Kolekcja syberyjska – nowe spojrzenie

Buty (para) z wysokimi cholewami. Irchowe, wysokie cholewy, zdobione paciorkami. Na obiekcie zachowana wszyta metka z zapisem: „Samojedów strój”.

Obiekt przekazany z PAU do MEK w 1921 roku (umowa depozytu, grupa Cm punkt 4, pozycje: a,b,c).
Wg zapisu w: „Rocznik Zarządu AU, rok 1879”, Kraków 1880, s. 146. [121-146], w wykazie darów złożonych AU w r. 1879/80, są to elementy ubioru kobiecego Tunguzki z okolic Turchańska położonego nad Jenisejem. Darowane przez dr Wilczewskiego* z Kalisza.

Informacje pozyskane w trakcie badań terenowych w Nienieckim Okregu Autonomicznym (NAO) w 09/10.2017 roku: Wśród Nieńców istnieje wiele typów obuwia i związanych z nimi określeń/nazw. Zasadniczo wyróżnia się trzy typy:
1. wewnętrzne (docieplające) - LIPTY
2. futrzane buty z wysokimi cholewami, często zdobionymi - PIMY (przy czym tzw. pimy powsiediewne/pimy codzienne, noszone na co dzień  - nie miały zdobień)
3. buty zewnętrzne, docieplające, nakładane na pimi - TOBOR (lub TABAKI)

W zbiorach REM w Petersburgu znajdują się analogiczne do obiektów z kolekcji MEK „buty/skarpety” ze skóry irchowej. Określane są jako „bankiry”  (Унты-торбаса)

Czepiec (ros.: kapor, nieniecki: wadak) - obrzędowe nakrycie głowy z futra rosomaka, renifera i psa. Skóra z futrem renifera stanowi wewnętrzną wyściółkę kapora, futro psa (białe futro) wykorzystane zostało do wykonania tzw. opuszki - krawędzi osłaniającej twarz. Skóra z futrem i łapami rosomaka tworzy zewnętrzną powłokę czepca. Na potylicy kaptura widoczna jest prostokątna wstawka wykonana z fragmentu czerwonej tkaniny. Do tylnej części doczepione są także mosiężne obręcze (kółka - 12 sztuk) oraz łańcuchy (3 sztuki). Mosiężne lub/i miedziane ozdoby (zawieszki) podwieszane z tyłu kapora (czepca) określane są w jęz. nienieckim: TANIAŁO. Najczęściej spotykane motywy metalowych zdobień/przywieszek to koło (kółka, pierścienie), słońce, koń, „smok”. Czepiec - kapor był dziedziczony w linii kobiecej. Materiały wykorzystane do jego wykonania same w sobie pełne są dawnej, szamańskiej symboliki: rosomak to strażnik podziemi, brzęk doczepionych z tyłu czepca łańcuchów z obręczami ma moc przenikania światów. Czerwony kolor obecny na wstawce to kolor życia i krwi.

Więcej na temat samego obiektu, jego pochodzenia, funkcji i unikatowej wartości w zakładce HISTORIE - link: https://etnomuzeum.eu/syberia/opowiesc/dziewczyna-z-polnocnego-kraju 
Dawna sygnatura (nr inw. MTP) MP V 33, 8056. Przekaz z MTP do MEK w 1913 roku.

Pochodzenie zapisane na karcie inwentarzowej: Mys (ros. przylądek), NGOKI (nienieckie słowo oznaczające tyle co „wiele, dużo”). Wg Jurija Kwasznina, zapis ten - o ile jest wiarygodny - można interpretować nastepująco: w XIX wieku, w Zatoce Tazowskiej istniały wyspy, w tym Wyspa Ngoja (w języku Nieńców, oznaczało to: „wyspowa ziemia, ziemia wysp), dziś to już jest fragment lądu u ujścia Tazu i Turuchanu (wg mapy Kuszyliewskiego).

Wg litografii autorstwa Władimira Swierczkowa, przedstawiającą Nieńców z europejskiej części Syberii, kapor został ukazany jako nakrycie głowy siedzącej kobiety w obecności dwóch mężczyzn. Najprawdopodobniej XIX wieczna ilustracja przedstawia scenę zaślubin (lub przedstawienia sobie przyszłej pary). 

Poniżej cytat z korespondencji z Jurijem Kwaszninem: Жители Крайнего Севера. Литография по рисунку с натуры Владимира Сверчкова (Wladymir Swierczkow). На листе изображена группа ненцев, жителей Архангельской губернии, предположительно самой западной (Канинской) тундры. Слева внизу сидит повернувшись спиной ребёнок в «совике» (у европейских ненцев савак – верхняя мужская меховая одежда, надеваемая в сильные морозы поверх малицы, шьётся мехом наружу). Рядом с ним стоит мужчина в «совике», надетом поверх «малицы» (у всех ненцев мальця – верхняя мужская меховая одежда, шьётся мехом внутрь). Рядом ещё один мужчина в «малице», подпоясанной ремнём (у всех ненцев ни) и в шапке (у всех ненцев сава). Справа, на табурете сидит, повернувшись спиной, женщина в «панице» (у всех ненцев паны – двухслойная шуба из оленьих шкур), с опушкой по подолу собачьими шкурами. На голове у женщины капоровидная шапка (у западных ненцев вадак), сшитая из шкуры росомахи с подвешенными сзади шумящими подвесками (медными бляхами). На ногах у всех «пимы» (у всех ненцев пива – верхняя обувь из шкур, снятых с ног оленей).

Podobne kaptury/nakrycia głowy charakterystyczne były także dla Chantów i Mansów. Literatura: Istoriko-etnograficzeskij atlas Sibiri, Moskwa 1961, s. 329-30

Skóra irchowa, płótno fabryczne (tunel na sznurek) oraz lniane płótno - tkanina fabryczna, sznurek - plecionka z kolorowych włókien bawełnianych, nici barwione Na karcie katalogu naukowego (głównego) dopisek z informacją o przekazie z MP (MTP) do MEK w 1913 roku. Na karcie magazynowej zapis: „Dar do MTP Izydora Sobańskiego 1880” Kwerenda-wizyta studyjna Jurija Kwasznina w MEK (03.10.2016), wg jego informacji to spodnie (ros. sztany) męskie (kobiety wówczas – lata 80. XIX w. spodni nie nosiły). Pas wypleciony ręcznie, przez Nieńców. Informacje pozyskane w trakcie badań terenowych w Nienieckim Okregu Autonomicznym (NAO) w 09/10.2017 W języku nienieckim, obszerne zarówno męskie jak i damskie spodnie zamszowe wykonane z moczonej, wyprawianej i barwionej skóry, określano nazwą NIARA-PIMIA.