Autor opisu: Natalia A. Tatarenkowa, Kierownik Oddziału Ochrony Dziedzictwa Historycznego i Kulturowego Państwowego Rezerwatu Biosfery „Komandorski” im. S.W. Marakowa
Opis przedmiotu
Wymiary: wysokość 37 cm; średnica ok 24 cm; obwód 76-77 cm
Materiał: Leymus mollis, pióra stroju kormorana (Phalacrocorax sp.), wełniana nić.
Aleucki „kosz rybny” o kształcie stożka (nie ma okrągłego dna). Średnica górnej krawędzi około 24 cm; wysokość ok. 37 cm. Kosz wykonany jest w tradycyjny sposób z Leymus mollis, zwany także „trawą przybrzeżną”, „dzikim żytem”, „dzikim jęczmieniem”, w języku aleuckim - tig'yuh”, tikh'yuh” (Keruh). Wykonanie bardzo staranne.
Technika tkania: u podstawy - luźne tkanie pionowych podstaw z dwuniciowym wątkiem, który szybko zamienia się w tkanie rozbieżnych podstaw. Górna krawędź kosza ozdobiona jest ozdobnymi pętlami; pętle uzyskuje się przez splatanie pionowych podstaw w trójpasmowe plecionki i stawy (przeplatanie) w oplot wykonany według tej samej zasady, która biegnie wzdłuż górnego konturu. Uchwyt jest tkany oddzielnie, w postaci cieńszego trójpasmowego oplotu i jest przymocowany w dwóch przeciwnych punktach do obręczy plecionki; Mocowanie to pętla uchwytowa.
Kosz ozdobiony jest wstawkami i fałszywym haftem z wełnianych nici czerwonego, zielonego, niebieskiego, liliowego, szarego i czarnego. Górne części to przyczepione ptasie pióra. Dybowski określił je jako „pióra z warkoczy maskonura zwyczajnego” (patrz „Katalog wystawy”), w rzeczywistości są to pióra wiosennego upierzenia kormorana.
Czas i miejsce zebrania kolekcji:
między 1879 a 1883 r., Wyspy Komandorskie.
Kompletność:
podobny przedmiot - MEK 28556.
Przeznaczenie/ użycie przedmiotu
Do czasu przybycia pierwszych Europejczyków na Wyspy Aleuckie, tkactwo było nieobecne, ale szeroka gama tkanych produktów wykonanych z włókien roślinnych była szeroko rozpowszechniona. Aleuckie przykłady, dzięki drobiazgowemu wykonaniu i starannemu przemyśleniu najdrobniejszych szczegółów, wyróżniały się na tle sąsiednich ludów mieszkających na terytorium północno-zachodniej Ameryki i północno-wschodniej Azji.
Wśród przedmiotów codziennego użytku powszechnie stosowało się różnego rodzaju kosze - od małych, starannie wykonanych futerałów i szkatułek do przechowywania przedmiotów wartościowych i drobnych przedmiotów (takich jak igły i akcesoria do szycia) do dużych toreb, przeznaczonych do przenoszenia ciężarów (na przykład mięczaków, morskich jeży, jagód itp.). Najbardziej popularne były tzw. „kosze rybne” tkane w szczególny sposób, wyróżniające się rzadkim ażurowym sposobem tkania. Jednocześnie tkano również produkty o tak gęstym splocie, że nie przepuszczały cieczy jak wiadra.
Przedmioty zachodnich Aleuckich rzemieślników, zwłaszcza mieszkańców grupy Middle Islands, słynęły z elegancji i subtelności wykonania.
Wykonanie przedmiotu:
Autor nieznany. Przedmiot nie ma śladów użytku, mógł zostać wykonany na sprzedaż.
Lokalna nazwa przedmiotu:
Dybowski nazywa wiklinowe kosze iszkatami (ишкат). Iszkatami pierwotnie nazwano specjalne kosze na ramię, tkane z przybrzeżnej trawy i przeznaczone do noszenia ciężarów. Słowo pochodzi od aleuckiego ish'atikh (исх’ати’). Później to słowo zaczęło oznaczać duży kosz, a potem – po prostu wiklinowy kosz.
Ramy czasowe używania przedmiotu:
W związku z tym, że ostatnia duża grupy Aleutów z Wyspy Attu została przesiedlona na Wyspy Komandorskie w 1872 r., należy się spodziewać, że w pierwszej połowie XX wieku na wyspach wciąż były kobiety, które pamiętały technologię wytwarzania koszy. Technologia tkania z traw na Wyspach Komandorskich została utracona.
W 1990 r. badaczka i późniejszy dyrektor Aleuckiego Muzeum Krajoznawczego Nina Alexandrowna Kiyaykina zobowiązała się do przywrócenia utraconej tradycji. Od 1997 do 2011 roku Nina Kiyaykina doskonaliła swoje umiejętności tkackie w Kanadzie, na Alasce i Wyspach Aleuckich. Prace wykonane przez Kiyaykinę są oryginalne i nie mają innych analogii. Obecnie jest jedynym aleuckim rzemieślnikiem praktykującym w Rosji.
Podobne przedmioty w kolekcjach innych muzeów:
Smithsonian National Museum of Natural History: Museum number A 386456, kolekcja Aljosza Hrdliczki wyspa Kagamil, Wyspy Aleuckie. Forma podobna, ale zupełnie różna technika tkania.
Muzeum Narodowe w Krakowie, dwa podobne kosze z kolekcji B. Dybowskiego. MNK IV-MO-1825, MNK IV-MO-1822
Źródła i literatura, wykorzystane przy opisie przedmiotu:
Bergsland K. Aleut Dictionary. – Fairbanks, Alaska: Alaska Native Language Center & University of Alaska Fairbanks, 1994. – 755 p.
Dybоwski B.J. Katalog wystawy etnograficzej Kamczatki i wysp Komandorskich (Zbiory Dr. Benedykta Dybowskiego). – Lwow: I. Związkowa drukarnia, 1885. – 20 s.
Black L.T. Aleut Art. – Anchorage: Aleutian / Pribilof Association, 2003 (Copyright 1982). – 208 p.
Вениаминов И. Записки об островах Уналашкинского отдела. Ч. II. – СПб.: Императорская Российская Академия, 1840. – 409 с.
Ляпунова Р.Г. Плетеные изделия алеутов // Сборник МАЭ XXXI: Из культурного наследия народов Америки и Африки. – Л.: Наука, 1975. – С. 36-51.
Татаренкова Н.А. Алеутское «шелковое» плетение. – Петропавловск-Камчатский: ООО Камчатпресс, 2013. – 76 с.
Smithsonian National Museum of Natural History. Search the Department of Anthropology Collections
Nr inw. Muzeum Techniczno-Przemysłowego TP IV-R-433. Przekaz MNK (Muzeum Narodowe w Krakowie) do MEK w 1963 roku (obiekt ze zbiorów dawnego MTP). W zbiorach MNK pozostały do dziś jeszcze dwa podobne kosze z kolekcji B. Dybowskiego MNK IV-MO-1825, MNK IV-MO-1822
