Autor opisu: Natalia A. Tatarenkowa, Kierownik Oddziału Ochrony Dziedzictwa Historycznego i Kulturowego Państwowego Rezerwatu Biosfery „Komandorski” im. S.W. Marakowa
Opis przedmiotu:
Rozmiary: długość 26,2 cm; szerokość 12 cm; długość sznur 59 cm.
Materiał: Leymus mollis, kolorowe pasma jelitowe.
Aleucka torebka z zaokrąglonym zaworem, zszyta z solidnego materiału. Materiał w kształcie prostokąta, którego jedna krawędź jest zaokrąglona. Utkany z Leymus mollis w tradycyjnym stylu aleuckim. Tkanie zaczyna się od linii środkowej (pionowej).
Technika tkania:
bardzo gęste tkanie z dwuniciowym wątkiem rozbieżnych podstaw. Oddzielne nitki wątku do celów dekoracyjnych są pomalowane na czarno; jedno czarne pasmo jest wstawiane w przestrzeń między rzędami. Torba jest ozdobiona tzw. fałszywym haftem z kolorowych pasków w kolorach niebieskim i czerwonym.
Uchwyt-węzeł składa się z niepomalowanych pasm jelitowych, najpierw utkanych w „warkocz”, a następnie połączonych w szerszy i bardziej złożony pasek.
Czas i miejsce zebrania kolekcji:
lata 70. XIX wieku Wyspy Kurylskie lub Aleuckie. Na podstawie daty i szacunkowych punktów zbierania kolekcji, można założyć, że przedmiot został zabrany/zakupiony na Kamczatce od Aleutów - przesiedleńców z Wysp Kurylskich. Ta grupa obejmowała zarówno Aleutów, jak i Eskimosów Alutików, którzy pochodzili z Wyspy Kodiak. Po oddaniu Wysp Kurylskich Japonii w 1875 r. mieszkający tam Aleuci, którzy wyrazili chęć zachowania obywatelstwa rosyjskiego, zostali przetransportowani do Pietropawłowska we wrześniu 1877 r. i lipcu 1878 r.
Przeznaczenie/ użycie przedmiotu:
Stopniowa reorientacja produkcji wyrobów z wikliny na rynek zewnętrzny rozpoczęła się na Wyspach Aleuckich pod koniec XVIII wieku. Głównym impulsem było przybycie rosyjskich przedsiębiorstw rybackich i związany z tym rozwój stosunków handlowych. Od tego momentu przedmioty były produkowane nie tylko do użytku wewnętrznego, ale także do sprzedaży Europejczykom, kiedy tylko rozmaite portfele i portmonetki stały się modne.
Wykonanie przedmiotu:
Autor nieznany. Brak śladów użytkowania.
Lokalna nazwa przedmiotu:
wschodni Aleuci mogli nazwać takie torebki igniqadgusix', a zachodni - qichitidgusix' (słowa te według Bergslanda, oznaczały torby-portfele).
Ramy czasowe używania przedmiotu:
takie torebki były bardzo popularne w XIX wieku na terytorium Rosyjskiej Ameryki.
Podobne przedmioty w kolekcjach innych muzeów:
Smithsonian National Museum of Natural History.
Muzeum Antropologii i Etnografii w Sankt-Petersburgu: МАЭ 633-12,
wielkość torebki 11 cm – 11 cm. Zebrał P.W. Powaliszyn 1804-1805 na Alasce. Przedmiot podobny z wyglądu i techniki tkania. Rosyjskie Muzeum Etnograficzne w Sankt-Petersburgu: РЭМ 1266-72, „portmonetka tkana z trawy”, wyspy Aleuckie.
National Museum of Finland, Helsinki: VK 257, pochodzenie wyspa Atki,, zebrał A.K. Etholen.
Źródła i literatura, wykorzystane przy opisie przedmiotu:
Bergsland K. Aleut Dictionary. – Fairbanks, Alaska: Alaska Native Language Center & University of Alaska Fairbanks, 1994. – 755 p.
Varijola P., Averkieva J.P., Liapunova R.G. The Etholen Collection. – Helsinki, Finland: National Board of Antiquities, 1990. – 336 p.
Алеуты: Каталог коллекций Кунсткамеры / Автор-сост. С.А. Корсун, отв. ред. Ю.Е. Березкин. – СПб.: Наука, 2014. – 384 с.
Вениаминов И. Записки об островах Уналашкинского отдела. Ч. II. – СПб.: Императорская Российская Академия, 1840. – 409 с.
Black L.T. Aleut Art. – Anchorage: Aleutian / Pribilof Association, 2003 (Copyright 1982). – 208 p.
Ляпунова Р.Г. Плетеные изделия алеутов // Сборник МАЭ XXXI: Из культурного наследия народов Америки и Африки. – Л.: Наука, 1975. – С. 36-51.
Przy obiekcie zachowana archiwalna metka z zapisem: „Torebka pleciona niewiadomego pochodzenia przywieziona z Permy - może pochodzi z wysp Kurylskich lub Aleutskich(?). Dar pani Antoniny Biegańskiej 1878”
Na karcie magazynowej zapis, mówiący że obiekt zakupiony został w Permie. Antonina Biegańska podarowała w 1878 roku do zbiorów Muzeum Techniczno-Przemysłowego torebkę z trawy, pochodzącą z Wysp Kurylskich lub Aleuckich. W latach 60. XX wieku obiekt przekazany został z Muzeum Narodowego w Krakowie do zbiorów MEK.
Nie wiemy w jaki sposób A. Biegańska weszła w posiadanie torebki i dlaczego w Permie (mieście nad rzeką Kamą w europejskiej części Rosji.) Niekiedy darczyńcy nie byli pierwszymi właścicielami obiektu a jedynie „pośrednikami” w drodze przedmiotów do muzealnych kolekcji. Być może jest to jeden z przykładów.
