menu

Kolekcja syberyjska – nowe spojrzenie

Buty

Skóra z futrem renifera (z tzw. łapek reniferowych), zszywane ręczne cienkim rzemieniem, pasmanteria (kolorowe tasiemki i wycinane fragmenty tkaniny)

Na obiekcie zachowała się archiwalna metka MEK z zapisem: „Samojedzi. Buty z Jamału. Darował J. Stanisławski 1923 rok”

Wg informacji uzyskanej od Alieksandry Tieriechiny ( ros. etnolożka, pomiędzy marcem 2015 a marcem 2016 przebywała na Płw. Jamalskim wśród Nieńców), ten typ obuwia zimowego nazywany jest z ros. kissy lub pimy. W języku nienieckim stosowane jest określenie piwa (piła).

Wg informacji pozyskanych w dniu 03.10.2016 roku, w trakcie wizyty studyjnej w MEK Jurija Kwasznina, rosyjskiego etnografa z Tobolska, jest to typowe zimowe, męskie obuwie nienieckie.  Kobiece buty odróżniały trójkątne, naszywane dekoracje na cholewce z przodu.

Informacje pozyskane w trakcie badań terenowych w Nienieckim Okregu Autonomicznym (NAO) w 09/10.2017 roku: Wśród Nieńców istnieje wiele typów obuwia i związanych z nimi określeń/nazw. Zasadniczo wyróżnia się trzy typy:
1. buty wewnętrzne (docieplające) - LIPTY
2. futrzane buty z wysokimi cholewami, często zdobionymi - PIMY (przy czym tzw. pimy powsiediewne (noszone na co dzień) nie miały zdobień)
3. buty zewnętrzne, docieplające, nakładane na pimi - TOBOR (lub TABAKI)
(patrz: 19165/MEK)
Wg pozyskanych informacji, buty tego typu nazywane są (w jęz. nienieckim) PIMY. Buty te noszone są zarówno przez kobiety jak i mężczyzn. Cechą dystynktywną jest umiejscowienie dekoracji (wzorów) wyszywanych z sukna, nici i aplikacji futrzanych.  

buty 19166/MEK

Informacje

Licznik kolekcji :
97
Numer inwentarza MEK :
19166
Grupa narodowościowa :
Nieńcy (Samojedzi)
Pochodzenie geograficzne :
Azja , Federacja Rosyjska , Jamalsko-Nieniecki Okręg Autonomiczny
Wymiary :
wysokość (cholewek): 76 cm
Materiał :
skóra z futrem z łapek reniferowych , tkanina fabryczna , wyroby pasmanteryjne
Technika :
mieszana (wyrób złożony z kilku łączonych materiałów) , wykonanie ręczne
Datowanie :
przed 1923 rokiem

Tagi

Półwysep Jamalski Nieńcy buty

Szukaj obiektów


Wyszukiwanie zaawansowane

Powiązane obiekty

Buty

Buty zimowe z wysokimi cholewami wykonane ze skóry z futrem renifera, z tzw. łapek reniferowych(kamusa), zszywane ręczne cienkim rzemieniem.

Na karcie magazynowej obiektu zapis: „Dar K. Machniewicza (dawna sygnatura: MTP) 8055 VB 32 B"

Informacje pozyskane w trakcie badań terenowych w Nienieckim Okregu Autonomicznym (NAO) w 09/10.2017: Wśród Nieńców istnieje wiele typów obuwia i związanych z nimi określeń/nazw.
Zasadniczo wyróżnia się trzy typy:
1. wewnętrzne (docieplające) - LIPTY
2. futrzane buty z wysokimi cholewami, często zdobionymi - PIMY (przy czym tzw. pimy powsiediewnenie (noszone na  co dzień) nie posiadały zdobień)
3. buty zewnętrzne, docieplające, nakładane na pimi - TOBOR (lub TABAKI)
 
Wg pozyskanych informacji, buty tego typu nazywane są (w jęz. nienieckim) TOBOR, czyli są to zewnętrzne buty ze skóry z futrem zwróconym włosiem na zewnątrz, docieplające obuwie typu PIMY od zewnątrz.

Buty

Buty zimowe z wysokimi cholewkami wykonanymi ze zszytych łapek reniferowych (tzw. kamusa), czyli skóry z futrem pochodzącym z nóg młodego renifera. Pasy futra zszywane ręczne nićmi wykonanymi ze ścięgien reniferowych lub cienkiego rzemienia. Dekoracje widniejące na przedzie cholewki wykonane są ze wstawek z czerwonego i zielonego filcu. Podeszwa butów wykonana została ze złączonych warstw grubego filcu (tkaniny wojłokowej), które zszyto z cholewką grubymi nićmi.

Kolorowe dekoracje wykonane ze skrawków filcu, charakterystyczne są dla obuwia (jak i innych elementów stroju) Nieńców, dawniej zwanych Samojedami. Choć rozmiar butów wskazywać może, że były one używane przez osobę (zesłańca?), który przebywał na terytoriach tundry pomiędzy Półwyspem Kolskim a Jamalskim lub w innych okolicznościach zetknął się z Nieńcami.

Ciekawostką w przypadku tego obiektu jest fakt, że został on podarowany do zbiorów MEK w latach dwudziestych XX wieku przez Włodzimierza Tetmajera (1861–1923), pisarza, poetę, dramaturga, malarza, jednego z czołowych przedstawicieli Młodej Polski, a ponadto polityka i znawcę kultury ludowej, zwłaszcza Małopolski. Co ciekawe, Tetmajer nigdy nie przebywał w Rosji, na terenach Dalekiej Północy i Syberii.

Skarpety futrzane

Para skarpet (tzw. pończoch) z wysokimi cholewami wykonanych ze skóry z futrem, obecnie w większości wyliniałym. Na obiekcie zachowana wszyta metka z zapisem: „Czaży = pończochy ze skorek reniferowych Syberia Darował Oktawian Lesiecki Rok 1923”.
Skarpety te są tzw. wewnętrznym obuwiem (rodzajem docieplającej skarpety - wkładki) określanym wśród Nieńców jako tzw. LIPTY (w jęz. nienieckim). Tego typu skarpety zakładane były bezpośrednio na nogi, zaś na nie nakładano obuwie właściwe (u Nieńców tzw. pimy).

Informacje pozyskane w trakcie badań terenowych w Nienieckim Okregu Autonomicznym (NAO) w 09/10.2017: Wśród Nieńców istnieję wiele typów obuwia i związanych z nimi określeń/nazw. 
Zasadniczo wyróżnia się trzy typy:

1. wewnętrzne (docieplające) - LIPTY
2. futrzane buty z wysokimi cholewami, często zdobionymi - PIMY (przy czym tzw. pimy noszone na co dzień (ros. pimy powsiediewnenie) nie miały zdobień)
3. buty zewnętrzne, docieplające, nakładane na pimy - TOBOR (lub TABAKI).

Historycznym źródłem i zarazem jedynym dokumentem opisującym obiekt jest list Benedykta Dybowskiego do Seweryna Udzieli w sprawie przekazu 2 obiektów od Oktawiana Lesieckiego do zbiorów MEK. List znajduje się w archiwum MEK, sygnatura 250 III(miejsce 32) Dybowski - Lesiecki.

Pończochy futrzane

Para wysokich skarpet, tzw. pończoch wykonanych ze skór z futrem (włosiem) kolory brązowego. Skóra sztywna, zeschnięta, włosie częściowo wyliniałe. Wewnątrz cholewek wypełnienie pakułami. 
Przy obiekcie zachowana metka z zapisem „Pończochy skórzane. Rosja”   
Na karcie katalogu naukowego (głównego) zapisane w pochodzeniu: AZJA

Futro

Odzież wierzchnia w kształcie rozkloszowanego futra ubieranego przez głowę, tworząca jedną całość z kapturem i długimi rękawami. Futro w dwóch kolorach: "białym" (jasnym) i "brązowym" (ciemniejszym), uszyte ze skór z futrem renifera. Dolny pas/dolna część oraz krawędź kaptura wykonane z jaśniejszego (białego) futra. Mankiety - wykończenie rękawów obszyte paskami czerwonego sukna naszytego od zewnątrz. Na całej powierzchni odzieży duże, plackowate ubytki futra (włosia) oraz przetarcia odsłaniające skórę.
Wg informacji uzyskanej od Alieksandry Tieriechiny, rosyjskiej etnolożki, która pomiędzy marcem 2015 a marcem 2016 przebywała na Płw. Jamalskim wśród Nieńców, ten typ zimowej odzieży wierzchniej z dużym prawdopodobieństwem uznać można za męskie, nienieckie okrycie wierzchnie. Na jego określenie stosuje się szereg nazw, po rosyjsku "szuba" lub "gus". W języku nienieckim stosowane są określenia "sook" lub "sowik".

Informacje pozyskane w trakcie badań terenowych w Nienieckim Okregu Autonomicznym (NAO) w 09/10.2017: typowa męska, zimowa odzież wierzchnia o kroju poncza, noszona na MALICY, uszyta ze skór renifera. Określana jęz. nienieckim jako SAWIK lub SAŁAK. Inna spotykana nazwa to GUS (KUS), która nie jest nazwą nieniecką lecz pochodzenia chantyjskiego, stosowana również przez Rosjan.

Futro

Odzież wierzchnia w kształcie rozkloszowanego futra ubieranego przez głowę, tworząca jedną całość z kapturem i długimi rękawami. Futro w dwóch kolorach: białym (jasnym) i brązowym (ciemniejszym), uszyte ze skór z futrem renifera. Dolny pas/dolna część odzieży wykonana z jaśniejszego futra, podobnie krawędź kaptura. Mankiety wykonane z irchowej skóry. Widoczne spore ubytki futra (włosia) - obiekt mocno podniszczony - zachowała się skóra lecz ubytki futra sięgają miejscami 30% powierzchni (widoczne „łaty” z liniejącym, kępkowym i krótkim włosiem lub jego brakiem). 

Na karcie magazynowej zapis: „Ze zb. K. Machniewicza 1880r. Zakup dla MTP” oraz dawna sygnatura: MTP 8055 VE 32 A

Wg Juruja Kwasznina, rosyjskiego etnografa z Tobolska, jet to męskie okrycie w języku rosyjskim określane jako „gus” - nazwa pochodzi od mansyjskiego słowa „kus”. Odzież chroni przed wiatrem i zimnem, noszona zawsze futrem na zewnątrz. Nieńcy nazywają ją „SOOK”. Futro charakterystyczne dla pasterzy nienieckich, także dla Chantów i Mansów. Tego typu odzież wykonywana i używana jest do dziś dnia.

Informacje pozyskane w trakcie badań terenowych w Nienieckim Okregu Autonomicznym (NAO) w 09/10.2017: typowa męska, zimowa odzież wierzchnia o kroju poncza, noszona na MALICY, uszyta ze skór renifera. Określana jęz. nienieckim jako SAWIK lub SAŁAK. Inna spotykana nazwa to GUS (KUS), która nie jest nazwą nieniecką lecz pochodzenia chantyjskiego, stosowana również przez Rosjan.

Buty

Buty (para) z wysokimi cholewami. Irchowe, wysokie cholewy, zdobione paciorkami. Na obiekcie zachowana wszyta metka z zapisem: „Samojedów strój”.

Obiekt przekazany z PAU do MEK w 1921 roku (umowa depozytu, grupa Cm punkt 4, pozycje: a,b,c).
Wg zapisu w: „Rocznik Zarządu AU, rok 1879”, Kraków 1880, s. 146. [121-146], w wykazie darów złożonych AU w r. 1879/80, są to elementy ubioru kobiecego Tunguzki z okolic Turchańska położonego nad Jenisejem. Darowane przez dr Wilczewskiego* z Kalisza.

Informacje pozyskane w trakcie badań terenowych w Nienieckim Okregu Autonomicznym (NAO) w 09/10.2017 roku: Wśród Nieńców istnieje wiele typów obuwia i związanych z nimi określeń/nazw. Zasadniczo wyróżnia się trzy typy:
1. wewnętrzne (docieplające) - LIPTY
2. futrzane buty z wysokimi cholewami, często zdobionymi - PIMY (przy czym tzw. pimy powsiediewne/pimy codzienne, noszone na co dzień  - nie miały zdobień)
3. buty zewnętrzne, docieplające, nakładane na pimi - TOBOR (lub TABAKI)

W zbiorach REM w Petersburgu znajdują się analogiczne do obiektów z kolekcji MEK „buty/skarpety” ze skóry irchowej. Określane są jako „bankiry”  (Унты-торбаса)

Obuwie

Para niskiego obuwia. Część dolna (podeszwa, zapiętek i podbicie) wykonane ze skóry licowej, niska cholewka z płótna lnianego. Elementy łączone szyciem grubym, rzadkim ściegiem. Nici ze sznurka.
Rosja, Syberia, dawna Gubernia Jenisejska, wieś? Wiereskaje (na karcie magazynowej: Kierenskoje), koniec XIX w.
Na karcie magazynowej zapis: z daru Anny Radziewicz do MEK w 1918 r.

Projekt badawczy finansowany w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2016-2019.

Na skróty: Zaplanuj wizytę Edukacja Sklep online Kontakt