór w jednym i niemal całkowity brak drugiego.
Strzała składająca się z małego, wykonanego z metalu grotu z trzema zadziorami, który powiązany jest długim, plecionym sznurkiem z drzewcem (promieniem). Ruchomy grot mocowany jest do otworu znajdującego się w kościanej obsadce - przedłużeniu drzewca (promienia). Kościana obsadka obwiązana jest sznurkiem w miejscu łączenia z drzewcem (promieniem). Strzała posiada potrójne pierzysko (3 lotki) z piór w kolorze białym. Drzewce (promień) zakończone jest kulistym zgrubieniem i szczerbiną (obsadką). Strzała w bardzo dobrym stanie zachowania, kompletna.
Na karcie magazynowej zapisany został dawny nr inw. MTP 6054 XVIII B 20 oraz informacja o przekazie do zbiorów MTP w 1886 roku. Przekaz z MTP do MEK nastąpił w 1913 roku.
Strzała składająca się z małego, wykonanego z metalu grotu z trzema zadziorami, który powiązany jest długim, plecionym sznurkiem z drzewcem (promieniem). Ruchomy grot mocowany jest do otworu znajdującego się w kościanej obsadce - przedłużeniu drzewca (promienia). Kościana obsadka obwiązana jest sznurkiem w miejscu łączenia z drzewcem (promieniem). Strzała posiada potrójne pierzysko (3 lotki) z piór w kolorach białym, szarym i nakrapianym. Drzewce (promień) zakończone jest kulistym zgrubieniem i szczerbiną (obsadką). Strzała w bardzo dobrym stanie zachowania, kompletna.
Na karcie magazynowej zapisany został dawny nr inw. MTP 6054 XVIII B 20 oraz informacja o przekazie do zbiorów MTP w 1886 roku. Przekaz z MTP do MEK nastąpił w 1913 roku.
Strzała składająca się z kościanej obsadki obwiązanej plecionym sznurkiem w miejscu łączenia z drzewcem (promieniem). Strzała posiada potrójne pierzysko (3 lotki) z piór w kolorach białym, szarym i nakrapianym. Drzewce (promień) zakończone jest półkulistym zgrubieniem i szczerbiną (obsadką). Brak grotu. Drzewce (promień) i pierzysko (lotki) w bardzo dobrym stanie zachowania.
Na karcie magazynowej zapisany został dawny nr inw. MTP 6054 XVIII B 20 oraz informacja o przekazie do zbiorów MTP w 1886 roku. Przekaz z MTP do MEK nastąpił w 1913 roku.
Fragment naturalnej, płaskiej kości zwierzęcej, uciętej na dwóch końcach z nawierconymi dwoma otworami - większym przy szerszym oraz mniejszym przy węższym końcu kości. Na karcie naukowej (katalogu głównego) MEK znajduje się odręczna adnotacja, że obiekt ten stanowił zespół (całość) z uprzężą dla psów o nr inw. 19007/MEK. Również na karcie magazynowej zapisany został dawny nr inw. MTP 17396 XIX J 81 oraz informacja o przekazie do zbiorów MTP w 1886 roku. Przekaz z MTP do MEK w 1913 roku.
Zarówno płytka do wiązania psów (18977/MEK)jak i uprząż (19007/MEK) posiadają ten sam dawny nr inw. MTP MTP 17396 XIX J 81
Fragment naturalnej, nieobrobionej kości zwierzęcej, zaokrąglonej na dwóch końcach z nawierconymi dwoma otworami - większym przy szerszym oraz mniejszym przy węższym końcu kości. Na karcie naukowej (katalogu głównego) MEK znajduje się odręczna adnotacja, że obiekt ten stanowił zespół (całość) z uprzężą dla psów o nr inw. 19007/MEK. Również na karcie magazynowej zapisany został dawny nr inw. MTP 17396 XIX J 81 oraz informacja o przekazie do zbiorów MTP w 1886 roku. Przekaz z MTP do MEK w 1913 roku.
Zarówno płytka do wiązania psów (18978/MEK)jak i uprząż (19007/MEK) posiadają ten sam dawny nr inw. MTP MTP 17396 XIX J 81
Model krytych sań z psim zaprzęgiem składa się z 4 drewnianych figurek psów oraz modelu sań. Zespół stanowi stanowiący całość, która pierwotnie osadzona była na drewnianej, prostokątnej, podłużnej desce (obecnie brakującej). Obiekt zdekompletowany i bardzo zniszczony, ubytki - ułamane nogi figurek psów, uszkodzony model sań - brak jednej płozy, druga ułamana. Brak 2 figurek psów.
Model drewnianej ziemianki. Kształt trapezu bez jednej ścianki – boku. We wnętrzu umieszczone modele 2 ław i drabiny. Wejście przez otwór w dachu oraz przez prostokątna przybudówkę dołączona do krótszego boku modelu ziemianki. Całość na pokryta z zewnątrz klejona warstwą darni. Ziemianka umieszczona na prostokątnej, drewnianej platformie. Na karcie wpisana nazwa: barabara. Przekaz do MTP w 1880 r.(?) Nr inw. MTP 6010 XIX F 4.Przekaz z MTP do MEK w 1913 roku. W Kunstkamerze identyczny model domu-ziemianki (lecz w nieco większej skali) o No. 408-2, zapisany jako model ziemianki Koriaków z Kamczatki.
Informujemy, że ze względu na żałobę narodową w sobotę 19 stycznia, w dzień pogrzebu Prezydenta Gdańska Pawła Adamowicza, warsztaty Etnokalendarz nie odbędą się.
W niedzielę 20 stycznia warsztaty Etnokalendarz potrwają o godzinę dłużej – od 11.00 do 15.30.
