- Muzeum Etnograficzne w Krakowie

Łyżka wykonana w jednym kawałku drewna. Czarka w kształcie płaskiej łopatki wygiętej ku górze. Czarka bezpośrednio przechodzi w trzonek, który jest pokryty rytymi dekoracjami w postaci migdałowatych wzorów i ukośnych kresek. Na spodzie (dnie) czarki napis cyrylicą: "Po ajnsku sorompie ( .... - nieczytelnne) riża Sachalin, wostocznoj bierieg Manue".
Łyżka do podawania/spożywania potraw z ryżu. W zbiorach MEK od 1917 roku.

Informacja pozyskana od dr Ludmiły I. Missonowej z Instytutu Etnologii i Antropologii RAN w Moskwie, podczas wizyty studyjnej w MEK w dniu 18.09.2019 roku: Ozdoby na trzonku charakterystyczne są dla Ajnu (Ajnów). Pomiędzy Ajnami, Ultami (Orokami) oraz Niwhami istniał obyczaj wspólnego świętowania cyklicznego, dorocznego tzw. święta niedźwiedzia. Wówczas też dochodziło do „wymiany” (zapożyczeń) samych rzeczy jak i „przejmowania” motywów zdobniczych pomiędzy w/w grupami. Stąd też, łyżki opisane przez Cecylie Chrzanowską jako należące do Giliaków (Niwhów) nie wykluczają ich pierwotnego przynależenia do kultury Ajnu (Ajnów). I vice versa.

Naręczaki - nakładki na dłonie

Półkoliste nakładki - ochraniacze na dłonie uszyte ze skóry irchowej zdobionej aplikacjami ze skóry, nici i barwnych paciorków szklanych.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 14160 V wraz z informacją, że obiekt został darowany przez B. Dybowskiego do MTP w 1880 roku.

W zbiorach REM w Petersburgu znajdują się „naręczaki” bardzo zbliżone do obiektu z MEK, zarówno kształtem, techniką wykonania jak i sposobem zdobień. Kwerenda w REM, Petersburg, czerwiec 2016 r.

Czaprak pod siodło na renifera

Czaprak pod siodło na renifera wykonany ze skóry z futrem. Na krawędziach czapraka długie, brązowe włosie. Czaprak zszyty jest z płatów skóry, ozdobionych w miejscu przewężenia 4 kwadratowymi łatami z płótna fabrycznego, z których jedna jest w kolorze niebieskim.

Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena z Kulturstiftung Sibirien ze Fürstenbergu (Niemcy), podczas wizyty studyjnej w MEK w dniu 28.02.2018): Ewenowie używają czapraków pod siodło, ponieważ inaczej siodło mogłyby okaleczyć grzbiet zwierzęcia. Współczesne derki (siodła) są proste i czysto praktyczne. Obiekt znajdujący się w kolekcji w MEK wygląda na czaprak o ceremonialnym/świątecznym przeznaczeniu, nie do codziennego użytku (np. na święto – wyścigi reniferów). Rzadkość, unikat.

Do obiektu zachowała się stara metka MTP z zapisem: „Czaprak pod siodło reniferowe z Kamczatki, ze zbiorów Dr. B. Dybowskiego”. Na karcie magazynowej obiektu zapisany został dawny nr inw.: MTP 6486 VE 5

Łyżka

Czarka o kształcie sercowatym, skierowanym szpicem ku przodowi. Trzonek łukowato wygięty ku górze zakończony w formie ząbka. Przy nasadzie trzonka, wyraźne wcięcie - przewężenie.
Na wierzchniej (górnej) stronie trzonka napis cyrylicą: "3109 (słowo nieczytelne dikogo barana. Ochockoj okrug (dalsze 2 słowa nieczytelne)"
W zbiorach MEK od 1917 roku.
W XIX wieku na terenach Zabajkala (Daurii) oraz Dalekiego Wschodu, mieszkających tam Ewenków nazywano/określano Oroczenami (Oroczonami).

Okrycie wierzchnie - kuklanka ze skóry z futrem

Odzież wierzchnia –kuklanka z doszytym kapturem i kołnierzem („jęzorem”) z przodu, służącym do zasłaniania twarzy. Kuklanka posiada rozkloszowany krój i dwa długie rękawy wyraźnie zwężające się ku krawędziom. Całość uszyta z reniferowych skór z futrem. Odzież jest dwuwarstwowa, przy czym warstwa zewnętrzna odwrócona jest włosiem na zewnątrz, zaś warstwa wewnętrzna („podpinka”), zwrócona włosiem do wewnątrz (do ciała). Wzdłuż dolnej krawędzi na warstwie zewnętrznej, na całym obwodzie rozkloszowanego okrycia znajduje się doszyty, szeroki pas zdobień wykonanych z aplikacji futrzanych, nici i kolorowej włóczki, które razem tworzą pasową, piętrową kompozycję z przewagą motywów geometrycznych (romby, koła, trójkąty). Sam brzeg – dolna krawędź kuklanki zdobiona doszytymi, sterczącymi fragmentami czerwonej i niebieskiej włóczki.

Jeden z najlepiej zachowanych obiektów z kolekcji strojów syberyjskich!!!

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 14 163 VE 185 wraz z informacją, że obiekt pochodzi z 1880 roku.

Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena z Kulturstiftung Sibirien ze Fürstenbergu (Niemcy), podczas wizyty studyjnej w MEK, w dniu 28.02.2018: Kuklanka raczej koriacka, dekoracje są charakterystyczne zarówno dla Ewenów (geometryczne – romby), jak i dla Koriaków (haftowane wyszycia i faliste, meandrujące kształty). Dolny pas ewidentnie łączy zatem wpływy dwóch kultur.

Buty dziecięce

Para butów dziecięcych z niskimi cholewami ze skóry z futrem renifera w kolorach brązowym i białym. Podeszwa ze skóry połączona z cholewkami szwem krytym skórzaną lamówką. Górne krawędzie cholewek ze skóry zamszowej. Do każdego z butów doszyte są 2 skórzane taśmy.

Kolekcja syberyjska Benedykta Dybowskiego, zgromadzona w latach 1879 – 1883.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 17740 V 289 wraz z informacją, że obiekt został przekazany z MNK do MEK w 1964 roku.

Model obuwia lub buty dziecięce

Para obuwia/modelu obuwia z wysokimi cholewami uszyta ze skóry irchowej i skóry z futrem. Podeszwa z wysokimi brzegami, wykonana z twardej, wyprawionej skóry. W obydwu butach, przy krawędziach wywiniętych podeszew, doszyte skórzane paski - taśmy. Krawędź górna cholewki zakończona tunelem z przeciągniętym sznurkiem - ściągaczem.

Kolekcja Konstantego Podhorskiego, zgromadzona w latach 1902 - 1906. Dar do MNK w 1906 roku.

Na karcie magazynowej zapisane dawny nr inw.: MNK 100 644 (F.K).

Dolny brzeg futra - pas zdobny

Pas zdobny z geometrycznych aplikacji futrzanych stanowiących "bordiurę" - dolną i górną krawędź dekoracji oraz wyszywanych motywów roślinnych wykonanych czerwoną, zieloną i czarną nicią. Pas naszywany był na kuklankę lub doszywany do jej dolnej krawędzi. Zdobnictwo (aplikacje futrzane) i ich geometryczna forma oraz ułożone pasowo zdobienia wskazują na pochodzenie czukockie. Natomiast wyszywane dekoracje roślinne charakterystyczne są dla Koriaków. U Czukczów tego typu zdobne pasy nazywano OPOWAN. Nazwa ta nie była stosowana poza Czukotką, choć same opowany (pasy zdobne) charakterystyczne są dla kuklanek Koriaków i Itelmenów (Kamczadali) z Kamczatki.

Obiekt z daru (przekazu) Henryka Wimmlera (Wimmera?) do MTP. Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw. MTP 27365. Przekaz z MNK (które przejęło zbiory po zlikwidowanym w 1950 roku MTP) do MEK nastąpił w 1964 roku.

W kolekcji syberyjskiej MEK znajdują się dwa opowany. Drugi (nr inw. 30548/MEK) pochodzi również z dawnych zbiorów MTP i przypisywany był (mylnie) do kolekcji Benedykta Dybowskiego.

Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena z Kulturstiftung Sibirien ze Fürstenbergu (Niemcy), podczas wizyty studyjnej w MEK, w dniu 28.02.2018 roku: Typowy koriacki pas (opowan nie jest spotykana nazwą na Kamczatce). Znaczące są „florystyczne” motywy – w opozycji do eweńskich geometrycznych. Formy naturalistyczne, roślinne. Romby (aplikacje z futra) są wpływami eweńskimi. Używany, obcięty?

Miotacz strzał/harpunów

Miotacz harpunów (i strzał?) - przedłużenie siły nośnej ramienia myśliwego. Wykonany z płaskiego kawałka drewna - deseczki, w którym wydrążono rowek do umieszczenia drzewca harpuna (promienia strzały?). Wydrążony rowek zakończony jest obsadką z metalu (miedzi?). W miotaczu nawiercony jest okrągły otwór służący do przytrzymywania wyrzutni palcem, podczas miotania harpunem (strzałą). Całość płaska, w naturalnym kolorze spatynowanego drewna. Miotacz przeznaczony był do polowań na wydry morskie.

Kolekcja Benedykta Dybowskiego zgromadzona w latach 1879-83.

Na karcie magazynowej adnotacja odręczna wykonana przez Marią Zachorowską: "ze zbiorów B. Dybowskiego, dar do MTP, 1886, przekaz do MEK w 1913".
Ponadto, zapisany dawny numer inw.: MTP 6055 XVIIIB 21 oraz informacja o przekazie (darze) do MTP w 1886 r.

Buty

Buty (para) z wysokimi cholewami. Irchowe, wysokie cholewy, zdobione paciorkami. Na obiekcie zachowana wszyta metka z zapisem: „Samojedów strój”.

Obiekt przekazany z PAU do MEK w 1921 roku (umowa depozytu, grupa Cm punkt 4, pozycje: a,b,c).
Wg zapisu w: „Rocznik Zarządu AU, rok 1879”, Kraków 1880, s. 146. [121-146], w wykazie darów złożonych AU w r. 1879/80, są to elementy ubioru kobiecego Tunguzki z okolic Turchańska położonego nad Jenisejem. Darowane przez dr Wilczewskiego* z Kalisza.

Informacje pozyskane w trakcie badań terenowych w Nienieckim Okregu Autonomicznym (NAO) w 09/10.2017 roku: Wśród Nieńców istnieje wiele typów obuwia i związanych z nimi określeń/nazw. Zasadniczo wyróżnia się trzy typy:
1. wewnętrzne (docieplające) - LIPTY
2. futrzane buty z wysokimi cholewami, często zdobionymi - PIMY (przy czym tzw. pimy powsiediewne/pimy codzienne, noszone na co dzień - nie miały zdobień)
3. buty zewnętrzne, docieplające, nakładane na pimi - TOBOR (lub TABAKI)

W zbiorach REM w Petersburgu znajdują się analogiczne do obiektów z kolekcji MEK „buty/skarpety” ze skóry irchowej. Określane są jako „bankiry” (Унты-торбаса)

Figurka kultowa

Figurka antropomorficzna. „Szkielet“ wykonany z drewna, obleczony w barwną, wzorzystą, fabryczną tkaninę bawełnianą oraz skórkę zwierzęcą, najprawdopodobniej wiewiórki. Futro figurki może pochodzić z wiewiórki tyle, że z zimowego futra. Oczy figurki wykonane z paciorków szklanych, usta wycięte w drewnie. Wokół szyi obwiązany sznurek, na który nawleczono 4 białe paciorki szklane. Postać kobieca, ma kształty antropomorficzne i realistycznie przedstawioną twarz z nosem, ustami i oczami zrobionymi z miodowych paciorków. Reszta ciała, także antropomorficzna, zaszyta jest w rodzaj ubrania z ciemnej tkaniny. Zwoje podobnych paciorków najprawdopodobniej oplatają ciało figurki też w innych miejscach, co jest widoczne w przetarciach płaszcza. Takie ozdoby wskazywać mogą na znaczenie magiczne, podobnie jak i kolor paciorków odnoszący do „górnoswiatowych“ związków figurki.

Wg Iryny Karapietowej z Rosyjskiego Muzeum Etnograficznego (REM) w Petersburgu, obiekt ten należy interpretować następująco:

(...) это Западная Сибирь, восточные ханты или их ближайшие соседи нарымские ( южные) селькупы. Скорее даже селькупы. Такие деревянные антропоморфные фигурки длиной от 5 до 30 см назывались у них " кедол куллага" и хранились в каждой семье. Это семейные охранители. Их делали для каждого члена семьи. Хранили в доме в берестяном кузовке, в специально отведенном месте. Вот , пожалуй и все, что могу cказать.

(..) to (pochodzenie) z Zachodniej Syberii, Wschodni Chantowie lub ich najbliżsi sąsiedzi, tzw. Narymscy Selkupowie (południowi Selkupi). Raczej nawet Selkupiowie. Takie drewniane figurki antropomorficzne o długości od 5 do 30 cm nazywano „Kedol Kullag” i przechowywano w każdej rodzinie. To są strażnicy rodzinni. Zostały stworzone dla każdego członka rodziny. Przechowywano je w domu w pudełku z kory brzozy, w specjalnie wyznaczonym miejscu. To chyba wszystko, co mogę powiedzieć.

Wg Jurija Kwasznina, rosyjskiego etnografa z Rosyjkiej Akademii Nauk (RAN) z Tiumenia, figurki 30609/MEK i 30610 MEK są na 100% Selkupskie. Wg Kwasznina, u Nieńców (Samojedów) są podobne, nazywają je "MIAT PAHUCZA”. Są wśród nich i takie, które „chowają” na saniach, po 2-3 na raz.
Powyższą informację pozyskano podczas wizyty studyjnej Jurija Kwasznina w MEK w dniu 03.10.2016 roku.

Informacja o grupie narodowościowej/etnicznej: Selkupowie w XIX wieku stali się rybakami. W XIX/XX wieku Selkupowie byli klasyfikowani jako Chantowie-Mansowie. Podzieleni na 2 grupy: północną i południową. Tradycje selkupskie zachowały się lepiej u grupy północnej.

Model odzieży

Model kuklanki z jednym rękawem.
Wykonana z jelit ssaków morskich (kotika, lamparta morskiego lub foki), ponadto skóra, nici; szycie ręczne na wzór oryginalnego stroju aleuckich myśliwych.

Kolekcja Konstantego Podhorskiego, zgromadzona w latach 1902 - 1906.

Obiekty oznaczone nr inw. MEK od 30581 do 30608 stanowią część daru do MNK z 1906 roku, zinwentaryzowanego w MNK jako 100 648 (Serya F.K. (brak nr serii), przekazanych do MEK w 1964 roku.

Strzała

Strzała bez grotu. Drzewce długie, zakończone szczerbiną. Górna część drzewca, poniżej miejsca mocowania brakującego, kościanego grotu malowana na kolor czerwony, z wyraźnymi zarysowaniami tworzącymi rodzaj wzoru. Pozostała część drzewca w kolorze naturalnego drewna. Pierzysko poczwórne, przestrzenie pomiędzy 4 pierzyskami w dolnej części owinięte kawałkiem tkaniny lnianej (?) o grubym splocie płóciennym. Poniżej pierzyska, końcówka drzewca i szczerbina obłożone blaszką miedzianą (?) pokryta licznymi guzami. Przy dolnej krawędzi doczepione fragmenty plecionej linki i dowiązana metka z zapisem "Strzała. Syberia".

Buty

Para butów z niskimi cholewami ze skóry z futrem renifera w kolorach brązowym i białym. Podeszwa ze skóry licowej połączona z cholewkami szwem krytym skórzaną lamówką. Górne krawędzie cholewek ze skóry zamszowej. Do każdego z butów doszyte są 2 skórzane taśmy. Do obiektu dołączona archiwalna metka z MTP z zapisem o nieczytelnej (wyblakłej) treści.

Kolekcja Benedykta Dybowskiego, zgromadzona w latach 1879 – 1883.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 17722 V? 272

Buty

Buty zimowe, męskie. Podeszwy wykonane ze skóry niedźwiedzia lub zająca morskiego (lahtak). Cholewki uszyte z kamusa – łap renifera. Taśmy skórzane do wiązania nogawek – nie do mocowania rakiet śnieżnych (karpli). Wewnętrzne taśmy do podwiązywania butów do pasa.
Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena z Kulturstiftung Sibirien ze Fürstenbergu (Niemcy), podczas wizyty studyjnej w MEK w dniu 28.02.2018 roku: Wszystkie typy obuwia letniego, zimowego, odświętnego i codziennego wykonywały kobiety eweńskie. Dekoracje dla dekoracji, typowe buty codziennego użytku.

Na karcie magazynowej obiektu został zapisany dawny numer inw.: MTP 14164 VE 186a

Kaftan

Kaftan rozpinany, wykonany ze skóry irchowej, rzemienie i lamówki skórzane barwione; wzory dekoracji z przeplatanych pasków skórzanych i nici. Kaftan stanowi część męskiego stroju codziennego użytku. Letni typ odzieży wykonany z tzw. „wędzonej skóry”. Dekoracje wykonane ze skórzanych aplikacji (brak typowych dla wzornictwa Ewenów rombów i trójkątów). Wzory dekoracyjne, złożone – co rzadkość – z samych kwadratów. Elementy zdobiące kaftan (wzory) wykonane ze skóry barwionej w ochrze. Czarny kolor pozyskiwany ze specjalnej gliny. Kontekst historyczny obiektu: w artykule „Próba pomyślna przesiedlenia renów z Kamczatki na wyspę Beringa morza Kamczackiego”, opublikowanym w Pamiętniku Fizjograficznym, Tom XXV, 1918 rok, na tab. III, znajdują się dwie fotografie przedstawiające Łomuta (Ewena) Gawryło Czulewuła. Był to pomocnik i jednocześnie „informator” Dybowskiego w operacji nawiązania kontaktów z koczującymi na płn. Kamczatki Łomutami (Ewenemi) oraz osoba nadzorująca transport stada renów do portu w Pietropawłowsku Kamczackim. Na zamieszczonej fotografii, Czulewuł ubrany jest w tradycyjny strój Ewenów, w którym można wyróżnić co najmniej 3 elementy znajdujące się obecnie w syberyjskiej kolekcji Benedykta Dybowskiego w MEK. Są to kapciuch na tytoń (30534/MEK), fartuch (30530/MEK lub 30532/MEK) oraz kaftan irchowy (19108/MEK). Cała kolekcja strojów i akcesoriów łomuckich (eweńskich) została pozyskana przy okazji opisanego w artykule transferu reniferów, w którym czynny udział brał uwieczniony na zdjęciach Gawryło Czulewuł.

Czapka

Czapka uszyta z pasów skóry z futrem z renifera i psa (opuszka, długie futro wzdłuż krawędzi). Ozdobiona aplikacjami i frędzlami naszytych i nanizanych na rzemienie barwnych paciorków szklanych. Wyposażona w skórzany pasek do przewieszania na szyi.

Kolekcja Konstantego Podhorskiego?, (zgromadzona w latach 1902 - 1906).

Przekaz z MNK do MEK w 1964 roku (po zbiorach z MTP).

Typ czapki koriackiej ze względu na charakterystyczny kształt - ustawienie w poprzek głowy, od ucha do ucha.
Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena z Kulturstiftung Sibirien (Fürstenberg, Niemcy), podczas wizyty studyjnej w MEK, w dniu 28.02.2018 roku.

Kaptur - ochrona głowy przeciw owadom

Kaptur - ochrona głowy przeciw owadom (komarom, meszkom). Wykonany z czerwonego płótna fabrycznego, zszywanego nićmi fabrycznymi, siatki o splocie krzyżowym z czarnego końskiego włosia(?).

Na zachowanej archiwalnej metce wpis: Rosja, Syberia oraz zapis: „kaptur przeciw owadom” , także: "l. 115"

W archiwalnej księdze działowej MEK „Rosjanie. Inwentarz przedmiotów znajdujących się w Muzeum Etnograficznym, strona 15, l.p. 115b”) obiekt opisany jako: Obiekt używany przeciw komarom z czerwonego płótna (worka) i maski z czarnego końskiego włosia, Syberia, Gub. Jenisejska, dar Anny Radziewicz.

Łyżka

Czarka wrzecionowata, płaska, przez środek przebiega wyraźne, wypukłe żeberko. Trzonek przy nasadzie wąski, dalej szerszy, płaski, prosty, prosty, przy nasadzie obustronne wcięcie i poprzeczny karb. Zakończenie - czubek trzonka w postaci szpica, nadłamany. Na spodniej stronie trzonka napis w cyrylicy: "Giliaki Trockoje" i dawny numer: 4041.
W zbiorach MEK od 1917 roku.

Informacja pozyskana od dr Ludmiły I. Missonowej z Instytutu Etnologii i Antropologii RAN w Moskwie, podczas wizyty studyjnej w MEK w dniu 18.09.2019 roku: Łyżka posiada dekoracje w postaci zdobień rytych na trzonku, które charakterystyczne są dla Ajnu (Ajnów). Pomiędzy Ajnami, Ultami (Orokami) oraz Niwhami istniał obyczaj wspólnego świętowania cyklicznego, dorocznego tzw. święta niedźwiedzia. Wówczas też dochodziło do „wymiany” (zapożyczeń) samych rzeczy jak i „przejmowania” motywów zdobniczych pomiędzy w/w grupami. Stąd też, łyżki opisane przez Cecylie Chrzanowską jako należące do Giliaków (Niwhów) nie wykluczają ich pierwotnego przynależenia do kultury Ajnu (Ajnów).

Lejce

Pleciony pasek z włosia i włókna używany do zaprzęgu psiego do sań. Długi pas powstały z przeplatania włosia zwierzęcego (kolor brązowy) i nici lnianych(?, kolor biały). Krawędzie boczne (końce) paska niewykończone, postrzępione. Lejce przechowywane w postaci zwiniętej taśmy.

Zapis w archiwalnej Księdze działowej MEK, Księga: „Rosjanie”, Inwentarz przedmiotów znajdujących się w Muzeum Etnograficznym w Krakowie: L.p. 121, L. Inw. 7678, Lejce z włosienia z płn. Syberii używane do zaprzęgania psów do sanek. Dług. 3 cm* dar p. Ludwika Stoczkiewicza w 1923 r.
(* podany wymiar dotyczy szerokości)

Dar Ludwika Stoczkiewicza z W-wy z 1923 roku. Obiekt pochodzi od Józefa Stoczkiewicza, ojca darczyńcy, więźnia Cytadeli Warszawskiej w 1864 roku, po upadku Powstania Styczniowego. Skazany został na zesłanie, przebywał na zesłaniu przez 13 lat w Guberni Tobolskiej.

Krzesiwo z torebką

Krzesiwo z torebką na skałkę (krzemień) i hubkę (drewno).
Obiekt pochodzi najprawdopodobniej z dawnej Guberni Tomskiej lub Jenisejskiej, gr. etn.: Buriaci, czas wykonania: 2 poł. XIX w.

W zbiorach MEK 3 niemal identyczne zestawy z Buriacji jednak z napisami chińskim i bez okuć żelaznych. Najprawdopodobniej pochodzą one z pogranicza rosyjsko-mongolskiego lub rosyjsko-chińskiego (np. z Daurii).

Obiekt po zbiorach MTP via MNK trafił do MEK w 1990 roku.

Zachowana archiwalna metka MTP z zapisanym nr inw. MTP 34668 VI 1264 oraz MNK IV M 831

Archiwalne dane wg Księgi Darów do MTP: (brak danych o darczyńcy) krzesiwo z torebką na skałkę (krzemień) i gąbkę (hubkę) używane przez Buriatów na Syberyi, zamieszkujących gubernię Tomską i Jenisiejską. Wyrób miejscowy – 1885 – MPA 173, s. 162, poz. 1717.
Obiektu tego może dotyczyć również zapis: Estreicher z Trzebini – krzesiwko buriackie z torebką na hubkę i krzemień – 1876 – MPA 173, poz. 1059.

Płytka do wiązania psów - fragment uprzęży

Fragment naturalnej, płaskiej kości zwierzęcej, uciętej na dwóch końcach z nawierconymi dwoma otworami - większym przy szerszym oraz mniejszym przy węższym końcu kości.
Na karcie naukowej (katalogu głównego) MEK znajduje się odręczna adnotacja, że obiekt ten stanowił zespół (całość) z uprzężą dla psów o nr inw. 19007/MEK.
Również na karcie magazynowej zapisany został dawny nr inw. MTP 17396 XIX J 81 oraz informacja o przekazie do zbiorów MTP w 1886 roku. Przekaz z MTP do MEK w 1913 roku.

Zarówno płytka do wiązania psów (18977/MEK)jak i uprząż (19007/MEK) posiadają ten sam dawny nr inw. MTP MTP 17396 XIX J 81

Łyżka

Łyżka kształtem przypominająca wiosło. Czarka prostokątna, rozszerzająca się ku przodowi, przechodzi bezpośrednio w trzonek, który jest wąski przy nasadzie. Do połowy długości trzonek o przekroju koła, dalej płaski, szerszy, zakończony spiczasto. Około połowy czarki i cały trzonek ozdobiony rytymi, ukośnymi liniami. Na spodniej stronie trzonka napis w cyrylicy: "Haidu (dlia kaszy) .... (słowo nieczytelne) Amura Giliackaja - gołobkaja" oraz numer: 4042. W zbiorach MEK od 1917 roku.

Czapka

Czapka dziecięca – dziewczęca, odświętna. Wzór narracyjny, biało-czarne paciorki oznaczają renifery, niebieskie oznaczają niebo i rzekę. Brązowe wstawki – dekoracje ze skóry renifera częściowo barwionej w ochrze. Część skóry z futrem z kamusa (łap reniferowych), obszycia z ciemnego futra pochodzą z sobola.

Otwór w górnej części czapki - ? Być może znaczenie/cel wykonania otworu nie posiadał praktycznego zastosowania lecz powiązany był z wierzeniami.

Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena z Kulturstiftung Sibirien (Fürstenberg, Niemcy), podczas wizyty studyjnej w MEK, w dniu 28.02.2018 roku.

Sakiewka

Sakiewka ze skóry irchowej ozdobiona aplikacjami barwnymi paciorkami szklanymi.

Zdobienia wykonane z naszytych na zewnętrzną stronę kolorowych, importowanych z Europy (lub USA) paciorków szklanych, zawierają motyw solarny: Słońce z rozchodzącymi si promieniami - jeden z najbardziej charakterystycznych motywów zdobniczych w rzemiośle artystycznym Czukczów. Podobne zdobienia - wyszywane, haftowane lub wykonane z naszytych paciorków szklanych (aplikacji) występują i na innych obiektach czukockich znajdujących się w MEK (np. 18995/MEK - kołczan i 30560/MEK - piłka). Motyw Słońca (motyw solarny) ma głębokie, mitologiczne podłoże, występuje w różnych postaciach i formach, obecny jest też w legendach i opowieściach (vide: https://etnomuzeum.eu/syberia/kontekst/pilka-czukocka)

Obiekt z kolekcja Konstantego Podhorskiego, zgromadzonej w latach 1902 - 1906.

Na karcie magazynowej zapisane dawny nr inw.: MNK 100 645 F.K. 4673.

Przekaz z MNK do MEK w 1964 roku.

Buty

Buty dziecięce. Podeszwy wykonane ze skóry niedźwiedzia lub zająca morskiego (lahtak). Cholewki ze skóry irchowej, wykonane z tzw. „wędzonej skóry”. Dekoracje (aplikacje/wzory) ze skóry i paciorków szklanych.

Na karcie magazynowej zapisane dawny nr inw.: MTP 17 590, wraz zapisem, że obiekt jest darem dr. B. Dybowskiego z 1878 roku (co, ze względu na czas pobytu Dybowskiego na Kamczatce w latach 1879-83, jest niemożliwe). Być może obiekt stanowi część kompletu (kaftan, koszula, spodnie, podbródek, napierśnik, buty) - stroju ewenkijskiego, przekazanego jako dar dla MTP w roku 1880 przez Marię Kulczykowską?

Zastosowany typ dekoracji - wzorów świadczy, że są to eweńskie buty odświętne.

Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena z Kulturstiftung Sibirien (Fürstenberg, Niemcy), podczas wizyty studyjnej w MEK, w dniu 28.02.2018 roku.

Buty

Buty ze skóry irchowej z wysokimi cholewkami ozdobionymi aplikacjami z tkaniny fabrycznej i barwionych paciorków szklanych. Do górnych krawędzi cholewek doczepione skórzane rzemienie. Podeszwy ze skóry licowej o wysokich brzegach. Przy obiekcie zachowana archiwalna metka z MTP z zapisem (pisownia oryginalna): „Para butów skórzanych z długimi holewami od ubrania Tunguskiego. Dar p. M. Kulczykowskiej”

Obiekt stanowi część kompletu (kaftan, koszula, spodnie, podbródek, napierśnik, buty) - stroju ewenkijskiego, przekazanego jako dar dla MTP w roku 1880 przez Marię Kulczykowską. Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 8396 VE 36b. Przekaz z MNK do MEK w 1964 roku.

Obiekt stanowi „komplet” (zespół) z obiektami: 30529/MEK, 30531/MEK, 30550/MEK, 30551/MEK, 30579/MEK, 30649/MEK

Model obuwia lub buty dziecięce

Para obuwia/modelu obuwia z wysokimi cholewami uszyta z jasnej i ciemnej skóry irchowej i skóry z futrem. Podeszwa z wysokimi brzegami, wykonana z twardej, wyprawionej skóry. W obydwu butach, przy krawędziach wywiniętych podeszew, doszyte skórzane paski - taśmy. Krawędź górna cholewki zakończona tunelem z przeciągniętym rzemieniem - ściągaczem.

Kolekcja Konstantego Podhorskiego, zgromadzona w latach 1902 - 1906. Dar do MNK w 1906 roku.

Na karcie magazynowej zapisane dawny nr inw.: MNK 100 644 (F.K).

Łyżka

Łyżka wykonana w jednym kawałku drewna. Czarka w kształcie płaskiej łopatki wygiętej ku górze. Czarka bezpośrednio przechodzi w trzonek, który jest pokryty rytymi wzorami dekoracyjnymi w postaci zygzakowatych linii i ukośnych kresek. Łyżka do nakładania/spożywania potraw z ryżu.

W zbiorach MEK od 1917 roku.

Informacja pozyskana od dr Ludmiły I. Missonowej z Instytutu Etnologii i Antropologii RAN w Moskwie, podczas wizyty studyjnej w MEK w dniu 18.09.2019 roku: Ozdoby charakterystyczne są dla Ajnu (Ajnów). Na Sachalinie, pomiędzy Ajnami, Ultami (Orokami) oraz Niwhami istniał obyczaj wspólnego świętowania cyklicznego, dorocznego tzw. święta niedźwiedzia. Wówczas też dochodziło do „wymiany” (zapożyczeń) samych rzeczy jak i „przejmowania” motywów zdobniczych pomiędzy w/w grupami. Stąd też, łyżki opisane przez Cecylię Chrzanowską jako należące do Giliaków (Niwhów) nie wykluczają ich pierwotnego przynależenia do kultury Ajnu (Ajnów) i vice versa.

Wór transportowy - plecak („kałacz”)

Wór skórzany z aplikacjami (naszyciami) skórzanymi w górnej części, przy krawędzi. Tam też znajdują się otwory przez które przewleczony został skórzany, pleciony rzemień. Na zewnętrznej stronie woru znajduje się wycięty z sierści (futra) napis wykonany w języku rosyjskim (cyrylicą)„Bapuuaba” (Warszawa).

Napis „Bapuuaba” znajdujący się na worze sugerować może, że był on wykorzystywany do transportu rzeczy osobistych lub bagażu osoby udającej się do Warszawy - powracającej z Sybiru (Syberii) z zesłania.

Uwaga! przy analogicznym obiekcie - worze transportowym 19013/MEK - zachowany został fragment starej metki (z MTP?) z zapisem cyrylicą „Bapuuaba” (Warszawa) oraz Dr. B. (nieczytelna 1 litera nazwiska) oraz No 8 (brak pozostałych cyfr). Najprawdopodobniej metka została omyłkowo (wtórnie) połączona z obiektem 19013/MEK. Spośród 3 znajdujących się w syberyjskiej kolekcji worów transportowych, napis "Bapuuaba" znajduje się tylko na obiekcie 19011/MEK.

Hipoteza: Zachowane na fragmencie archiwalnej metki inicjały (Dr. B...) mogą wskazywać na osobę Benedykta Dybowskiego, a zatem obiekt może pochodzić z jego kolekcji syberyjskiej.

Buty

Para obuwia - butów zimowych z wysokimi cholewami. Buty uszyte ze skór z miękkim futrem, z tzw. łapek reniferowych, czyli kończyn młodego renifera. Cholewki zakończone szerokim pasem zszytym z pasków skóry irchowej. Podeszwa wykonana jest ze spreparowanej skóry – zmiękczano ją poprzez rzucie w ustach, po czym przyszywano ścięgnami reniferów do cholew.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 17731 VE 281 wraz z informacją, że obiekt pochodzi z roku 1870?

Okrycie wierzchnie - kaftan rozpinany, dziecięcy/dziewczęcy

Kaftan wykonany ze skóry z futrem renifera, dolne, ciemniejsze krawędzie obszyte futrem z sobola (?) a krótkie, kępczaste rzędy barwione w ochrze z sierści – futra łap zajęczych. Nietypowe dla tego typu kaftanów jest połączenie rękawic z rękawami i skórzane paski na nadgarstkach.

Kaftany stanowiły część klasycznego, eweńskiego stroju zewnętrznego. Opisywany kaftan to typ stroju dziewczęcego(?), używanego - w tej formie, z rękawicami - jako odzież zimowa.

Zewnętrzną warstwę eweńskich strojów tworzyły rozpinane kaftany (eweński: tety) oraz fartuchy (eweński: nel). Zarówno tety, jak i nel pokryte są ozdobną symboliką. Począwszy od wstawek z łapek zajęczych (umurul), narracyjnego i ozdobnego zarazem pasa z wielobarwnych koralików (tukuryndycie), aż po wszyte w wewnętrzną stronę odzieży kamyczki, tzw. gromowe strzały, pełniące funkcję amuletu. Odzież tę szyto ze skór reniferów, niedźwiedzi, psów i soboli.

Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena z Kulturstiftung Sibirien ze Fürstenbergu (Niemcy), podczas wizyty studyjnej w MEK, w dniu 28.02.2018: Dekoracje z paciorków są narracyjne, mogą przedstawiać twarze(?), biało-czarne tworzące pary paciorki przedstawiają pary reniferów, niebieskie pasy to rzeka i niebo. Dekoracje skórzane ze skóry licowej z przodu typowe dla Ewenów – sekwencje geometrycznych pasów. Bogate zdobienia i dekoracyjny charakter kaftana, wskazują, że używany był jako odzież odświętna.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 14 160 V 182 wraz z informacją, że obiekt pochodzi z roku 1880.

Czapka

Czapka ze skóry irchowej ozdobiona rzędami naszytych kolorowych, barwionych szklanych paciorków (białych, niebieskich i czarnych) oraz metalowymi, okrągłymi blaszkami (wzdłuż dolnej krawędzi). Czapkę wieńczy rzadki, szczeciniasty „pompon”.

Na karcie magazynowej zapis: TUNGUZI 8396 oraz informacja o przekazie obiektu z MNK (po zbiorach z MTP) do MEK w 1964 roku.

Obiekt stanowi część kompletu (kaftan, koszula, spodnie, „podbródek” (nakrycie głowy), napierśnik, buty) - stroju ewenkijskiego, przekazanego jako dar dla MTP w roku 1880 przez Marię Kulczykowską.

„Komplet” (zespół) obiektów obejmuje: 30529/MEK, 30531/MEK, 30542/MEK, 30550/MEK, 30551/MEK, 30580/MEK, 30649/MEK

Kaftan

Kaftan rozpinany z ukośnym rozcięciem, biegnącym od lewego ramienia do prawej pachy. Kształt trapezu, rękawy długie, szersze w miejscu łączenia z kaftanem i zwężające się ku krawędziom. Krawędź rozcięcia oraz dolna krawędź kaftana ozdobione szerokim pasem barwionym na niebiesko, obecnie mocno wyblakłym. Krawędzie rękawów barwione na czerwono, obecnie również mocno wyblakłe. Wzdłuż dolnej krawędzi kaftana rząd pionowych, wąskich linii z czerwonej skóry. Na całej powierzchni kaftana liczne tłuste zaplamienia. W rogu poły, przy dolnej krawędzi archiwalna metka z zapisem: „Ubiór Gilaków koczującego plemienia z lewego brzegu Amuru zszywany z wyprawion: skór rybich. Dar p. Mic P Mireckiego z 1877 roku.”

Dawna sygnatura (nr inw.) MTP MP V 37, 8.397

Prawdopodobnie ubiór wykonany przez Nanajów (Goldów) zwanych "ludźmi rybiej skóry", ze względu na wykonywanie (elementów) odzieży ze spreparowanych skór rybich. "(…) Nanajowie odziewają ubrania wykonane z rybiej i jeleniej skóry. Pewno z tego powodu naród ten zwie się „plemieniem rybiej skóry”. Są jedynym narodem, który opanował technikę oprawiania i szycia tego surowca." Za: http://www.polska-azja.pl/nanajowie-plemie-rybiej-skory/

Kaftan

Kaftan wykonany ze skóry irchowej, włosia (długie chwosty z włosia), paciorków szklanych (dużych), tkaniny fabrycznej o splocie płóciennym, barwionej i wzorzystej. Kaftan z rozcięciem z przodu, dwoma krótkimi połami, długim, zakończonym trójkątnie i do szpica tyłem ("ogonem") oraz wąskimi rękawami. Krawędzie dolna, wokół szyi i na rękawach obszyte futrem/włosiem. Z tyłu, 12 chwostów, częściowo zaplecionych, wykonanych z czarnego (końskiego?) włosia. Podobne 3 z przodu, na dwóch połach kaftana. Skóra irchowa, włosie (długie chwosty z włosia), paciorki szklane (duże), tkanina fabryczna o splocie płóciennym, barwiona, wzorzysta.

Na karcie katalogu naukowego (głównego) zapis: Ameryka Płn., Athabaskowie.

Dawny numer (sygnatura) MTP: 17733 Z, do MTP w 1880 roku. Przekaz z MNK do MEK w 1964 roku.
Zapis z archiwalnej księgi działowej MTP (w posiadaniu Działu Inwentaryzacji MNK): Dział V, Poddział E: Odzież skórzana obca i krajowa (…) L.p. 17423, VE 283 Ubiór wierzchni skórzany z przed 1882 Półn. Ameryka

Model odzieży

Model odzieży wierzchniej - kuklanki lub kamlejki z kapturem, wykonany z pozszywanych pasów skóry, miejscami skóry z włosiem. Szwy miejscami ozdobione czerwoną włóczką (nićmi), ponadto w 8 miejscach zostały doszyte do modelu krótkie sznurki z nawleczonymi barwnymi paciorkami. Model kamlejki o charakterystycznym dla Inuitów (Eskimosów) kroju – model zakończony z obydwu stron półkoliście, tzw. językiem.

Kolekcja Konstantego Podhorskiego, zgromadzona w latach 1902 - 1906.

Obiekty oznaczone nr inw. MEK od 30581 do 30608 stanowią część daru do MNK z 1906 roku, zinwentaryzowanego w MNK jako 100 648 (Serya F.K. (brak nr serii), przekazanych do MEK w 1964 roku.

Harpun

Harpun do miotacza harpunów, używany do polowania na wydry morskie. Drzewce barwione na czerwono. Do drzewca przymocowany na kościanej obsadce pływak z jelita ssaka morskiego, z kościanym ustnikiem do napełniania powietrzem. Powyżej pływaka, przy krawędzi drzewca owinięty zwój sznurka plecionego jelit lub ścięgien. Brak grotu.

Na karcie magazynowej zapisany został dawny nr inw. MTP 6057 XVIII B 23 oraz data przekazu obiektu do zbiorów MTP w 1886 roku. Przekaz z MTP do zbiorów MEK nastąpił w 1913 roku.

Etui na telefon komórkowy

Etui wykonane techniką robótek ręcznych na szydełku, z barwionej, fabrycznej włóczki wełnianej (z domieszką bawełny). Kształt pionowego prostokąta z otwartą górną krawędzią - kieszenią na telefon komórkowy. Przewodnim motywem zdobniczym jest znajdująca się po obu stronach, wykonana z czarnej włóczki sylwetka renifera – symbolu stylu życia i tradycyjnej kultury Nieńców. Kolory tła (biały) i krawędzi (czerwony) są barwami herbu miasta Narjan-Mar. Zielone, geometryczne dekoracje nawiązują do rogów rena i tworzą 2 pasy u dołu i przy górnej krawędzi etui. Nawiązują do zdobień znajdujących się dawniej na m. in. panicach (tradycyjnych kaftanach) nienieckich.

Etui pozyskane zostało w trakcie tzw. „Prazdnika goroda” (Święta miasta) w Narjan-Mar. Podczas tego cyklicznego, corocznego święta organizowane są kiermasze, występy i prezentacje zespołów kultywujących tradycje nienieckie oraz innych grup narodowościowych/etnicznych zamieszkujących Nieniecki Okręg Autonomiczny. (oprócz Nieńców, także Komi (Komiaków) oraz Rosjan) , Na centralnym placu miasta ustawiany jest czum – tradycyjny namiot – symbol dawnego, koczowniczego stylu życia Nieńców. W trakcie towarzyszącemu świętu kiermaszu, swoje wyroby oferują lokalni twórcy (a ściślej – twórczynie, czyli mastierice (ros.). Na jednym z nich oferowane były współczesne wyroby: skarpety, torebki, chusty oraz także etui na komórki, smartfony i tablety. Obecnie, wśród "tradycyjnych" wyrobów (elementów odzieży, lalek, wyrobów z futra renifera, etc.), pojawiają się nowe przedmioty dostosowujące się do współczesnych potrzeb i wymagań odbiorców. Do nich należy m. in. etui na telefon komórkowy, wykonany w charakterystycznych dla Nieńców (i NAO) barwach, z zastosowaniem tradycyjnego, nienieckiego wzornictwa i symbolu - renifera. Obecnie motywy zdobnicze jak i postać renifera znajdujące się na etui, pojawiają się także na swetrach, opaskach na głowę, skarpetach, etc., jako rodzaj etnicznej i kulturowej identyfikacji – marki. Dodać można, że charakterystyczne geometryczne zdobienia widoczne na etui, - oznaczające rogi rena, wpisane zostały w herb jak i flagę Nienieckiego Okręgu Autonomicznego.

Obiekt pozyskany w Narjan-Mar, stolicy Nienieckiego Okręgu Autonomicznego (NOA), , w 2017 roku, w trakcie badań terenowych prowadzonych w ramach projektu badawczego Antropologiczna reinterpretacja kolekcji syberyjskiej ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie, pochodzącej od polskich badaczy Syberii XIX wieku, realizowanego przez MEK w oparciu o grant Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki (NPRH).

Buty

Para butów uszytych z zamszu – tzw. skóry „wędzonej”, podeszwy wykonane ze skóry zająca morskiego (lahtak). Do obiektu doczepiona archiwalna metka z MTP z zapisem „Obuwie kobiece z Kamczatki. Wykonane z czarnego zamszu z białą podeszwą”.
Buty charakterystyczne dla Itelmenów.

Kolekcja Benedykta Dybowskiego, zgromadzona w latach 1879 – 1883.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 17717 VE 267 wraz z informacją, że obiekt został przekazany z MNK do MEK

Buty

Buty zimowe z wysokimi cholewami, uszyte ze skór z miękkim futrem, z tzw. łapek reniferowych, czyli kończyn młodego renifera. Podeszwa wykonana jest ze spreparowanej skóry – zmiękczano ją poprzez rzucie w ustach, po czym przyszywano ścięgnami reniferów do cholew. Do obydwu butów, na wysokości kostek przyszyte są skórzane taśmy służące do mocowania rakiet śnieżnych.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 17721 V 271 wraz z informacją, że obiekt pochodzi z roku 1880. Przekaz z MNK do MEK w 1964 roku.

Model domu na palach

Model domu na platformie wspartej na 11 palach z dolną platformą do suszenia ryb. Na drewnianej podstawie ustawione są 4 rzędy pali. Na krótszych oparta jest dolna platforma, na wyższych górna platforma, na której ustawiono model drewnianej chaty. Na krótszym boku do górnej platformy dostawiona drabina – schody. Na górnej platformie dom o konstrukcji zrębowej z dwuspadowym dachem ze słomy i otworem – wejściem na ścianie szczytowej.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw. MTP 6012 XIX 6; przekaz do MTP w 1880 roku. Przekaz z MTP do MEK w 1913 roku oraz zapis: "wykonano na zlecenie B. Dybowskiego na Kamczatce".

Ponadto, na karcie magazynowej zachował się dopisek odręczny (wykonany w 1985 roku przez Marię Zachorowską): Model letniego mieszkania wraz z urządzeniem do suszenia ryb. Wykonany na zlecenie B. Dybowskiego na Kamczatce.

Płytka do wiązania psów - fragment uprzęży

Fragment naturalnej, nieobrobionej kości zwierzęcej, zaokrąglonej na dwóch końcach z nawierconymi dwoma otworami - większym przy szerszym oraz mniejszym przy węższym końcu kości.
Na karcie naukowej (katalogu głównego) MEK znajduje się odręczna adnotacja, że obiekt ten stanowił zespół (całość) z uprzężą dla psów o nr inw. 19007/MEK.
Również na karcie magazynowej zapisany został dawny nr inw. MTP 17396 XIX J 81 oraz informacja o przekazie do zbiorów MTP w 1886 roku. Przekaz z MTP do MEK w 1913 roku.

Zarówno płytka do wiązania psów (18978/MEK)jak i uprząż (19007/MEK) posiadają ten sam dawny nr inw. MTP MTP 17396 XIX J 81

Lalka - zabawka

Lalka przedstawia postać ubraną w skórzany kombinezon z kapturem obszytym futrzaną opuszką. Zabawka wykonana ze skóry, futra, pasów -rzemyków ze skóry irchowej, nici oraz pakuł.

Brak danych dotyczących proweniencji i historii obiektu. Przekaz z MNK do MEK w 1964 roku (w tym samym roku i przekazie, trafiła do zbiorów MEK kolekcja Konstantego Podhorskiego, na którą składają się przede wszystkim przedmioty pozyskane przed 1906 roku podczas pobytu Podhorskiego na Czukotce).

Wg W.G. Bogoraza, rosyjskiego antropologa uznawanego za jednego z najwybitniejszych znawców kultury Czukczów, dzieci czukockie posiadały różne lalki/zabawki. Oprócz tych przedstawiających ludzi, większość stanowiły małe imitacje dużych obiektów codziennego użytku, jak małe buty, sanki, drewniane lub kościane psy i renifery z odpowiednią uprzężą, rakiety śnieżne, łuki i strzały (W. Bogoraz, The Chukchi I--III, Leiden -- New York 1904--1909).

Model obuwia lub buty dziecięce

Para obuwia/modelu obuwia z niskimi cholewami uszyta z jasnej i ciemnej skóry irchowej i skóry z futrem. Podeszwa z wysokimi brzegami, wykonana z twardej, wyprawionej skóry. W obydwu butach, przy krawędziach wywiniętych podeszew, doszyte skórzane paski - taśmy. Do krawędź górnej cholewki jednego i drugiego buta doszyte skórzane paski rzemienie.

Kolekcja Konstantego Podhorskiego, zgromadzona w latach 1902 - 1906. Dar do MNK w 1906 roku.

Na karcie magazynowej zapisane dawny nr inw.: MNK 100 644 (F.K).

Buty

Skóra z futrem renifera (z tzw. łapek reniferowych), zszywane ręczne cienkim rzemieniem, pasmanteria (kolorowe tasiemki i wycinane fragmenty tkaniny)

Na obiekcie zachowała się archiwalna metka MEK z zapisem: „Samojedzi. Buty z Jamału. Darował J. Stanisławski 1923 rok”

Wg informacji uzyskanej od Alieksandry Tieriechiny ( ros. etnolożka, pomiędzy marcem 2015 a marcem 2016 przebywała na Płw. Jamalskim wśród Nieńców), ten typ obuwia zimowego nazywany jest z ros. kissy lub pimy. W języku nienieckim stosowane jest określenie piwa (piła).

Wg informacji pozyskanych w dniu 03.10.2016 roku, w trakcie wizyty studyjnej w MEK Jurija Kwasznina, rosyjskiego etnografa z Tobolska, jest to typowe zimowe, męskie obuwie nienieckie. Kobiece buty odróżniały trójkątne, naszywane dekoracje na cholewce z przodu.

Informacje pozyskane w trakcie badań terenowych w Nienieckim Okregu Autonomicznym (NAO) w 09/10.2017 roku: Wśród Nieńców istnieje wiele typów obuwia i związanych z nimi określeń/nazw. Zasadniczo wyróżnia się trzy typy:
1. buty wewnętrzne (docieplające) - LIPTY
2. futrzane buty z wysokimi cholewami, często zdobionymi - PIMY (przy czym tzw. pimy powsiediewne (noszone na co dzień) nie miały zdobień)
3. buty zewnętrzne, docieplające, nakładane na pimi - TOBOR (lub TABAKI)
(patrz: 19165/MEK)
Wg pozyskanych informacji, buty tego typu nazywane są (w jęz. nienieckim) PIMY. Buty te noszone są zarówno przez kobiety jak i mężczyzn. Cechą dystynktywną jest umiejscowienie dekoracji (wzorów) wyszywanych z sukna, nici i aplikacji futrzanych.

Odzież wierzchnia z kapturem

Odzież wierzchnia o prostym kroju, z rękawami, nierozpinana, z kapturem, pokryta resztkami wytartego (wyleniałego) futra. Obiekt mocno zniszczony - zachowała się skóra lecz ubytki futra sięgają 90% powierzchni (pozostały „łaty” z liniejącym, kępkowym i krótkim włosiem na kapturze, rękawach i korpusie).
Na karcie magazynowej obiektu znajduje się zapis: „Ze zbiorów Benedykta Dybowskiego r. 1912 Nabyte przez M. Przemysłowe 1885-6 od j.w.”

Spodnie irchowe

Skóra irchowa, płótno fabryczne (tunel na sznurek) oraz lniane płótno - tkanina fabryczna, sznurek - plecionka z kolorowych włókien bawełnianych, nici barwione Na karcie katalogu naukowego (głównego) dopisek z informacją o przekazie z MP (MTP) do MEK w 1913 roku. Na karcie magazynowej zapis: „Dar do MTP Izydora Sobańskiego 1880” Kwerenda-wizyta studyjna Jurija Kwasznina w MEK (03.10.2016), wg jego informacji to spodnie (ros. sztany) męskie (kobiety wówczas – lata 80. XIX w. spodni nie nosiły). Pas wypleciony ręcznie, przez Nieńców. Informacje pozyskane w trakcie badań terenowych w Nienieckim Okregu Autonomicznym (NAO) w 09/10.2017 W języku nienieckim, obszerne zarówno męskie jak i damskie spodnie zamszowe wykonane z moczonej, wyprawianej i barwionej skóry, określano nazwą NIARA-PIMIA.

Buty

Para butów uszytych ze skóry zamszowej – tzw. skóry „wędzonej”. Podeszwy wykonane ze skóry zająca morskiego (lahtak), wyraźnie ślady zużycia (przetarta skóra). Do każdego z butów, przy górnej krawędzi cholewki doszyte są 2 skórzane taśmy.

Kolekcja syberyjska Benedykta Dybowskiego, zgromadzona w latach 1879 – 1883.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 17736 VE 286 wraz z informacją, że obiekt został przekazany z MNK do MEK w 1964 roku.

Lalka - zabawka

Lalka przedstawia postać ubraną w brązową, wykonaną ze skóry irchowej kamlejkę(?) z kapturem, przewiązaną w pasie rzemieniem. Postać ubrana w spodnie i buty z wysokimi (do kolan) cholewami wykonanymi z ciemnobrązowej skóry irchowej.Krawędzie rękawów (a pierwotnie także brzegi – krawędzie kaptura) obszyty długim włosiem. Zabawka wykonana ze skóry, futra, pasów/łat ze skóry irchowej, nici oraz pakuł.

Brak danych dotyczących proweniencji i historii obiektu. Przekaz z MNK do MEK w 1964 roku (w tym samym roku i przekazie, trafiła do zbiorów MEK kolekcja Konstantego Podhorskiego, na którą składają się przede wszystkim przedmioty pozyskane przed 1906 roku podczas pobytu Podhorskiego na Czukotce).

Najprawdopodobniej obiekt tożsamy z 30677/MEK (lalka – zabawka), który posiada dawny nr inw MNK 100.648 FK 4683.

Lalka posiada obuwie wykonane z tzw. czarnego zamszu, analogiczne do obiektu 30640/MEK i 30647/MEK, które - wg archiwalnych metek - opisane są jako: "Obuwie kobiece z Kamczatki. Wykonane z czarnego zamszu z białą podeszwą”. Wg Ericha Kastena, są to buty charakterystyczne dla Itelmenów.
Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena z Kulturstiftung Sibirien (Fustenberg, Niemcy), podczas wizyty studyjnej w MEK, w dniu 28.02.2018 roku.

Wg W.G. Bogoraza, rosyjskiego antropologa uznawanego za jednego z najwybitniejszych znawców kultury Czukczów, dzieci czukockie posiadały różne lalki/zabawki. Oprócz tych przedstawiających ludzi, większość stanowiły małe imitacje dużych obiektów codziennego użytku, jak małe buty, sanki, drewniane lub kościane psy i renifery z odpowiednią uprzężą, rakiety śnieżne, łuki i strzały (W. Bogoraz, The Chukchi I--III, Leiden -- New York 1904--1909).

Model namiotu

Model namiotu na drewnianej platformie. Namiot w kształcie asymetrycznego stożka, z rozcięciem od wierzchołka aż do podstawy. Rozcięcie częściowo sznurowane, wewnątrz widoczna drewniana konstrukcja/stelaż namiotu. Model umieszczony na drewnianej, owalnej podstawie.

Kolekcja Konstantego Podhorskiego (?) zgromadzona w latach 1902 - 1906.

Dar do MNK w 1906 roku. Na karcie katalogu magazynowego MEK zapisany dawny numer inw. MNK N.I. 100.813

Napierśnik

Napierśnik (ros. nagrudnik) męski. Na wszytych na spodniej stronie metkach odręczny zapis „Samojedzi” oraz „Fragment stroju ze skóry. Samojedzi.” Obiekt najprawdopodobniej Ewenkijski (Tunguski), pochodzi od tzw. symskich Ewenków (z lewego brzegu Jeniseju). Obiekt przekazany z PAU do MEK w 1921 roku (umowa depozytu, grupa Cm punkt 4, pozycje: a,b,c). Wg zapisu w: „Rocznik Zarządu AU, rok 1879”, Kraków 1880, s. 146. [121-146], w wykazie darów złożonych AU w r. 1879/80, są to elementy ubioru kobiecego Tunguzki z okolic Turchańska położonego nad Jenisejem. Darowane przez dr Wilczewskiego* z Kalisza.

Koszyk z pokrywką

Koszyk z przykrywką. Plecionka wykonana techniką spiralną z włókien trawy morskiej. Kształt niskiego walca. Dno płaskie. Przykrywka (wieko) nakładane. Na wieku oraz ściance kosza geometryczne zdobienia z włókien barwionych na brązowo.
W koszyku, luzem, zachowana XIX-wieczna, archiwalna metka Muzeum Techniczno-Przemysłowego (MTP) z zapisem o treści: "Koszyk pleciony z trawy morskiej na Kamczatce. Koszyki w kształcie kobiałek używane są do ochraniania naczyń szklanych i fajansowych podczas podróży po Kamczatce. Ze zbiorów Ben. Dybowskiego".

Na karcie magazynowej zapisany dawny numer inw.: MTP 22397 VIIIB 971.

Przekaz MNK do MEK w 1960 roku.

Łyżka

Łyżka wykonana z jednego kawałka kości. Czarka okrągła, trzonek z przewężeniem u nasady, łukowato wygięty. Na trzonku łyżki napis w cyrylicy o treści: "Oroczeni zabajkala iz roga Saxotago Nierczyn. Muz.)" oraz numer: 3404.
Łyżka pochodzi z Zabajkala (Daurii) z okolic Nerczyńska. Najprawdopodobniej wykonana z rogu suhaka stepowego (Saiga tatarica). Wyrób Oroczonów zabajkalskich, XIX w. Kolekcja Cecylii Chrzanowskiej. W zbiorach MEK od 1917 roku.

Czapka

Czapka z futra z renifera (kamusa, z łap renifera), psa (opuszka, futro) i sobola? (białe, miekkie futro wewnątrz czapki).

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 17711 VE 261 wraz z informacją, że obiekt został przekazany z MNK do MEK w 1964 roku.

Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena z Kulturstiftung Sibirien ze Fürstenbergu (Niemcy), podczas wizyty studyjnej w MEK, w dniu 28.02.2018 roku: Raczej czapka eweńska niż koriacka. Również wzornictwo (geometryczne wzory – trójkąty, kwadraty) i układ wzorów typowy dla Ewenów.

Lalka lub model: Aleuta w kamlejce

Model (lub lalka - zabawka) przedstawiający postać odzianą w odzież wykonaną ze skóry z futrem renifera? oraz kamlejkę - odzież wierzchnią chroniącą od wody/wilgoci, wykonaną z jelit ssaków morskich (lamparta morskiego lub fok), rzemienie (nici); szycie ręczne na wzór oryginalnego stroju aleuckich myśliwych.

Na karcie magazynowej zapisane dawny nr inw.: MNK 100 648, F.K. 4683. Kolekcja Konstantego Podhorskiego, zgromadzona w latach 1902 - 1906.

Obiekty oznaczone nr inw. MEK od 30581 do 30608 stanowią część daru do MNK z 1906 roku, zinwentaryzowanego w MNK jako 100 648 (Serya F.K. (brak nr serii), przekazanych do MEK w 1964 roku.

Fragment z opisu z wydanej we Lwowie w 1885 roku publikacji Benedykta Dybowskiego Wyspy Komandorskie, w której autor opisuje Aleutów i ich stroje: „(…) Na wierzch odzienia, gdy deszcz pada lub gdy płyną w bajdarkach — maleńkich łódkach ze skór lwów morskich — nakładają Aleuci tak nazwane „kamlejki" lub „czigidach';, coś w rodzaju koszuli z kapturem, zrobionej z wyprawionych kiszek kotów morskich. Taka koszula wysmarowana tłuszczem z tychże samych kotów, znakomicie chroni od wody, a i ze względu na lekkość należy się jej pierwszeństwo przed mackintoshami i wszelkimi nieprzemakalnymi okryciami.”

Buty

Nienieckie buty zimowe (pimy) z nietypową modyfikacją. Buty są „podkute” – na podeszwie widać główki stalowych gwoździków szewskich. Ze względu na rozmiar, bez wątpienia są to buty noszone przez rosłego mężczyznę. Buty wzorowane są na tradycyjnym obuwiu Nieńców, lecz zarówno rozmiar, jak i podeszwa wskazują, że były wykorzystywane przez obcokrajowców.

Buty składają się z „dwóch części”: wysokich cholew wykonanych ze skóry z futrem, ozdobionych aplikacjami skórzanymi) oraz z dwóch podeszew z twardej i sztywnej skóry, na krawędziach wywiniętych ku górze i zszytych z cholewami. Buty są "podkute" - na podeszwie widać główki stalowych gwoździków szewskich. Ze względu na rozmiar, bez wątpienia są to buty noszone przez rosłego mężczyznę raczej spoza rdzennej ludności (Nieńców).

Buty są darem Ireneusza Sobańskiego do zbiorów Muzeum Techniczno-Przemysłowgo (MTP) w Krakowie. Nie znamy daty ani okoliczności przekazu jednak wiadomo, że musiał mieć miejsce po jego powrocie z zesłania w latach 70. XIX wieku. Para obuwia (wraz z męskim futrem zwanym sook lub sowik lub sawak lub gus) trafiła do zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie (MEK) najprawdopodobniej już w pierwszym przekazie z MTP, w 1913 roku.

Kwerenda-wizyta studyjna Jurija Kwasznina w MEK (03.10.2016).

Wg informacji pozyskanych od rosyjskiego etnografa, buty te są samojedzkim/nienieckim wyrobem dla Rosjan lub dla kogoś spoza własnej grupy. Wskazuje na to podeszwa i sposób jej wykonania. Wg Kwasznina, buty nawiązują do typowego męskiego obuwia Samojedów (Nieńców).

Informacje pozyskane w trakcie badań terenowych w Nienieckim Okręgu Autonomicznym (NAO) w 09/10.2017 roku.
Wśród Nieńców istnieje wiele typów obuwia i związanych z nimi określeń/nazw. Zasadniczo wyróżnia się trzy typy butów:
1. buty wewnętrzne (docieplające) - LIPTY
2. futrzane buty z wysokimi cholewami, często zdobionymi - PIMY (przy czym tzw. pimy powsiediewne (noszone na co dzień) nie miały zdobień)
3. buty zewnętrzne, docieplające, nakładane na pimi - TOBOR (lub TABAKI)
Wg informacji pozyskanych w trakcie badań terenowych są to (w jęz. nienieckim) NARE-PIMY (NAREPIMY). Charakteryzują się doszytą podeszwą - podszyciem ze skóry.

Koszyk z pokrywką

Koszyk z przykrywką. Plecionka wykonana techniką spiralną z włókien trawy morskiej. Kształt niskiego walca. Dno płaskie. Przykrywka (wieko) nakładane, połączona z koszykiem skórzanym paskiem. Koszyk posiada zapięcie ze skóry. Na wieku oraz ściance kosza geometryczne, prostokątne zdobienia z włókien barwionych na brązowo.
W koszyku, znajduje się archiwalna, XIX-wieczna metka Muzeum Techniczno-Przemysłowego (MTP) z zapisem o treści: "Koszyk pleciony z trawy morskiej na Kamczatce. Koszyki w kształcie kobiałek z przykrywką używane są do ochraniania naczyń szklanych i fajansowych podczas podróży po Kamczatce. Ze zbiorów dra B. Dybowskiego".

Na karcie magazynowej zapisany dawny numer inw.: MTP 22398 VIIIB 972.

Przekaz MNK do MEK w 1960 roku.

Koszyk (z pokrywką)

Włókna roślinne (trawa morska?), plecionka wykonana techniką spiralną. Stan zachowania: Rzemień zerwany. Koszyk do przechowywania (przenoszenia/transportu) naczyń szklanych?

Przy obiekcie zachowana archiwalna, XIX-wieczna metka Muzeum Techniczno-Przemysłowego (MTP) z zapisem o treści: "Koszyk pleciony z trawy morskiej na Kamczatce. Koszyki w kształcie kobiałek z przykrywką używane do ochraniania naczyń szklanych i fajansowych podczas podróży po Kamczatce. Ze zbioru dra B. Dybowskiego"

Model sań

Model wykonany z cienkich drewienek. Kosz łukowato wygięty, wykonany z pręcików okręcanych paskami skórzanymi, osadzony na 4 stramach również okręcanych skórą.

Na karcie katalogu magazynowego zapisany dawny numer MTP 17367 XIX D 56.

Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena (Niemcy), podczas wizyty studyjnej w MEK (28.02.2018): Jest to model typowych sań itelmeńskich, na co wskazuje wygięty kształt „siedziska”.

Wg inwentarza www.kunstkamera.ru „(…) woman’s Kamchadals festive sledge” (itelmeńskie, paradne sanie kobiece).

W zbiorach Kunstkamery niemal identyczne obiekty o No. 704-5 oraz 611-101, opisane jako modele sań z Kamczatki (nieco inna skala obiektu, większe); podobne modele w zbiorach REM - wg Iriny Karapetowej (REM) typowe sanie Itelmenów.

Lalka/zabawka - Aleuta w kamlejce

Lalka pełna, uszyta z materiału, wewnątrz pakuły(?). Zaznaczone rysy twarzy i włosy. Lalka ubrana jest w model kuklanki(futrzana, zimowa odzież wierzchnia ubierana przez głowę), wyposażoną w kaptur i tzw. jęzor, czyli rodzaj wysuwanego "kołnierza" do zabezpieczania szyi i twarzy. Wyraźnie zaznaczony dolny, zdobny brzeg – pas ("opowan"). Dłonie schowane w rękawicach, nogi odziane w model butów z wysokimi cholewami.
Do lalki doczepiona archiwalna metka MTP o treści: "Manekin przedstawiający Aleuta z wyspy Beringa".

Na karcie magazynowej zapisany dawny numer inw.: MTP 17150 VE 220 C (lub O)

W inwentarzu zapisano, że lalka ta przedstawia Aleutę w kamlejce(?). Dla porównania, lalka 30608/MEK z kolekcji K. Podhorskiego ukazuje postać w klasycznej kamlejce (odzieży ochronnej wykonanej z materiałów nieprzepuszczających wody/wilgoci takich jak jelita ssaków morskich: fok, lwów i lampartów morskich).

Okrycie wierzchnie (kamlejka) lalki 26170/MEK wykonana jest z kilku płatów skóry irchowej, podobnie jak jej buty i spodnie, naszyte na "szmacianą" lalkę. Pas zdobny odzieży (opowan) został wykonany z kawałka zdobnej tkaniny pochodzenia fabrycznego (w oryginale, opowany były misterną robotą hafciarsko-futrzarsko-krawiecką).

Czapka

Czapka z futra z renifera (część zewnętrzna i wewnętrzna) oraz psa (białe futro, tzw. „opuszka” wzdłuż przedniej krawędzi). Do obydwu nausznic (klap czapki) dołączony pas ze skóry irchowej.

Raczej czapka eweńska niż koriacka.

Kolekcja Benedykta Dybowskiego, zgromadzona w latach 1879 – 1883.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 17712 VE 262 wraz z informacją, że obiekt został przekazany z MNK do MEK w 1964 roku.

Łyżka

Czarka płaska, wrzecionowata. Trzonek przy nasadzie wąski, od góry (wierzchniej strony) wyraźne, wypukłe żeberko, zwężający się ku końcowi, płaski. Zakończenie trzonka w kształcie szpica o karbowanych krawędziach, zakończonego kulką. Na spodniej stronie trzonka częściowo nieczytelny napis w cyrylicy: " b.. K...... Oroczon" oraz numer: 3273. W zbiorach MEK od 1917 roku.

W XIX wieku na terenach Zabajkala (Daurii), mieszkających tam Ewenków nazywano/określano Oroczenami (Oroczonami).

Informacja pozyskana od dr Ludmiły I. Missonowej z Instytutu Etnologii i Antropologii RAN w Moskwie, podczas wizyty studyjnej w MEK w dniu 18.09.2019 roku: Łyżka nie Oroczonów lecz Oroków (Ultów) z Sachalinu. Łyżka posiada dekoracyjne zakończenie – szpic trzonka, które charakterystyczne jest dla Ajnu (Ajnów). Pomiędzy Ajnami, Ultami (Orokami) oraz Niwhami istniał obyczaj wspólnego świętowania cyklicznego, dorocznego tzw. święta niedźwiedzia. Wówczas też dochodziło do „wymiany” (zapozyczeń) samych rzeczy jak i „przejmowania” motywów zdobniczych pomiędzy w/w grupami.

Kaftan

Kaftan - część męskiego stroju, używanego w zimie. Wykonany ze skóry z futrem renifera, dolne, ciemniejsze krawędzie z futra sobola (?), krótkie kępczaste i barwione w ochrze z sierści – futra łap zajęczych. Przy dolnej krawędzi 3 zaszyte "kieszonki" wypełnione płaskimi krążkami (kamieniami) z tufu wulkanicznego. Przy górnej krawędzi, na sznurku plomba z wytłoczonym cyrylicą napisem: WARSZAW 1883

Zewnętrzną warstwę eweńskich strojów tworzyły rozpinane kaftany(eweński: tety) oraz fartuchy(eweński: nel). Zarówno tety, jak i nel pokryte są ozdobną symboliką. Począwszy od wstawek z łapek zajęczych (umurul), narracyjnego i ozdobnego zarazem pasa z wielobarwnych koralików (tukuryndycie), aż po wszyte w wewnętrzną stronę odzieży kamyczki, tzw. gromowe strzały, pełniące funkcję amuletu. Odzież tę szyto ze skór reniferów, niedźwiedzi, psów i soboli.

Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena z Kulturstiftung Sibirien ze Fürstenbergu (Niemcy), podczas wizyty studyjnej w MEK w dniu 28.02.2018 r: Pasy rzemieni przyczepione w dwóch rzędach z tyłu świadczyć mogą o obrzędowych (odświętnych) celach odzieży. Dekoracje z paciorków są narracyjne - biało-czarne tworzące pary paciorki przedstawiają pary reniferów, niebieskie pasy to rzeka i niebo. Nietypowe jest połączenie rękawic z rękawami. Również rzemienie dowiązane do rękawów na wysokości nadgarstków są zagadką – ich funkcja???

Model sań

Model wykonany z cienkich drewienek. Kosz łukowato wygięty, wykonany z pręcików okręcanych paskami skórzanymi, osadzony na 4 stramach również okręcanych skórą.
Na karcie katalogu magazynowego zapisany został dawny nr inw. MTP 17366 XIX

Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena (Niemcy), podczas wizyty studyjnej w MEK (28.02.2018): Jest to model typowych sań itelmeńskich, na co wskazuje wygięty kształt siedziska (kosza).
Wg inwentarza www.kunstkamera.ru „(…) woman’s Kamchadals festive sledge” (są to itelmeńskie, paradne? sanie kobiece!!!). W zbiorach Kunstkamery niemal identyczne obiekty o No. 704-5 oraz 611-101, opisane jako modele sań z Kamczatki (nieco inna skala obiektu, większe); podobne modele w zbiorach REM - wg Iriny Karapetowej (REM) typowe sanie Itelmenów.

Łyżka

Czarka dużą, płaska i płytka, o owalnym kształcie. Trzonek przy nasadzie węższy, łukowato wygięty ku górze, z wyraźnym, biegnącym przez środek żeberkiem. Dalsza część trzonka płaska, ozdobiona po bokach wcięciami i wypustkami. Zakończenie w postaci kółka z otworem wewnątrz - w obecnym stanie odłamane. Na spodniej (dolnej) stronie trzonka napis cyrylicą: "typ giliackaja".

W zbiorach MEK od 1917 roku.

Informacja pozyskana od dr Ludmiły I. Missonowej z Instytutu Etnologii i Antropologii RAN w Moskwie, podczas wizyty studyjnej w MEK w dniu 18.09.2019 roku: Łyżka posiada dekoracje w postaci zdobień rytych na trzonku, których kształty i formy charakterystyczne są dla Ajnu (Ajnów). Pomiędzy Ajnami, Ultami (Orokami) oraz Niwhami istniał obyczaj wspólnego świętowania cyklicznego, dorocznego tzw. święta niedźwiedzia. Wówczas też dochodziło do „wymiany” (zapożyczeń) samych rzeczy jak i „przejmowania” motywów zdobniczych pomiędzy w/w grupami.

Buty dziecięce

Para obuwia z wysokimi cholewami uszyta ze skóry licowej, obecnie sztywnej. Podeszwa z wysokimi brzegami, wykonana z twardej, wyprawionej skóry. Do obydwu cholewek, na podbiciu, doszyte skórzane paski - taśmy. Krawędź górna cholewki zakończona tunelem z przeciągniętym sznurkiem - ściągaczem. Poniżej krawędzi ozdobny pas jaśniejszej skóry z wyszyciami w kształcie poziomego zygzaku.

Kolekcja Benedykta Dybowskiego(?) z lat 1879-83 lub Konstantego Podhorskiego (?), zgromadzona w latach 1902 – 1906).

Kosz z wiekiem

Owalny kosz z przykrywką zamocowaną do kosza skórzanymi paskami – zawiasami. Kosz pleciony z uformowanych „wałeczków” trawy (morskiej?) gęsto oplecionych paseczkami trzciny lub trawy. W dnie kosza owalny, podłużny kawałek skóry, od którego spiralnie rozchodzi się plecionka z wałeczków trawy. Ponadto, w dnie kosza, od wewnętrznej i zewnętrznej strony wyraźny "ścieg" wykonany ze sznurka. Na ściankach kosza, na całym obwodzie dekoracyjny, pasowy, potrójny ornament wykonany z ciemnego włókna roślinnego wplecionego w boki kosza. Podobne lecz liniowe, węższe dekoracje znajdują się na ruchomym wieku kosza.

Kolekcja Benedykta Dybowskiego zgromadzona w latach 1879-83.

Przekaz z Muzeum Techniczno-Przemysłowego (MTP) do MEK w 1913 roku.

Łyżka

Łyżka wykonana z drewnianego, łukowato wygiętego trzonka oraz czarki wykonanej z muszli kształtem i wyglądem przypominającej muszlę przegrzebka (łac. Pecten maximus), małża morskiego. Trzonek połączony z czarką od wewnętrznej strony za pomocą sznurka przewleczonego wokół naciętej, płaskiej końcówki trzonka i przez 2 nawiercone w muszli otwory. Trzonek spękany na około 50% długości.

Na trzonku widoczne napisy: Ste Olga oraz numer: 3936 i skrót(?): M.N.W. Ste Olga to współczesne Sankt Olga, miejscowość (posiełok) licząca około 4000 mieszkańców, położona nad brzegiem Morza Japońskiego w Kraju Nadmorskich na dalekim wschodzie Federacji Rosyjskiej. Natomiast pozostałe zapisy, czyli tworzące jedną sygnaturę 4 cyfry i 3 litery są najprawdopodobniej śladami po niedoszłej do skutku akcesji do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie (M.N.W) przynajmniej części obiektów z kolekcji Cecylii Chrzanowskiej (skrót ten występuje również i na innych łyżkach).

Drzewce harpuna

Drewniane drzewce harpuna Brak grotu. Na drzewce nawinięty sznurek skręcony ze ścięgien (lub jelit), do którego doczepione są drobne kępki postrzępionej włóczki/nici w kolorach czerwonym, niebieskim i łososiowym. Harpun przeznaczony do polowania na wydry morskie.

Na karcie magazynowej zapisany został dawny nr inw. MTP 6050 XVIII B 16 oraz informacja o przekazie do zbiorów MTP w 1886 roku. Przekaz z MTP do MEK nastąpił w 1913 roku.

Torebka

Torebka uszyta ze skóry irchowej, ozdobiona frędzlami i aplikacjami ze skóry irchowej, skóry z futrem/włosiem zwierzęcym, barwnych paciorków szklanych i nici. Płaska, z niezapinaną, podłużną klapą oraz z 2 małymi sprzączkami (pętlami) do zawieszania na pasku.

Kolekcja Konstantego Podhorskiego, zgromadzona w latach 1902 - 1906.

Na karcie magazynowej zapisane dawny nr inw.: MNK 100 647F.K. 4675. Przekaz z MNK do MEK w 1964 roku

Lalka - zabawka

Lalka-zabawka wykonana z 1/2 dziobu (górnej części) gęsi oraz kawałka grubego, czarnego sukna, które przymocowane jest poprzez owinięcie i przyszycie jest do podstawy dziobu. Sukno ozdobione 6 pionowymi i poziomymi naszytymi paskami w kolorach: żółtym, zielonym, niebieskim i czerwonym. Elementy łączone poprzez zszywanie. Nasada i czubek dzioba w kolorze czarnym.

Lalka "uko" była tradycyjną lalką-zabawką dzieci nienieckich. Uko nie posiadały rąk, nóg ani twarzy - wyraźnych cech antropomorficznych, ich kształt i cel, w którym były wykonywane nie pozostawiał jednak wątpliwości, że odnosiły się do ludzi. Ściślej, do świata dorosłych, do obrazowania i odtwarzania ról społecznych. Zabawa lalkami uko stanowiła wprawę, naśladowanie otaczającego porządku: lalki były ubierane np. w panice (tradycyjny strój nienieckich kobiet), reperowane i ozdabiane. Odziane w stroje lalki uko tworzyły "rodziny", rozkładano je wokół modelu czumu (tradycyjnego namiotu nienieckiego). Wykonanie i opieka nad lalką była także przygotowaniem do życia dorosłego, nawiązaniem do troski o rodzinę i ognisko domowe, które to obowiązki spoczywały na kobiecie. Wg dawnych wierzeń i przekonań, sposób w jaki dziewczynka potrafiła wykonać a następnie opiekować się lalką, mógł wpłynąć na jej przyszłość jako kobiety - żony i matki.

Oprócz roli laleczek uko dla tradycyjnej społeczności nienieckiej, równie interesujące są materiały, z których były wykonywane. Zasadniczo, każda uko składa się z dwóch części: korpusu/tułowia wykonanego z sukna (filcu) oraz głowy wykonanej z ... górnej części dzioba dzikiej gęsi. Dlaczego i skąd takie materiały na dalekiej północy, w tundrze? Sukno od pokoleń było przez Nieńców "importowane" (poprzez wymianę handlową) od komiackich i rosyjskich kupców docierających daleko na północ rzekami (m.in. Peczorą) i do pewnego stopnia stało się obowiązkowym elementem zdobiącym nienieckie panice (kobiece futra, np. 24211/MEK https://etnomuzeum.eu/syberia/kolekcja/okrycie-wierzchnie-futrzane-rozpinane) oraz pimy (buty z wysokimi cholewami, np. 19167/MEK https://etnomuzeum.eu/syberia/kolekcja/buty-3). Natomiast dzioby dzikich gęsi były łatwo dostępnym materiałem pozyskiwanym z upolowanych gęsi, których rokroczna, jesienna wędrówka na północ pokrywała się z sezonem polowań. Dzieci (dziewczynki) wykorzystywały więc do wyrobu laleczek uko to, co pozostawało ich matkom po szyciu i reparacji strojów oraz ojcom po sezonie polowań.

Współcześnie, laleczki uko stały się wyrobem rękodzielniczym wykonywanym przez nienieckie mastierice, jak po rosyjsku określa się kobiety trudniące się wyrobem sztuki i rzemiosła ludowego. Paradoksem jest to, że obecnie starsze kobiety skupione w lokalnych domach kultury i spółdzielniach, uczą młode pokolenia wyrobu lalek, które wykonywane były niegdyś przez dzieci. Uko stały się dziś popularną pamiątką, przedmiotem wręczanym jako upominek a poniekąd także jednym z symboli nienieckiej kultury.

Obiekt pozyskany w miejscowości Oma, w 2017 roku, w trakcie badań terenowych prowadzonych w ramach projektu badawczego Antropologiczna reinterpretacja kolekcji syberyjskiej ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie, pochodzącej od polskich badaczy Syberii XIX wieku, realizowanego przez MEK w oparciu o grant Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki (NPRH).

Buty

Skóra z futrem renifera (z tzw. łapek reniferowych), zszywane ręczne cienkim rzemieniem, pasmanteria - wyszycia z kolorowych tasiemek i wycinanych fragmentów tkaniny/sukna w kolorach żółtym, czerwonym, zielonym i granatowym. Materiałowe dekoracje ułożone są pasowo, poziomo z przodu cholewki.

Na obiekcie zachowała się archiwalna metka MEK z zapisem: „Pirmy. Buty ze skorek reniferowych. Syberja. Darował Oktawian Lesiecki Rok 1923”

W zasobach archiwalnych MEK zachowała się korespondencja (list) Benedykta Dybowskiego z Sewerynem Udzielą, założycielem i pierwszym dyrektorem muzeum, w sprawie przekazu 2 obiektów od Oktawiana Lesieckiego do zbiorów MEK. List znajduje się w zbiorach DziaŁu Dokumentacji Kontekstów Kulturowych MEK, sygnatura 250 III(miejsce 32) Dybowski - Lesiecki.
List/odpowiedź Seweryna Udzieli na list Benedykta Dybowskiego w sprawie przekazu 2 obiektów od Oktawiana Lesieckiego do zbiorów MEK: sygnatura 250 III(miejsce 33) Dybowski - Lesiecki

Łyżka

Czarka duża, ,płaska o owalnym kształcie. Trzonek przy nasadzie wąski, o przekroju owalnym, dalej szerszy, płaski. Wierzchnia (górna) strona trzonka pokryta rzeźbionym ornamentem dekoracyjnym. Końcówka trzonka w postaci wypustki. Na spodniej (dolnej) stronie trzonka napis cyrylicą: "Gilskaja Michil 3480". W zbiorach MEK od 1917 roku.

Informacja pozyskana od dr Ludmiły I. Missonowej z Instytutu Etnologii i Antropologii RAN w Moskwie, podczas wizyty studyjnej w MEK w dniu 18.09.2019 roku: Łyżka posiada dekoracje w postaci zdobień rytych na trzonku, których kształty i motywy, charakterystyczne są dla Ajnu (Ajnów). Pomiędzy Ajnami, Ultami (Orokami) oraz Niwhami istniał obyczaj wspólnego świętowania cyklicznego, dorocznego tzw. święta niedźwiedzia. Wówczas też dochodziło do „wymiany” (zapożyczeń) samych rzeczy jak i „przejmowania” motywów zdobniczych pomiędzy w/w grupami.

Łyżka

Czarka wrzecionowata, płaska, przez środek przebiega wyraźne, wypukłe żeberko. Trzonek przy nasadzie wąski, dalej szerszy, płaski, prosty, prosty, tylko przy nasadzie seria obustronnych wcięć. Zakończenie - czubek trzonka w postaci szpica, dadłamany. Na spodniej stronie trzonka napis - dawny numer: 4024. W zbiorach MEK od 1917 roku.

Informacja pozyskana od dr Ludmiły I. Missonowej z Instytutu Etnologii i Antropologii RAN w Moskwie, podczas wizyty studyjnej w MEK w dniu 18.09.2019 roku: Łyżka posiada dekoracje w postaci zdobień rytych na trzonku, które charakterystyczne są dla Ajnu (Ajnów). Pomiędzy Ajnami, Ultami (Orokami) oraz Niwhami istniał obyczaj wspólnego świętowania cyklicznego, dorocznego tzw. święta niedźwiedzia. Wówczas też dochodziło do „wymiany” (zapożyczeń) samych rzeczy jak i „przejmowania” motywów zdobniczych pomiędzy w/w grupami. Stąd też, łyżki opisane przez Cecylie Chrzanowską jako należące do Giliaków (Niwhów) nie wykluczają ich pierwotnego przynależenia do kultury Ajnu (Ajnów).

Dywanik

Dywanik składa się z 25 zszytych prostokątów oraz 4 pasów bordiury wykonanych ze skóry z dekoracjami (aplikacjami) skórzanymi oraz skóry z włosiem. Wzory geometryczne. 4 boki dywaniku obszyte - częściowo obecnie wyleniałym –pasem jasnego, krótkiego włosia.

Na karcie magazynowej zapisane dawny nr inw.: MNK 100 640 F.K. 4678.
Przekaz z MNK do MEK w 1964 roku.

Kolekcja Konstantego Podhorskiego, zgromadzona w latach 1902 - 1907

Figurka kultowa

Figurka antropomorficzna. „Szkielet“ wykonany z drewna, obleczony w barwną, wzorzystą, fabryczną tkaninę bawełnianą oraz skórkę zwierzęcą, najprawdopodobniej wiewiórki. Oko wykonane z paciorka szklanego. Figurka jest antropomorficzna tylko częściowo. Ma człowiekopodobne ręce, stopy ale też wydłużony tułów i podłużną czworokątną głowę, ze schematyczne zaznaczonym, grubym nosem. Widoczne jest jedno oko zrobione z czarnego koralika wepchniętego głęboko w duży oczodół i nie jest widoczne czy twarz posiada drugie oko. Postać okryta jest drukowaną, bawełnianą szatą, ściśle obszytą na rękach i nogach. Okrycie to zrobione jest ze zdjętej w całości, razem z głową i łapkami, skóry wiewiórki.

UWAGA: Dawny nr. inw. MNK 100 650 (FK* 4084) *FK - oznacza Feliksa Koperę, dyrektora MN w Krakowie i sygnowane przez niego „serye” (tu: 4084 - później przekaz do MEK), a więc raczej nie była w MTP!!!

Wg Iryny Karapietowej z Rosyjskiego Muzeum Etnograficznego (REM) w Petersburgu, obiekt ten należy interpretować następująco:

(...) это Западная Сибирь, восточные ханты или их ближайшие соседи нарымские ( южные) селькупы. Скорее даже селькупы. Такие деревянные антропоморфные фигурки длиной от 5 до 30 см назывались у них " кедол куллага" и хранились в каждой семье. Это семейные охранители. Их делали для каждого члена семьи. Хранили в доме в берестяном кузовке, в специально отведенном месте. Вот , пожалуй и все, что могу cказать.

(..) to (pochodzenie) z Zachodniej Syberii, Wschodni Chantowie lub ich najbliżsi sąsiedzi, tzw. Narymscy Selkupowie (południowi Selkupi). Raczej nawet Selkupiowie. Takie drewniane figurki antropomorficzne o długości od 5 do 30 cm nazywano „Kedol Kullag” i przechowywano w każdej rodzinie. To są strażnicy rodzinni. Zostały stworzone dla każdego członka rodziny. Przechowywano je w domu w pudełku z kory brzozy, w specjalnie wyznaczonym miejscu. To chyba wszystko, co mogę powiedzieć.

Wg Jurija Kwasznina, rosyjskiego etnografa z Rosyjkiej Akademii Nauk (RAN) z Tiumenia, figurki 30609/MEK i 30610 MEK są na 100% Selkupskie. Wg Kwasznina, u Nieńców (Samojedów) są podobne, nazywają je "MIAT PAHUCZA”. Są wśród nich i takie, które „chowają” na saniach, po 2-3 na raz.

Powyższą informację pozyskano podczas wizyty studyjnej Jurija Kwasznina w MEK w dniu 03.10.2016 roku.

Informacja o grupie narodowościowej/etnicznej: Selkupowie w XIX wieku stali się rybakami. W XIX/XX wieku Selkupowie byli klasyfikowani jako Chantowie-Mansowie. Podzieleni na 2 grupy: północną i południową. Tradycje selkupskie zachowały się lepiej u grupy północnej.

Fartuch

Fartuch, część odświętnej odzieży kobiecej i/lub męskiej. Wykonany ze skóry z kamusa (łap reniferowych), miejscami z futrem. Dekoracyjne obszycia z ciemnego futra pochodzą z futra sobola(?). Dolna krawędź zakończona frędzlami z naciętej skóry irchowej – zasadniczego materiału, z którego został wykonany fartuch. Dłuższe włosie wzdłuż dolnej krawędzi pochodzić może z niedźwiedzia, krótsze, barwione w ochrze z zająca i być może z sobola. Środkowa część fartucha wykonana z kamusa. Brązowe wstawki – dekoracje ze skóry renifera częściowo barwionej w ochrze.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 14 160 wraz z informacją, że obiekt pochodzi z roku 1880.

Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena z Kulturstiftung Sibirien ze Fürstenbergu (Niemcy), podczas wizyty studyjnej w MEK, w dniu 28.02.2018 roku: Drobne, wąskie paski brązowo – jasno brązowe pomiędzy paciorkami, pochodzą ze skóry z szyi renifera. Wzór narracyjny, biało-czarne paciorki oznaczają renifery (karawanę reniferów), niebieskie oznaczają niebo i rzekę.

W artykule „Próba pomyślna przesiedlenia renów z Kamczatki na wyspę Beringa morza Kamczackiego”, opublikowanym w Pamiętniku Fizjograficznym, Tom XXV, 1918 rok, na tab. III znajdują się 2 fotografie przedstawiające Łomuta (Ewena) Gawryło Czulewuła. Był to pomocnik i jednocześnie „informator” Dybowskiego w operacji nawiązania kontaktów z koczującymi na płn. Kamczatki Łomutami (Ewenemi) oraz osoba nadzorująca transport stada renów do portu w Pietropawłowsku Kamczackim.

Na zamieszczonej fotografii, Czulewuł ubrany jest w tradycyjny strój Ewenów, w którym można wyróżnić co najmniej 3 elementy stroju znajdujące się obecnie w syberyjskiej kolekcji Benedykta Dybowskiego w MEK. Są to kapciuch na tytoń (30534/MEK), fartuch (30530/MEK lub 30532/MEK) oraz kaftan irchowy (19108/MEK). Z artykułu wynika, że cała kolekcja strojów i akcesoriów łomuckich (eweńskich) została pozyskana przy okazji opisanego w artykule transferu reniferów, w którym czynny udział brał uwieczniony na zdjęciach Gawryło Czulewuł.

Wór transportowy - plecak („kałacz”)

Wór wykonany ze skóry. W górnej części, przy krawędzi znajduje się tunel przez który przewleczony jest pleciony rzemień. Kształt wora nieregularny, zbliżony do trapezu o zaokrąglonych krawędziach (rogach).

Przy obiekcie zachowana metka MEK z nr inw oraz zapisem: "Kałacz, Syberia".

Hipoteza: Przy analogicznym obiekcie 19013/MEK znajduje się fragment starej metki (z MTP?) z zapisem cyrylicą „Bapuuaba” (Warszawa) oraz Dr. B. (nieczytelna 1 litera nazwiska) oraz No 8 (brak pozostałych cyfr). Zachowane na fragmencie archiwalnej metki inicjały (Dr. B...) mogą wskazywać na osobę Benedykta Dybowskiego, a zatem obiekt może pochodzić z jego kolekcji syberyjskiej. Być może wór 19012/MEK jak i 19011/MEK pochodzą z tego samego źródła - od tego samego darczyńcy.

Miotacz strzał/harpunów

Miotacz harpunów (i strzał?) - przedłużenie siły nośnej ramienia myśliwego. Wykonany z płaskiego kawałka drewna - deseczki, w którym wydrążono rowek do umieszczenia drzewca harpuna (promienia strzały?). Wydrążony rowek zakończony jest obsadką wykonaną z kości. W miotaczu nawiercony jest okrągły otwór służący do przytrzymywania wyrzutni palcem, podczas miotania harpunem (strzałą). Miotacz przeznaczony był do polowań na wydry morskie.

Kolekcja Benedykta Dybowskiego zgromadzona w latach 1879-83.

Na karcie magazynowej zapisany dawny numer inw.: MTP 6056 XVIIIB 21 oraz informacja o przekazie (darze) do MTP w 1886 r. Tam też widnieje odręczna adnotacja sporządzona przez Marię Zachorowską o treści: "ze zbiorów B. Dybowskiego, dar do MTP, 1886, przekaz do MEK w 1913"

Kosz

Okrągły kosz o trapezowatym kształcie (profilu) z wysokimi bokami, pleciony z trawy (morskiej?) techniką spiralną. Boki koszyka w kolorze żółto-słomiastym, z trzema brązowymi pasami: przy dolnej i górnej krawędzi oraz pośrodku wysokości boku koszyka. Górna krawędź - brzeg kosza owinięta ciemniejszym, brązowym łykiem? Dno z widocznymi ściegami białych i brązowych nici.

Kolekcja Benedykta Dybowskiego zgromadzona w latach 1879 - 83.

Kaptur z futra renifera, psa i rosomaka

Czepiec (ros.: kapor, nieniecki: wadak) - obrzędowe nakrycie głowy z futra rosomaka, renifera i psa. Skóra z futrem renifera stanowi wewnętrzną wyściółkę kapora, futro psa (białe futro) wykorzystane zostało do wykonania tzw. opuszki - krawędzi osłaniającej twarz. Skóra z futrem i łapami rosomaka tworzy zewnętrzną powłokę czepca. Na potylicy kaptura widoczna jest prostokątna wstawka wykonana z fragmentu czerwonej tkaniny. Do tylnej części doczepione są także mosiężne obręcze (kółka - 12 sztuk) oraz łańcuchy (3 sztuki). Mosiężne lub/i miedziane ozdoby (zawieszki) podwieszane z tyłu kapora (czepca) określane są w jęz. nienieckim: TANIAŁO. Najczęściej spotykane motywy metalowych zdobień/przywieszek to koło (kółka, pierścienie), słońce, koń, „smok”.

Czepiec - kapor był dziedziczony w linii kobiecej. Materiały wykorzystane do jego wykonania same w sobie pełne są dawnej, szamańskiej symboliki: rosomak to strażnik podziemi, brzęk doczepionych z tyłu czepca łańcuchów z obręczami ma moc przenikania światów. Czerwony kolor obecny na wstawce to kolor życia i krwi.

Więcej na temat samego obiektu, jego pochodzenia, funkcji i unikatowej wartości w zakładce HISTORIE - link: https://etnomuzeum.eu/syberia/opowiesc/dziewczyna-z-polnocnego-kraju

Dawna sygnatura (nr inw. MTP) MP V 33, 8056. Przekaz z MTP do MEK w 1913 roku.

Pochodzenie zapisane na karcie inwentarzowej: Mys (ros. przylądek), NGOKI (nienieckie słowo oznaczające tyle co „wiele, dużo”). Wg Jurija Kwasznina, zapis ten - o ile jest wiarygodny - można interpretować nastepująco: w XIX wieku, w Zatoce Tazowskiej istniały wyspy, w tym Wyspa Ngoja (w języku Nieńców, oznaczało to: „wyspowa ziemia, ziemia wysp), dziś to już jest fragment lądu u ujścia Tazu i Turuchanu (wg mapy Kuszyliewskiego).

Wg litografii autorstwa Władimira Swierczkowa, przedstawiającą Nieńców z europejskiej części Syberii, kapor został ukazany jako nakrycie głowy siedzącej kobiety w obecności dwóch mężczyzn. Najprawdopodobniej XIX wieczna ilustracja przedstawia scenę zaślubin (lub przedstawienia sobie przyszłej pary).

Poniżej cytat z korespondencji z Jurijem Kwaszninem: Жители Крайнего Севера. Литография по рисунку с натуры Владимира Сверчкова (Wladymir Swierczkow). На листе изображена группа ненцев, жителей Архангельской губернии, предположительно самой западной (Канинской) тундры. Слева внизу сидит повернувшись спиной ребёнок в «совике» (у европейских ненцев савак – верхняя мужская меховая одежда, надеваемая в сильные морозы поверх малицы, шьётся мехом наружу). Рядом с ним стоит мужчина в «совике», надетом поверх «малицы» (у всех ненцев мальця – верхняя мужская меховая одежда, шьётся мехом внутрь). Рядом ещё один мужчина в «малице», подпоясанной ремнём (у всех ненцев ни) и в шапке (у всех ненцев сава). Справа, на табурете сидит, повернувшись спиной, женщина в «панице» (у всех ненцев паны – двухслойная шуба из оленьих шкур), с опушкой по подолу собачьими шкурами. На голове у женщины капоровидная шапка (у западных ненцев вадак), сшитая из шкуры росомахи с подвешенными сзади шумящими подвесками (медными бляхами). На ногах у всех «пимы» (у всех ненцев пива – верхняя обувь из шкур, снятых с ног оленей).

Podobne kaptury/nakrycia głowy charakterystyczne były także dla Chantów i Mansów. Literatura: Istoriko-etnograficzeskij atlas Sibiri, Moskwa 1961, s. 329-30

Odzież ochronna, dziecięca - kaftan ze skór rybich

Kaftan dla dziecka uszyty ze spreparowanych, wyprawionych skór rybich. Rękawy długie, lekko zwężające się ku krawędziom. Wokół otworu na głowę niski kołnierz – stójka z rozcięciem z przodu. Na całej powierzchni kaftana widoczne są pionowe płaty skór rybich jak i miejsca ich łączenia/zszywania wykonywanego nićmi ze ścięgien. Dolna krawędź docięta, bez obszycia. Pod pachami obydwu rękawów wstawione kliny, umożliwiające nakładanie kaftana na odzież i naciągniecie wąskich rękawów. jako odzież ochronna dla dziecka. Kaftany ze skór rybich zakładano na odzież wykonaną ze skór z futrem w celu zabezpieczenia przed wilgocią i wodą. Chroniły one również przed wiatrem, stanowiąc niezbędny ekwipunek podczas wypraw na łodziach.
Na karcie magazynowej zapisana dawny nr inw.:MTP 8397 V E 37

Przekaz do MTP w 1886 roku, przekaz z MTP do MEK w 1913 roku.

Obiekt - jeden z nielicznych - z pierwszego pobytu (zesłanie) Benedykta Dybowskiego na Syberii. Pozyskany przez Dybowskiego bądź już w 1869 roku, gdy brał udział w ekspedycji gen. Skałkowa na tereny położone nad Amurem, do Kraju Ussuryjskiego aż do M. Ochockiego lub w latach 1872 -75, gdy brał udział w niemal 3 letniej wyprawie na terenach nad rzekami Arguń, Amur i Ussuri.

The Nanai people (self-designation нани Nani means 'natives, locals, people of the land/earth'; self-designation Hezhen means 'people of the Orient'; Russian: нанайцы, nanaits (…); formerly also known as Golds, Goldes, Goldi and Samagir) are a Tungusic people of the Far East, who have traditionally lived along Heilongjiang (Amur) and Ussuri rivers on the Middle Amur Basin. The ancestors of the Nanais were the Jurchens of northernmost Manchuria. (…) Own names are [kilən] ([nanio] and [nabəi]) and [χədʑən] ([nanai]).[3] [na] means 'land, earth, ground, country' or, in this context, 'native, local' and [nio], [bəi], [nai] means 'people' in different dialects.

The Russian linguist L. I. Sem gives the self-name [xədʑən] in the Cyrillic form, хэǯэ най (Hezhe nai) or хэǯэны (Hezheni), and explains it as the self-name of the Nanais of the lower Amur, meaning, "people who live along the lower course of the river".[4] It is the source of the Chinese name for the Nanais.

Some of the earliest first-hand accounts of the Nanai people in the European languages belong to the French Jesuit geographers travelling on the Ussury and the Amur in 1709. According to them, the native people living on the Ussury and on the Amur above the mouth of the Dondon River (which falls into the Amur between today's Khabarovsk and Komsomolsk-on-Amur) were known as Yupi Tartars (fish-skin tartars) (…)

As described by early visitors (e.g., Jesuit cartographers on the Ussury River in 1709), the economy of the people living there (who would be classified as Nanai, or possible Udege people, today) was based on fishing. The people would live in villages along the banks of the Ussuri, and would spend their entire summers fishing, eating fresh fish in the summer (particularly appreciating the sturgeon), and drying more fish for eating in winter. Fish would be used as fodder for those few domestic animals they had (…)

The traditional clothing was made out of fish skins. These skins were left to dry. Once dry, they were struck repeatedly with a mallet to leave them completely smooth. Finally they were sewn together.The fish chosen to be used were those weighing more than 50 kilograms.

Du Halde, Jean-Baptiste (1735). Description géographique, historique, chronologique, politique et physique de l'empire de la Chine et de la Tartarie chinoise. Volume IV. Paris: P.G. Lemercier. p. 7.

Buty

Para obuwia wykonana z miękkiego futra renifera (bądź jelenia), z tzw. łapek reniferowych. Podeszwa z wyprawionej, pozbawionej włosia i specjalnie spreparowanej skóry, obecnie sztywna i twarda (zeschnięta). Cholewki wysokie, siegające kolan, posiadają z tyłu skórzane rzemienie do zawiązywania (mocowania) wokół łydki. Podbicie oraz górna część cholewek bogato zdobiona naszywanymi aplikacjami z barwionych paciorków szklanych w kolorach; białym, niebieskim i czarnym. sama górna krawędź cholewek irchowa (skóra bez włosia), ozdobiona wyszywaniem - aplikacjami z nici i skóry.

Element tradycyjnego stroju kobiet Ewenów. Wykonane z miękkiego futra renifera (bądź jelenia), z tzw. łapek reniferowych. Podeszwa z wyprawionej, pozbawionej włosia i specjalnie spreparowanej skóry, obecnie sztywna i twarda (zeschnięta). Cholewki wysokie, sięgające kolan, posiadają z tyłu skórzane rzemienie do zawiązywania (mocowania) wokół łydki. Podbicie oraz górna część cholewek bogato zdobiona naszywanymi aplikacjami z barwionych paciorków szklanych w kolorach; białym, niebieskim i czarnym. sama górna krawędź cholewek irchowa (skóra bez włosia), ozdobiona wyszywaniem - aplikacjami z nici i skóry. Podobne dekoracje, stosownie do typu odzieży, ozdabiały również czapki, rękawice, fartuchy, tzw. nagrudniki (napierśniki) oraz kaftany noszone przez Ewenów.

Przekaz MNK do MEK w 1964 roku (obiekt ze zbiorów dawnego MTP).

Kaftan irchowy

Kaftan wykonany ze skóry irchowej w kolorze naturalnym, krótki, rozpinany, sznurowany z przodu, z długimi rękawami. Górna część stroju - kompletu ze spodniami 30550/MEK. Do obiektu doczepiona archiwalna metka MTP z zapisem (pisownia oryginalna): „Kaftan krótki cały łosiowy do ubr. Tunguskiego. Dar p. Maryi Kulczykowskiej”

Obiekt stanowi część kompletu (kaftan, koszula, spodnie, podbródek, napierśnik, buty) - stroju ewenkijskiego, przekazanego jako dar dla MTP w roku 1880 przez Marię Kulczykowską

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 8396 VE 36 (6) wraz z informacją, że obiekt został przekazany z MNK do MEK w 1964 roku.

Nakrycie głowy lub podbródek/kryza

Podłużny, łukowato wygięty pas skóry pokryty niemal w całości z wierzchu wzorem wyszywanym z kolorowych paciorków szklanych. Strona spodnia (lewa) nieozdobiona, z widocznymi szwami.

Obiekt stanowi część kompletu (kaftan, koszula, spodnie, czapka, napierśnik, buty) - stroju ewenkijskiego, przekazanego jako dar dla MTP w roku 1880 przez Marię Kulczykowską

Uwaga! Na rewersie archiwalnej metki z MTP zapis: Nr. inwentarza: 8396 Nr. działowy: 36 (3)
Dział: V

Przy obiekcie zachowała się doczepiona archiwalna metka z MTP z zapisem: Epoka: kon XIX w.,
Miejsce: płn. Azja. Podbródek naszyty paciorkami, od ubrania Tunguskiego. Dar: p. Maryi Kulczykowskiej.

Obiekt stanowi część kompletu (kaftan, koszula, spodnie, czapka, napierśnik, buty) - stroju ewenkijskiego, przekazanego jako dar dla MTP w roku 1880 przez Marię Kulczykowską. „Komplet” (zespół) obiektów obejmuje: 30529/MEK, 30531/MEK, 30542/MEK, 30550/MEK, 30551/MEK, 30579/MEK, 30649/MEK

Lalka - zabawka

Lalka przedstawia postać ubraną w długie futro – kuklankę z kołnierzem obszytym futrzaną opuszką oraz w czapkę. Również dolna krawędź futra obszyta pasem długiego włosia. Zabawka wykonana ze skóry, futra, pasów/łat ze skóry irchowej, nici oraz pakuł.

Dawny nr inw MNK 100.648 FK 4683. Przekaz z MNK do MEK w 1964 roku (w tym samym roku i przekazie, trafiła do zbiorów MEK kolekcja Konstantego Podhorskiego, na którą składają się przede wszystkim przedmioty pozyskane przed 1906 roku podczas pobytu Podhorskiego na Czukotce).

Wg W.G. Bogoraza, rosyjskiego antropologa uznawanego za jednego z najwybitniejszych znawców kultury Czukczów, dzieci czukockie posiadały różne lalki/zabawki. Oprócz tych przedstawiających ludzi, większość stanowiły małe imitacje dużych obiektów codziennego użytku, jak małe buty, sanki, drewniane lub kościane psy i renifery z odpowiednią uprzężą, rakiety śnieżne, łuki i strzały (W. Bogoraz, The Chukchi I--III, Leiden -- New York 1904--1909).

Naczynie z kory, zdobione, otwarte

Naczynie z kory brzozowej. Kształt okrągły-cylindryczny, dno z drewna. Na całym obwodzie ścianki naczynia wydrapane zdobienia geometryczne. Dno i ścianka połączone szwem „na okrętkę”. Naczynie służyło do przechowywania (brak danych o typie przechowywanych produktów oraz sposobie ich zabezpieczania w naczyniu).

Na karcie katalogu naukowego (głównego) zapisana nazwa „krupka”.

W zbiorach MTP od 1884 roku, dar - przekaz Maksymiliana Oborskiego (1809 - 78), malarza, zesłańca, o którym wiadomo, że w latach 1866-67 przebywał w Usolu, Irkucku i Solikomsku.

Na karcie magazynowej zapisany stary nr inw.: MTP 17143 VIII F 900 oraz informacja o przekazie do zbiorów MTP w 1884 roku. Przekaz z MTP do MEK w 1913 roku.

Model odzieży

Model kuklanki (futra) z rękawami, dolną krawędzią i górnym brzegiem otworu na głowę obszytymi włosiem/długim futrem z psa (?). Elementy dekoracyjne wykonane z pasów skóry z futrem i kolorowych nici. Liczne przeszycia i ubytki wzdłuż dolnej krawędzi modelu kuklanki.

Kolekcja Konstantego Podhorskiego, zgromadzona w latach 1902 - 1906.
Obiekty oznaczone nr inw. MEK od 30581 do 30608 stanowią część daru do MNK z 1906 roku, zinwentaryzowanego w MNK jako 100 648 (Serya F.K. (brak nr serii), przekazanych do MEK w 1964 roku.

Pielucha

Pielucha wykonana ze skóry irchowej, dekorowanej paskami skóry. Krawędzie obszyte skórzaną lamówką. Pielucha wyposażona jest w 2 skórzane szlufki i 2 krótkie rzemienie. Na powierzchni znajduje się 1 mała łata przyszyta nićmi od strony zewnętrznej.

Kolekcja Benedykta Dybowskiego, zgromadzona w latach 1879 – 1883.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 17741 VE 290 wraz z informacją, że obiekt został darowany przez B. Dybowskiego do MTP w 1878(?) roku. Najprawdopodobniej błąd zapisu daty, Dybowski przebywał na Kamczatce i Wyspach Komandorskich w latach 1879 - 1883.

Pierwotnie, w inwentarzu muzealnym (na kartach katalogowych) MEK, obiekt opisany był jako osłona oczu/osłona na twarz. Mylna identyfikacja funkcji opisywanego obiektu została sprostowana w trakcie pobytu Andrzeja Dybczaka na Kamczatce, w 2017 roku. Wg informacji pozyskanych w trakcie wywiadów obiekt został rozpoznany jako skórzana wkładka - pielucha dla małego dziecka.

Informacja pozyskana w trakcie badań prowadzonych w ramach projektu Antropologiczna reinterpretacja kolekcji syberyjskiej ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie, pochodzącej od polskich badaczy Syberii XIX wieku (2016-2019).

Kombinezon dziecięcy

Kombinezon dziecięcy wykonany z kilku fragmentów miękkiej skóry młodego renifera(?), pozyskanej z podgardla lub z tzw. łapek (kończyn) zwierząt. Krańce nogawek i otwór w kroczu kombinezonu obszyte irchową lamówką, podobnie jak i krawędź kaptura. Z przodu kombinezonu znajduje się wycięcie, pozwalające na jego swobodne założenie/zdjęcie z ciała dziecka. Krawędź wycięcia obszyta gęstym, grubym kołnierzem z futra. Obydwa rękawy posiadają „podwójne zakończenie” – właściwe, zamknięte półkolistą „rękawicą” oraz drugie, w postaci doszytych, sterczących rękawków bez rękawicy, umożliwiających swobodne wyciągnięcie dłoni. Obszerny otwór w kroczu służył umieszczeniu w tym miejscu „pieluchy” , utrzymaniu higieny lub umożliwieniu bezpośredniego załatwiania potrzeb fizjologicznych.

Do obiektu doczepiona archiwalna metka z zapisem (pisownia oryginalna): „Epoka: ok 1870 Miejsce: Wsch. płn. Azja Ubranko dziecinne z futra na zewnątrz i wewnątrz.”

W zbiorach MEK znajdują się 2 tego typu obiekty, przy czym drugi - podobny w kształcie i wymiarach - pochodzi z Kamczatki. Obydwa są unikatowymi przykładami rękodzieła paleoazjatyckich ludów północno-wschodniej Syberii (z Kamczatki i z Płw. Czukockiego).

Podczas kwerendy przeprowadzonej w czerwcu 2016 roku ramach projektu w zbiorach Rosyjskiego Muzeum Etnograficznego (REM) w Petersburgu, stwierdzono że w zbiorach tego muzeum znajduje się przynajmniej jeden analogiczny kombinezon z Czukotki.

Model odzieży

Model kuklanki z kapturem wykonany ze skóry irchowej i zdobiony paskami skóry, wyszyciami oraz opuszką futra/włosia wokół krawędzi kaptura i dolne krawędzi (brzegu).

Kolekcja Konstantego Podhorskiego, zgromadzona w latach 1902 - 1906.

Obiekty oznaczone nr inw. MEK od 30581 do 30608 stanowią część daru do MNK z 1906 roku, zinwentaryzowanego w MNK jako 100 648 (Serya F.K. (brak nr serii), przekazanych do MEK w 1964 roku.

Napierśnik

Napierśnik - element stroju o funkcji dekoracyjnej, stanowiący uzupełnienie rozpinanego kaftana. Bogate zdobienia (metalowe, z paciorków szklanych, płótna oraz wyszywane) wskazują na odświętną, paradną funkcję obiektu. Wg ogólnej zasady; napierśniki męskie są wąskie zakończone w szpic, natomiast napierśniki kobiece są szersze i dołem prosto zakończone. Napierśniki, wzorowane na tunguskich (ewenkijskich), stosowane były również wśród innych narodów syberyjskich: Ewenów, Dołganów, Ulczów.

Obiekt stanowi część kompletu (kaftan, koszula, spodnie, podbródek, napierśnik, buty) - stroju ewenkijskiego, przekazanego jako dar dla MTP w roku 1880 przez Marię Kulczykowską.

Zespół z obiektami: 30529/MEK, 30542/MEK, 30550/MEK, 30551/MEK, 30579/MEK, 30649/MEK

W zbiorach REM w Petersburgu znajdują się duże zbiory różnego typu napierśników ewenkijskich i pokrewnych narodów syberyjskich. Zachodni Ewenkowie, nosili zawsze ornamentowany; codzienny - z wzorem z pasów futrzanych; rytualny - wyszywany bisiorem. W późniejszym czasie „nagrudniki” zaczęto szyć z sukna. Dokładne rozróżnienia i charakterystykę pomiędzy różnego typu „nagrudnikami” tunguskimi opisał G.M. Wasiliewicz w artykule pt. „Tunguskij nagrudnik u narodow Sibiri”; w: Sbornik Muzieja Antropołogii i Etnografii, t. XI. (Moskwa) Leningrad (Petersburg) 1949; str. 42-61.

Skarpety futrzane

Para skarpet (tzw. pończoch) z wysokimi cholewami wykonanych ze skóry z futrem, obecnie w większości wyliniałym. Na obiekcie zachowana wszyta metka z zapisem: „Czaży = pończochy ze skorek reniferowych Syberia Darował Oktawian Lesiecki Rok 1923”.
Skarpety te są tzw. wewnętrznym obuwiem (rodzajem docieplającej skarpety - wkładki) określanym wśród Nieńców jako tzw. LIPTY (w jęz. nienieckim). Tego typu skarpety zakładane były bezpośrednio na nogi, zaś na nie nakładano obuwie właściwe (u Nieńców tzw. pimy).

Informacje pozyskane w trakcie badań terenowych w Nienieckim Okregu Autonomicznym (NAO) w 09/10.2017: Wśród Nieńców istnieję wiele typów obuwia i związanych z nimi określeń/nazw.
Zasadniczo wyróżnia się trzy typy:

1. wewnętrzne (docieplające) - LIPTY
2. futrzane buty z wysokimi cholewami, często zdobionymi - PIMY (przy czym tzw. pimy noszone na co dzień (ros. pimy powsiediewnenie) nie miały zdobień)
3. buty zewnętrzne, docieplające, nakładane na pimy - TOBOR (lub TABAKI).

Historycznym źródłem i zarazem jedynym dokumentem opisującym obiekt jest list Benedykta Dybowskiego do Seweryna Udzieli w sprawie przekazu 2 obiektów od Oktawiana Lesieckiego do zbiorów MEK. List znajduje się w archiwum MEK, sygnatura 250 III(miejsce 32) Dybowski - Lesiecki.

Koszyk (z pokrywką)

Koszyk z pokrywką wykonany z włókna roślinnego - trawy morskiej. Plecionka wykonana techniką spiralną, elementy (kosz i pokrywka) łączone skórzanym rzemieniem. Koszyk do przechowywania (przenoszenia/transportu) naczyń (szklanych?).

Stan zachowania: Rzemień zerwany.

Przy obiekcie zachowana archiwalna, XIX-wieczna metka Muzeum Techniczno-Przemysłowego (MTP) z zapisem o treści: "Koszyk pleciony z trawy morskiej na Kamczatce. Koszyki w kształcie kobiałek z przykrywką używane do ochraniania naczyń szklanych i fajansowych podczas podróży po Kamczatce. Ze zbioru dra B. Dybowskiego"

Na karcie magazynowej zapis - informacja o przekazie do zbiorów MTP.
Przekaz z MTP do MEK w 1913 roku.

Buty

Buty zimowe z wysokimi cholewkami wykonanymi ze zszytych łapek reniferowych (tzw. kamusa), czyli skóry z futrem pochodzącym z nóg młodego renifera. Pasy futra zszywane ręczne nićmi wykonanymi ze ścięgien reniferowych lub cienkiego rzemienia. Dekoracje widniejące na przedzie cholewki wykonane są ze wstawek z czerwonego i zielonego filcu. Podeszwa butów wykonana została ze złączonych warstw grubego filcu (tkaniny wojłokowej), które zszyto z cholewką grubymi nićmi.

Kolorowe dekoracje wykonane ze skrawków filcu, charakterystyczne są dla obuwia (jak i innych elementów stroju) Nieńców, dawniej zwanych Samojedami. Choć rozmiar butów wskazywać może, że były one używane przez osobę (zesłańca?), który przebywał na terytoriach tundry pomiędzy Półwyspem Kolskim a Jamalskim lub w innych okolicznościach zetknął się z Nieńcami.

Ciekawostką w przypadku tego obiektu jest fakt, że został on podarowany do zbiorów MEK w latach dwudziestych XX wieku przez Włodzimierza Tetmajera (1861–1923), pisarza, poetę, dramaturga, malarza, jednego z czołowych przedstawicieli Młodej Polski, a ponadto polityka i znawcę kultury ludowej, zwłaszcza Małopolski. Co ciekawe, Tetmajer nigdy nie przebywał w Rosji, na terenach Dalekiej Północy i Syberii.

Koszyk z pokrywką

Koszyk z wypukłą pokrywką. Plecionka wykonana techniką spiralną z włókien trawy morskiej. Kształt niskiego walca. Dno płaskie. Pokrywka (wieko) nakładana, połączona z koszykiem skórzanym paskiem, wyposażona w skórzane zapięcie. Na wieku oraz ściance kosza geometryczne, liniowe zdobienia z włókien barwionych na brązowo.

Na karcie magazynowej zapisany dawny numer inw.: MTP 22393 VIIIB 967.

Przekaz MNK do MEK w 1960 roku.

Rzemienie

4 sztuki/części rzemieni. Przy obiekcie metka z treścią: „Pęk rzemieni przyp. uprząż.” Na karcie magazynowej znajduje się fotografia ukazująca 1 zwój rzemienia, natomiast w wymiarach podane są 3 części. Uwaga: jeśli wykonane ze skóry zająca morskiego (lahtaka), to jest to „półprodukt”, niewykończony czaut (arkan). Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena z Kulturstiftung Sibirien ze Fürstenbergu (Niemcy), podczas wizyty studyjnej w MEK w dniu 28.02.2018)

Wór transportowy - plecak („kałacz”)

Wór wykonany ze skóry, aplikacje (naszycia) skórzane. W górnej części, przy krawędzi seria otworów przez które przewleczony jest rzemień. Kształt nieregularny, zbliżony do trapezu.

Przy obiekcie zachowane fragmenty starej metki (z MTP?) z zapisem cyrylicą „Bapuuaba” (Warszawa) oraz Dr. B. (nieczytelna 1 litera nazwiska) oraz No 8 (brak pozostałych cyfr). Najprawdopodobniej jest to omyłkowo (wtórnie) połączony fragment metki z obiektu 19011/MEK, gdyż to na nim widnieje częściowo zachowany napis "Bapuuaba".

Hipoteza: Zachowane na fragmencie archiwalnej metki inicjały (Dr. B...) mogą wskazywać na osobę Benedykta Dybowskiego, a zatem obiekt może pochodzić z jego kolekcji syberyjskiej.

Futro

Odzież wierzchnia w kształcie rozkloszowanego futra ubieranego przez głowę, tworząca jedną całość z kapturem i długimi rękawami. Futro w dwóch kolorach: białym (jasnym) i brązowym (ciemniejszym), uszyte ze skór z futrem renifera. Dolny pas/dolna część odzieży wykonana z jaśniejszego futra, podobnie krawędź kaptura. Mankiety wykonane z irchowej skóry. Widoczne spore ubytki futra (włosia) - obiekt mocno podniszczony - zachowała się skóra lecz ubytki futra sięgają miejscami 30% powierzchni (widoczne „łaty” z liniejącym, kępkowym i krótkim włosiem lub jego brakiem).

Na karcie magazynowej zapis: „Ze zb. K. Machniewicza 1880r. Zakup dla MTP” oraz dawna sygnatura: MTP 8055 VE 32 A

Wg Juruja Kwasznina, rosyjskiego etnografa z Tobolska, jet to męskie okrycie w języku rosyjskim określane jako „gus” - nazwa pochodzi od mansyjskiego słowa „kus”. Odzież chroni przed wiatrem i zimnem, noszona zawsze futrem na zewnątrz. Nieńcy nazywają ją „SOOK”. Futro charakterystyczne dla pasterzy nienieckich, także dla Chantów i Mansów. Tego typu odzież wykonywana i używana jest do dziś dnia.

Informacje pozyskane w trakcie badań terenowych w Nienieckim Okregu Autonomicznym (NAO) w 09/10.2017: typowa męska, zimowa odzież wierzchnia o kroju poncza, noszona na MALICY, uszyta ze skór renifera. Określana jęz. nienieckim jako SAWIK lub SAŁAK. Inna spotykana nazwa to GUS (KUS), która nie jest nazwą nieniecką lecz pochodzenia chantyjskiego, stosowana również przez Rosjan.

Naczynie z kory brzozowej

Naczynie w kształcie walca o płaskim denku i oddzielnej pokrywce. Denko i pokrywka z uchem wykonane z drewna, korpus naczynia ze zwiniętej kory brzozowej.

Na zewnętrznej stronie drewnianego dna naklejona archiwalna metka MEK z zapisem: "Naczynie do noszenia masła".

Na karcie inwentarzowej MEK (magazynowej) zapisane pochodzenie: ZSRR (Rosja), Syberia, Gubernia Jenisejska, Kieremskoje. Dar Anny Radziewicz do MEK w 1918 roku. Ponadto odręczny dopisek: Rosjanie?

Buty

Buty zimowe z pasami do wiązania do pasa biodrowego. Wykonane z kamusa (skóry z futrem z nóg renifera). Na podeszwie – nad podeszwą dodatkowy, poziomy pas futra dla wzmocnienia i ocieplenia stopy. Podeszwa wykonana ze skóry zająca morskiego (lahtak).

Kolekcja Konstantego Podhorskiego z daru do MNK w 1906 roku.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw. MNK 100 637 (FK 46 70)

Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena z Kulturstiftung Sibirien ze Fürstenbergu (Niemcy), podczas wizyty studyjnej w MEK, w dniu 28.02.2018 roku: Obuwie typowe dla Koriaków z płn. części Kamczatki. Podobne są u Czukczów.

Torebka-sakiewka

Płaska, bogato zdobiona torebka o kształcie zbliżonym do sakiewki. Wykonana ze skóry irchowej, barwnych paciorków szklanych, z których wykonano aplikacje (dekoracje) wyszywane na wierzchniej stronie torebki.

Kolekcja Konstantego Podhorskiego, zgromadzona w latach 1902 - 1906.

Na karcie magazynowej zapisane dawny nr inw.: MNK 100 639 (F.K) 4672

Jest to woreczek na tytoń (tabakę, machorkę, etc.). Kształt/typ płaskiego woreczka/sakiewki wskazuje na pochodzenie z Czukotki, natomiast nietypowe dla Czukczów są intensywne, koralikowe aplikacje/naszycia. Informacja pozyskana od W. N. Dawidowa, kustosza Muzeum Antropologii i Etnografii im. Piotra Wielkiego (Kunstkamera) w Petersburgu, podczas wizyty studyjnej w w/w muzeum w czerwcu 2016 roku.

Kombinezon dziecięcy

Kombinezon dziecięcy wykonany z kilku fragmentów miękkiej skóry młodego renifera, pozyskanej z podgardla lub z tzw. łapek (kończyn) tych zwierząt. Krańce nogawek obszyte irchową lamówką, podobnie jak i krawędź kaptura, stanowiącego jedną całość z resztą kombinezonu. Z przodu kombinezonu znajduje się głębokie wycięcie, pozwalające na jego swobodne założenie/zdjęcie z ciała dziecka. W kroczu znajduje się obszerny otwór umożliwiający umieszczenie „pieluchy”, utrzymanie higieny lub umożliwiający bezpośrednie załatwianie potrzeb fizjologicznych. Rękawy kombinezonu ozdobione są przy krawędziach szerokim pasem aplikacji futrzanych w kolorach biało – brązowej szachownicy.

W zbiorach MEK znajdują się 2 tego typu obiekty, przy czym drugi - podobny w kształcie i wymiarach - pochodzi z Czukotki. Obydwa są unikatowymi przykładami strojów dziecięcych - rękodzieła kobiet koriackich z Kamczatki i czukockich z Półwyspu Czukockiego.

Kolekcja Benedykta Dybowskiego, zgromadzona w latach 1879 – 1883.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw.: MTP 17727 V 277.

Przekaz z MNK do MEK w 1964 roku.

Uprząż do wiązania psów w zaprzęgu

Uprząż składa się z 4 rzemieni tworzących „dyszel” zaprzęgu oraz 7 skórzanych, przeszywanych szelek na psy.

Na karcie katalogu naukowego (głównego) zapisany stary nr inw.: MTP XIX 81 17396
Przekaz z MTP do MEK w 1913 roku?
Na karcie naukowej (katalogu głównego) MEK znajduje się odręczna adnotacja, że obiekt ten stanowił zespół (całość) z płytkami kościanymi (płytkami do psiego zaprzęgu) o nr inw. 18977/MEK i 18978/MEK.
Zarówno płytki do wiązania psów (18977/MEK i 18978/MEK) jak i uprząż (19007/MEK) posiadają ten sam dawny nr inw. MTP 17396 XIX J 81

Itelmeni_Jezdowaja sobaka w kamczadalskom ALIKIE - liamka w upriaży sobaki
_1911_Kamczatskaja Obłast_Koriackij Awtonomnyj Okrug_autor_Iochielson Władimir Ilicz_za
www.kunstkamera.ru
Itelmeni_Sobaki w nartie na riekie Chajriuzowo_1911_autor_Jochielson Władimir IIlicz_www.kunstkamera.ru/kunst-catalogue/items

Łyżka

Czarka płaska, wrzecionowata, wygięta czubkiem ku górze. Trzonek przy nasadzie wąski, wygięty łukowato ku górze, zakończony szpicem karbowanym na krawędziach. Na spodniej stronie trzonka napis w cyrylicy: "Oroczienskaja iz g Imperatorkoj Gawani" oraz numer: 3347. W zbiorach MEK od 1917 roku.

W XIX wieku na terenach Zabajkala (Daurii), mieszkających tam Ewenków nazywano/określano Oroczenami (Oroczonami).

Informacja pozyskana od dr Ludmiły I. Missonowej z Instytutu Etnologii i Antropologii RAN w Moskwie, podczas wizyty studyjnej w MEK w dniu 18.09.2019 roku: Łyżka nie Oroczonów lecz Oroków (Ultów) z Sachalinu. Łyżka posiada dekoracyjne zakończenie – szpic trzonka, które charakterystyczne jest dla Ajnu (Ajnów). Pomiędzy Ajnami, Ultami (Orokami) oraz Niwhami istniał obyczaj wspólnego świętowania cyklicznego, dorocznego tzw. święta niedźwiedzia. Wówczas też dochodziło do „wymiany” (zapozyczeń) samych rzeczy jak i „przejmowania” motywów zdobniczych pomiędzy w/w grupami.

Buty

Para obuwia z wysokimi cholewami uszyta ze skóry foczej(?). Podeszwa o wysokich brzegach wykonana z twardej, wyprawionej skóry. Poniżej górnej krawędzi ozdobny pas jaśniejszej skóry z charakterystycznymi dla Czukczów dekoracjami - wyszyciami w kształcie linii, kół i łagodnego zygzaku.

Najprawdopodobniej są to buty z kolekcji zgromadzonej przez Konstantego Podhorskiego w latach 1902 - 1906, przekazane jako dar do Muzeum Narodowego w Krakowie w 1906 roku. Na fotografii zachowanej w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego (PME) w Warszawie, widnieje postać Podhorskiego w czukockim ekwipunku. Widoczna na zdjęciu kuchlanka (kuklanka), czyli rozkloszowane futro z kapturem i zdobnym pasem (opowanem) wzdłuż dolnej krawędzi, znajduje się obecnie w kolekcji MEK. Nie wykluczone, że para czukockiego obuwia w zbiorach MEK również była wykorzystywana przez Podhorskiego, choć nie jest tą, która widnieje na archiwalnej fotografii.

Zachował się dawny numer inw. MNK IV 120, 34116 V EW-IV-R-1580. Przekaz z MNK do zbiorów MEK nastąpił (dopiero!) w 1993 roku.

Buty dziecięce

Para obuwia z wysokimi cholewami uszyta ze skóry irchowej i skóry z białym futrem. Podeszwa z wysokimi brzegami, wykonana z twardej, wyprawionej skóry. Do obydwu podeszew doszyte skórzane paski - taśmy. Krawędź górna cholewki zakończona tunelem z przeciągniętym rzemieniem - ściągaczem.

Kolekcja Konstantego Podhorskiego, zgromadzona w latach 1902 - 1906.

Na karcie magazynowej zapisana dawna sygnatura MNK 100644 (FK 4682). Przekaz z MNK do MEK w 1964 roku.

Model sań

Model sań z drążkiem wykonany z drewna i sznurka. Sanie składają się z 5 łukowatych par kłonnic

(kłonica - jeden z czterech drążków umocowanych na osiach i przytrzymujących drabiny albo skrzynię wozu konnego, sań, wagonu, etc.), płóz, siedziska i oparcia w tylnej części. Drążek przymocowany sznurkiem, zakrzywiony, zakończony spiczastą, metalową obsadką.

Na karcie magazynowej zapisana dawny nr inw.:MTP 17368 XIX D 57

Buty

Para obuwia z wysokimi cholewami wykonana ze skóry irchowej. Aplikacje (dekoracje) z pasków skóry irchowej, nici i kolorowych paciorków szklanych.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw. MTP 17589 oraz informacja o przekazie (darze) do MTP w 1878 roku!?

Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena z Kulturstiftung Sibirien ze Fürstenbergu (Niemcy), podczas wizyty studyjnej w MEK, w dniu 28.02.2018 roku: Podeszwy wykonane ze skóry niedźwiedzia lub zająca morskiego (lahtak). Cholewki wykonane z tzw. „wędzonej skóry”. Dekoracje świadczą, że są to buty odświętne.

Naczynie z kory (z pokrywką)

Naczynie z kory brzozowej z pokrywką i dnem wykonanymi z drewna. Kształt naczynia owalny, mocno spłaszczony. Na ażurowych ściankach wykonanych z plecionki z kory brzozowej szereg prostokątnych okienek, w których znajdują się „szybki” wykonane z miki. Naczynie przeznaczone do przechowywania płynów(?), na karcie zapisana nazwa: tujas.

Na karcie magazynowej zapisany stary nr inw.: MTP 17141 VIII F 898 oraz informacja o przekazie do zbiorów MTP w 1886 roku.
Przekaz z MTP do MEK w 1913 roku.

Okrycie wierzchnie – kaftan

Kaftan wykonany ze skór renifera, dolne, ciemniejsze krawędzie z futra sobola (?), krótkie kępczaste i barwione w ochrze rzędy z sierści pochodzą z futra łap zajęczych. Dekoracje z barwnych paciorków szklanych, naszywanych na zewnętrzną powierzchnie kaftana. Od wewnętrznej strony, w trzech miejscach przy dolnej krawędzi znajdują się zaszyte małe kieszonki, w których w każdej znajduje się po 1 płaskim kamieniu z tufu wulkanicznego. Kaftan rozpinany - część kobiecego stroju, używanego w różnych porach roku (zima, wiosna, nawet lato).

Zewnętrzną warstwę eweńskich strojów tworzyły rozpinane kaftany(eweński: tety) oraz fartuchy(eweński: nel). Zarówno tety, jak i nel pokryte są ozdobną symboliką. Począwszy od wstawek z łapek zajęczych (umurul), narracyjnego i ozdobnego zarazem pasa z wielobarwnych koralików (tukuryndycie), aż po wszyte w wewnętrzną stronę odzieży kamyczki, tzw. gromowe strzały, pełniące funkcję amuletu. Odzież tę szyto ze skór reniferów, niedźwiedzi, psów i soboli.

Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena z Kulturstiftung Sibirien ze Fürstenbergu (Niemcy), podczas wizyty studyjnej w MEK w dniu 28.02.2018 r: Wzory z paciorków szklanych są narracyjne, mogą przedstawiać twarze(?), biało-czarne tworzące pary paciorki przedstawiają pary reniferów, niebieskie pasy to rzeka i niebo. Nie występujący w tym przypadku w dekoracjach czerwony kolor paciorków oznaczać może świt (lub zachód słońca). Dekoracje skórzane ze skóry licowej z przodu typowe dla Ewenów – sekwencje geometrycznych pasów. Podwójny ogon wykonany z łączonych łapek zajęczych. Końcówki być może z futra sobola. Całość bardzo bogata i dekoracyjna, typ odzieży odświętnej.

Na karcie magazynowej zapisana informacja, że obiekt przekazany został z MNK do MEK w 1964 roku. Dar B. Dybowskiego (do MTP) W 1880r.

W zbiorach REM w Petersburgu, w magazynach Działu Syberii i Dalekiego Wschodu, pośród wielu podobnych kobiecych kaftanów eweńskich, znajduje się tylko 1 kaftan ze śladami po występujących na obiektach MEK, wszytych od wewnętrznej strony „kieszonek”, w których znajdują się (w obiektach MEK) płaskie kamienie (w obiektach REM - brak). Wg specjalistów z REM są to kieszonki na tzw. „modniki”, czyli obciążniki, by odzież dobrze leżała.
Inne uwagi: zastosowany w dekoracjach kolor biały u Czukczów uznawany był za żałobny, a u Ewenków - nie.

Buty

Buty zimowe z wysokimi cholewami wykonane ze skóry z futrem renifera, z tzw. łapek reniferowych(kamusa), zszywane ręczne cienkim rzemieniem.

Na karcie magazynowej obiektu zapis: „Dar K. Machniewicza (dawna sygnatura: MTP) 8055 VB 32 B"

Informacje pozyskane w trakcie badań terenowych w Nienieckim Okregu Autonomicznym (NAO) w 09/10.2017: Wśród Nieńców istnieje wiele typów obuwia i związanych z nimi określeń/nazw.
Zasadniczo wyróżnia się trzy typy:
1. wewnętrzne (docieplające) - LIPTY
2. futrzane buty z wysokimi cholewami, często zdobionymi - PIMY (przy czym tzw. pimy powsiediewnenie (noszone na co dzień) nie posiadały zdobień)
3. buty zewnętrzne, docieplające, nakładane na pimi - TOBOR (lub TABAKI)

Wg pozyskanych informacji, buty tego typu nazywane są (w jęz. nienieckim) TOBOR, czyli są to zewnętrzne buty ze skóry z futrem zwróconym włosiem na zewnątrz, docieplające obuwie typu PIMY od zewnątrz.

Kołczan

Wykonany z miękkiej skóry irchowej ozdobionej wyszywanymi wzorami i aplikacjami skórzanymi typowymi dla Czukczów. W zdobieniach można się dopatrzeć wzoru solarnego, będącego innym wariantem dekoracji znajdujących się na czukockiej piłki (30560/MEK).
Jeden z nielicznych obiektów czukockich w zbiorach MEK, pochodzących spoza kolekcji Konstantego Podhorskiego. Obiekt dużo starszy niż pozostałe obiekty czukockie, pierwotnie znajdował się w zbiorach dawnego Gabinetu Zoologicznego UJ.

Na karcie magazynowej zapis: „Ze zb. Gabinetu Zoologicznego UJ z 1870 r.

Wg informacji W.N. Dawidowa (kustosza kolekcji syberyjskiej w Kunstkamerze, Petersburg), typowy typ zdobień dla Czukczów (aplikacje skórzane, przeszycia, ornament pasowy wyszywany). W zbiorach REM w Petersburgu kilka(naście?) kołczanów, określanych w terminologii muzealnej słowem SADAKH, które jest pochodzenia tureckiego. Wszystkie tego typu kołczany opisane są jako czukockie.

Buty

Para obuwia - buty wykonane ze skóry irchowej i skory „licowej” - cholewy zszyte z płatów skóry do których doszyta jest podeszwa o wysokich brzegach, wykonana ze skóry licowej.. Dekoracje cholewki wykonane poprzez wyszywanie i przewlekanie skórzanych pasków/rzemyków.

Przy obiekcie zachowała się archiwalna metka z zapisem: „Para obuwia skórzanego z wyszywkami na cholewkach z Syberyjskiej Kamczatki”

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 17852 (lub 17807?) V 302
Przekaz z MNK do MEK w 1964 roku.

Skarpety

Skarpety z tkaniny wełnianej (wełny owczej?), wykonane ściegiem dookolnym.

Przy obiekcie zachowana archiwalna metka z MTP z zapisem - częściowo nieczytelnym - wyblakłym (pisownia oryginalna): „Wełniane pończochy bez stóp noszone przez włościan* na Kamczatce zamieszkałych. Ze zb dra B. Dybowskiego”.

*najprawdopodobniej Rosjan osiedlonych na Kamczatce

Kolekcja Benedykta Dybowskiego? (zgromadzona w latach 1879 – 1883).

Na karcie katalogu naukowego (głównego) zapisany dawny nr inw. MTP 17758 (lub 38) IV L 2379

Przekaz ze zbiorów MNK do MEK w 1964 roku.

Kaftan

Kaftan wykonany z kilkunastu geometrycznych, zszytych ze sobą fragmentów skóry (pierwotnie pokrytej włosiem). Przód z rozcięciem, wiązanym rzemieniem na wysokości pasa, tył zakończony u dołu charakterystycznym trójkątnym „ogonem”. Przednia część ozdobiona aplikacjami z tkaniny bawełnianej, na którą naszyte zostały czarne i białe paciorki szklane. Wzdłuż krawędzi rękawów, na ramionach i poniżej pasa aplikacje skórzane w kształcie zachodzących na siebie zakładek. Aplikacje–zakładki znajdujące się poniżej linii pasa, powtarzają kształt trójkątnego „ogona”, którym zakończony jest u dołu kaftan. Dolna krawędź ozdobiona resztkami brązowego futra. Głównym elementem zdobiącym kaftan są rzemienie i wiązki końskiego (?) włosia, które wetknięte są w nacięcia/otwory na wysokości ramion i poniżej pasa. Chwosty są przeciągnięte przez rozcięcia, powiązane w pary, niektóre ozdobione - spięte niebieskimi paciorkami szklanymi. Ozdób tych – sądząc z liczby otworów/nacięć na powierzchni odzieży – było pierwotnie znacznie więcej. Kaftan był miejscami barwiony, o czym świadczą wyblakłe fragmenty skórzanych aplikacji.
Na kaftanie wszyta metka z napisem: „Samojedzi” oraz „Płaszczyk dziecinny, skórzany. Samojedzi.”

Obiekt przekazany z PAU do MEK w 1921 roku (umowa depozytu, grupa Cm punkt 4, pozycje: a,b,c).

Wg zapisu w: „Rocznik Zarządu AU, rok 1879”, Kraków 1880, s. 146. [121-146], w wykazie darów złożonych AU w r. 1879/80, są to elementy ubioru kobiecego Tunguzki z okolic Turchańska położonego nad Jenisejem. Darowane przez dr Wilczewskiego* z Kalisza..

Model domu na palach

Model domu na platformie wspartej na 9 palach. Model składa się z drewnianej podstawy kształtem zbliżonej do kwadratu, 9 słupków – pali, górnej platformy wykonanej z ułożonych patyczków (belek) oraz modelu szałasu w kształcie czworobocznego stożka. Na jednej ze ścianek wycięty otwór z zamontowanymi drzwiczkami.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw. MTP 6011 XIX F 5; przekaz do MTP w 1880 roku. Przekaz z MTP do MEK w 1913 roku.

Ponadto, na karcie magazynowej zachowany dopisek odręczny (wykonany w 1985 roku przez Marię Zachorowską): Model letniego mieszkania. Wykonany pod kierunkiem B. Dybowskiego na Kamczatce.

Model czółna

Model czółna z żerdzią - odbijakiem. Łódka w cylindrycznym kształcie, wyraźnie pionowo spłaszczona przy obydwu końcach, Pośrodku modelu 1 żerdź poprzeczna – siedzisko. Odbijak długi, wąski, spiczasty. Całość w kolorze naturalnego drewna. Na karcie magazynowej zapisany stary nr inw.: MTP 17970 XIX D 65 W "Katalogu wystawy etnograficznej z Kamczatki i Wysp Komandorskich (zbiory Dr. Benedykta Dybowskiego)", Warszawa 1883, model ten został opisany: "Model czółna kamczackiego "batem" zwanego. Na niem przepływają Kamczadale (Itelmeni) przez zatoki morskie, płyną w górę po bystrych rzekach, używając cienkich tyk "szestami" zwanych, którymi się opierają o dno rzeki; płynąc w dół po rzece, używają krótkich wioseł"

Model odzieży

Model odzieży wierzchniej, zimowej, wykonany z białej skóry z brązowym futrem zwróconym do środka (na wewnętrzną stronę). Kaptur, mankiety i dolny brzeg futrzane. Wzdłuż dolnej krawędzi dwa pasy z czerwonego i niebieskiego sukna. W miejscach łączenia zszywanych elementów modelu (ramiona, rękawy), widoczne szwy.

Modele odzieży - w tym opisywany model męskiej odzieży wierzchniej, tzw. malicy, były nie tylko zabawkami (obecnie też i pamiątkami), ale pełniły funkcje edukacyjne. Dorastające dziewczynki nienieckie uczyły się szyć podpatrując wyroby dorosłych kobiet, które odpowiedzialne były za przygotowanie (szycie, reparację) odzieży. Modele odzieży wykorzystywane były również w zabawie jako ubranie np. dla laleczek UKO. Poprzez zminiaturyzowany świat modeli (odzież, laleczki, czum, etc.), dzieci odtwarzały otaczający je świat dorosłych przygotowując się tym samym do pełnienia swoich przyszłych ról społecznych.

Obiekt pozyskany w miejscowości Oma, w 2017 roku, w trakcie badań terenowych prowadzonych w ramach projektu badawczego Antropologiczna reinterpretacja kolekcji syberyjskiej ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie, pochodzącej od polskich badaczy Syberii XIX wieku (grant NPRH).

Laleczki - rodzina nieniecka

Komplet 4 małych laleczek - modeli obrazujących tradycyjną rodzinę nieniecką. Mężczyzna i kobieta ubrani są w tradycyjne stroje zimowe (malicę - mężczyzna i panicę - kobieta) wykonane z kolorowego sukna z obszyciami krawędzi z białego i czarnego futra. Stroje dwójki dzieci w całości wykonane z białego futra.(dziewczynka) oraz białego futra łączonego z czarnym suknem (chłopiec). Dziewczynka przyozdobiona różową wstążką. Podstawy laleczek - figurek
płaskie.
Są to współczesne zabawki (a zarazem pamiątki) nienieckie. Wyrobem takich i podobnych laleczek trudnią się obecnie tzw. mastierice, czyli nienieckie kobiety - mistrzynie rękodzieła. Dawniej laleczki - zabawki jak i model strojów były wyrabiane głównie przez dorastające dziewczęta, które w ten sposób przygotowywały się (uczyły się) przyszłych ról społecznych. Współcześnie wyroby tego typu są oferowana na kiermaszach, w sklepach z pamiątkami i w muzealnych sklepikach w Narjan Mar i domach kultury w nielicznych miejscowościach NOA (NAO).

Dar Julii Anatoliewneji Bobrikowej z Omy (NAO) dla MEK. Obiekt pozyskany w miejscowości Oma, w 2017 roku, w trakcie badań terenowych prowadzonych w ramach projektu badawczego Antropologiczna reinterpretacja kolekcji syberyjskiej ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie, pochodzącej od polskich badaczy Syberii XIX wieku, realizowanego przez MEK w oparciu o grant Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki (NPRH).

Lasso (do chwytania reniferów) - maut

Lasso (maut, mylnie, zamiennie określany czasem jako czaut) wykonany ze skóry zająca morskiego (ros. lahtak, ang. beared seal) lub foki - ssaków morskich. Materiał pozyskany przez Ewenów z interioru Kamczatki od grup ludności żyjącej nad brzegiem morza. Kościana sprzączka wykonana z kości lub rogu. Jest ona uszkodzona – tylko takie lasso mógł otrzymać w darze Benedykt Dybowski, ponieważ eweński pasterz nigdy nie pozbywał się sprawnego mautu.

Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena z Kulturstiftung Sibirien ze Fürstenbergu (Niemcy), podczas wizyty studyjnej w MEK w dniu 28.02.2018 roku: Ryte dekoracje na sprzączce. Obiekt jest przykładem kooperacji pomiędzy Ewenami i Koriakami, od których ci drudzy pozyskiwali skórę.

Futro - kuklanka

Odzież wierzchnia w formie rozkloszowanego, jednowarstwowego, nierozpinanego, ubieranego przez głowę futra z kapturem przytwierdzonym na stałe. Dominuje biały kolor futra (tułów - przód i lewy rękaw), prawy rękaw, plecy i kaptur wykonany z brązowego futra. Całość zszyta z kilku płatów skóry nićmi organicznymi. Krawędź kaptura (tzw. opuszka) oraz dolna krawędź kuklanki obszyta futrem z długim włosiem.
Na karcie magazynowej zapisany dawny numer inw.: MTP 7689 VE 29a
Zachowały się 3 stare (MTP?) metki z zapisami:
metka nr 1: "Łomuci 360"
metka nr 2: "2"
metka nr 3: "5 kuklanka pojedyncza futrem do środka noszona"

Koszyk z pokrywką

Koszyk z przykrywką. Plecionka wykonana techniką spiralną z włókien trawy morskiej. Kształt niskiego walca. Dno płaskie. Wieko nakładane, połączone z koszykiem skórzanym paskiem. Koszyk posiada zapięcie ze skóry. Na wieku oraz ściance kosza dekoracje geometryczne, liniowe i w kształcie skrzyżowanej litery V, wykonane z włókien barwionych na brązowo.
Wewnątrz koszyka, luzem, zachowana archiwalna, XIX-wieczna metka Muzeum Techniczno-Przemysłowego (MTP) z zapisem o treści: "Koszyk pleciony z trawy morskiej na Kamczatce. Koszyki w kształcie kobiałek z przykrywką używane są do ochraniania naczyń szklanych i fajansowych podczas podróży po Kamczatce. Ze zbiorów dra B. Dybowskiego".

Na karcie magazynowej zapisany dawny numer inw.: MTP 22394 VIIIB 968.

Przekaz MNK do MEK w 1960 roku.

Czapka

Czapka dziecięca. Wewnątrz podszewka - wyściółka z płótna fabrycznego. Czapka wykonana z futra z renifera, ze wstawkami futra i zająca, z którego wykonano tzw. „opuszkę” (obszycie krawędzi).

Kolekcja Benedykta Dybowskiego, zgromadzona w latach 1879 – 1883.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 17723 VE 273 wraz z informacją, że obiekt został przekazany z MNK do MEK w 1964 roku.

Wg opinii dr Ericha Kastena z Kulturstiftung Sibirien (Fürstenberg, Niemcy), to raczej czapka eweńska niż koriacka (ze względu na kształt). Dekoracje – wzory geometryczne wskazują również na eweńskie zdobnictwo. Ten typ zdobień może wskazywać, że była przeznaczona dla chłopca. Zespół z: 30646/MEK i 30556/MEK.

Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena podczas wizyty studyjnej w MEK, w dniu 28.02.2018 roku.

Spodnie irchowe

Spodnie uszyte z miękkiej skóry irchowej. Wiązanie ze sznurowaniem z przodu, tył luźny, nogawki wyposażone w skórzane taśmy. Spodnie stanowią komplet z kaftanem 30550/MEK.

Obiekt jest częścią kompletu/zespołu (kaftan, koszula, spodnie, podbródek, napierśnik, buty) - stroju ewenkijskiego, przekazanego jako dar dla MTP w roku 1880 przez Marię Kulczykowską.

Zespół z obiektami: 30529/MEK, 30531/MEK, 30542/MEK, 30550/MEK, 30579/MEK, 30649/MEK

Czapka

Czapka wykonana ze skóry z futrem różnych zwierząt: rosomaka(?), zająca morskiego(?) oraz renifera. Zdobienia - aplikacje wykonane z barwnych paciorków szklanych, nici i aplikacji ze skóry irchowej. Na całym obwodzie czapki gęsta opuszka z włosia. Z przodu dwa długie połcie - łapy opadające na wysokość policzków. Do jednej (prawej) doszyty rzemień irchowy, zerwany z drugiej strony.

Obiekt pierwotnie znajdował się wraz z innymi pochodzącymi z kolekcji Benedykta Dybowskiego w zbiorach Muzeum Techniczno-Przemysłowego (MTP), skąd w 1913 roku został przekazany do MEK.

Model domu - ziemianki

Model drewnianej ziemianki. Kształt trapezu bez jednej ścianki – boku. We wnętrzu umieszczone modele 2 ław i drabiny. Wejście przez otwór w dachu oraz przez prostokątna przybudówkę dołączona do krótszego boku modelu ziemianki. Całość na pokryta z zewnątrz klejona warstwą darni. Ziemianka umieszczona na prostokątnej, drewnianej platformie. Na karcie wpisana nazwa: barabara. Przekaz do MTP w 1880 r.(?) Nr inw. MTP 6010 XIX F 4.Przekaz z MTP do MEK w 1913 roku. W Kunstkamerze identyczny model domu-ziemianki (lecz w nieco większej skali) o No. 408-2, zapisany jako model ziemianki Koriaków z Kamczatki.

Kosz

Okrągły kosz o trapezowatym kształcie (profilu) z wysokimi bokami rozszerzającymi się ku górnej krawędzi. Dno owalne ze skórzaną, prostokątna wstawką pośrodku. Kosz pleciony z uformowanych „wałeczków” trawy (morskiej?) gęsto oplecionych paseczkami trzciny lub trawy. Na ściankach kosza barwny, geometryczny, pasowy ornament z czarnych, podwójnych trójkątów. Do górnej krawędzi kosza doszyty skórzany rzemień z pętelką - być może pozostałość mocowania brakującego obecnie wieka/przykrywki, która pierwotnie stanowiła część kosza.

Kolekcja Benedykta Dybowskiego zgromadzona w latach 1879 - 83.

Czapka

Czapka kobieca wykonana z futra renifera. Z tego samego futra również detale zdobnicze – geometryczne wzory. „Opuszka” (obszycie krawędzi) wykonana z futra zająca, gronostaja i psa (dłuższe włosie). Raczej czapka eweńska niż koriacka.

Kolekcja Benedykta Dybowskiego, zgromadzona w latach 1879 – 1883.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 17724 wraz z informacją, że obiekt został przekazany z MNK do MEK w 1964 roku.

Strzała

Strzała z kościanym, toczonym, obłym grotem zakończonym metalową blaszką. Drzewce długie, zakończone szczerbiną. Górna część drzewca, poniżej grotu malowana na kolor czerwony, z wyraźnymi zarysowaniami tworzącymi rodzaj wzoru. Pozostała część drzewca w kolorze naturalnego drewna. Pierzysko poczwórne, przestrzenie pomiędzy 4 pierzyskami barwione na zielono. Poniżej pierzyska 3 pasy (czerwony-żółty-czerwony) oraz owijka ze sznurka. Końcówka drzewca i szczerbina obłożone blaszką miedzianą (?) pokryta licznymi guzami.

Dolny brzeg futra - pas zdobny

Opowan - dolny pas zdobień z aplikacji futrzanych, naszywany na futro, tzw. kuklankę (w języku czukockim: kuchlankę) lub doszywany do jej dolnej krawędzi. Zdobienia – geometryczne wzory powstały poprzez precyzyjne naszywanie kawałków skóry z białym i brązowym włosiem renifera. Górną i dolną krawędź zdobią 2 pasy białego futra ze znajdującym się pośrodku pasem składającym się z naprzemiennie ułożonych brązowych i białych kwadratów. Środek pasa zdobi rząd geometrycznych zdobień w kształcie szachownicy na przemian z polami składającymi się z 5 pasów. Typ zdobień - ich forma oraz pasowe ułożenie, wskazują na pochodzenie czukockie.

Na karcie magazynowej widnieje dawny nr inwentarzowy Muzeum Techniczno-Przemysłowego (MTP) 17588 wraz z informacją, że obiekt pochodzi z roku 1878 (?). Pas trafił do zbiorów krakowskiego Muzeum Etnograficznego (MEK) dopiero w 1964 roku, w drodze przekazu ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie (MNK), które przejęło zasoby zlikwidowanego w 1950 roku MTP. W latach 60. XX wieku (i dalszych, aż do początku lat 90. XX wieku) do MEK trafiały pojedynczo lub w grupach pozostałe w zbiorach MNK eksponaty z kolekcji Benedykta Dybowskiego oraz innych darczyńców, którzy przekazali je jeszcze w XIX wieku do MTP.

Zastanawiająca jest – zapisana w dokumentacji inwentarzowej – data pozyskania obiektu, czyli rok 1878 rok jak i jego przynależność do kolekcji Benedykta Dybowskiego (zgromadzonej podczas pobytu na Kamczatce i Wyspach Komandorskich w latach 1879-1883). Są to dwie wzajemnie się wykluczające informacje, stąd przynajmniej jedna z nich musi być nieprawdziwa. Ponadto, przynależność do kręgu kultury Czukczów, również z dużym prawdopodobieństwem wyklucza kolekcję Dybowskiego. A zatem skąd i od kogo pochodzi ów obiekt? Tu tropem jest analogiczny opowan (30547/MEK), pozyskany (lub tylko przekazany) w tym samym okresie do zbiorów MTP przez Henryka Wimmlera (Wimmera?).

Ścięgna reniferów

Ścięgna renifera (Rangifer tarandus), ssaka z rodziny jeleniowatych, zwanego też renem. Ścięgna wykorzystywano do wyrobu „nici” służących do zszywania i reperowania elementów odzieży i obuwia. Obiekt tworzy zespół 3 wiązek ścięgien, każda umieszczona została w osobnym słoju zamkniętym wiekiem wykonanym z papieru (gazety). Papierowe wieko obwiązano wokół szyjki każdego ze słojów kawałkiem sznurka.

Ścięgna są półproduktem, zachowanym w surowej, wstępnej fazie „obróbki”. Na każdym z 3 słojów widnieją po dwie etykietki, z których jedna zawiera dawne numery inwentarzowe Muzeum Techniczno-Przemysłowego w Krakowie (w którego zbiorach obiekt ten pierwotnie się znajdował), druga zaś wpisaną odręcznie informację o treści: Ścięgna renifera z których wyrabiają nici, Kamczatka.

Kolekcja Benedykta Dybowskiego zgromadzona w latach 1879 - 1883 na Kamczatce i Wyspach Komandorskich.

Przekaz z MNK do MEK w 1964 roku.

Grot kościany

Grot kościany (do harpuna?). Wykonany z jednego kawałka kości zwierzęcej, w kształcie łyżwy. Szpic grota stępiony. Pośrodku wycięta obsadka do mocowania grotu do drzewca.

Grot stanowi komplet z oddzielonym od niego drzewcem wykonanym z twardego drewna, posiadającego w przekroju kształt ośmiograniasty. Górny koniec drzewca pierwotnie zwieńczony był dowiązanym?) kościanym grotem z zadziorą . Obecnie grot przechowywany jest osobno.

Obiekt rozdzielony na 2 części: drzewce i grot kościany. Pierwotnie części te stanowiły całość - oszczep. Grot był mocowany (przywiązany?) do drzewca materiałem organicznym (włóknem? rzemieniem?), które nie zachowało się do naszych czasów.

Obiekt przekazany do zbiorów MEK z MNK (?). Brak daty i bliższych informacji o pochodzeniu i okolicznościach przekazu.

Uwaga! Ze względu na podobieństwo materiału - kość zwierzęcą, obiekt omyłkowo przyporządkowany został do kolekcji syberyjskiej Benedykta Dybowskiego, jako grot do harpuna aleuckiego. W inwentarzu muzealnym pierwotnie obiekt opisany jako pochodzący z Afryki ze znakiem ? W latach 80. XX wieku zweryfikowano pochodzenie na Amerykę Płd., Ziemię Ognistą bez podania źródeł, być może poprzez analogie z obiektami z innej kolekcji muzealnej lub w katalogach wystaw, etc.
Reasumując, w oparciu o zachowaną dokumentację oraz w ramach badań i kwerend prowadzonych w ramach projektu syberyjskiego MEK, obiekt został wyłączony z obszaru kolekcji syberyjskiej MEK.

Koszyk z pokrywką

Koszyk z przykrywką. Plecionka wykonana techniką spiralną z włókien trawy morskiej. Kształt niskiego walca. Dno płaskie. Przykrywka (wieko) nakładana, połączona z koszykiem skórzanym paskiem. Na wieku oraz ściance kosza geometryczne, kwadratowe i liniowe zdobienia z włókien barwionych na brązowo.
W koszyku znajduje się zachowana, XIX-wieczna archiwalna metka Muzeum Techniczno-Przemysłowego (MTP) z zapisem o treści: "Koszyk pleciony z trawy morskiej na Kamczatce. Koszyki w kształcie kobiałek z przykrywką używane są do ochraniania naczyń szklanych i fajansowych podczas podróży po Kamczatce. Ze zbiorów dra B. Dybowskiego".

Na karcie magazynowej zapisany dawny numer inw.: MTP 22396 VIIIB 970.

Przekaz MNK do MEK w 1960 roku.

Okrycie wierzchnie - kuklanka ze skóry z futrem

Odzież wierzchnia – kuklanka z doszytym kapturem i kołnierzem („jęzorem”) z przodu, służącym do zasłaniania/osłaniania twarzy. Kuklanka posiada rozkloszowany krój oraz dwa długie rękawy wyraźnie zwężające się ku krawędziom. Całość uszyta z reniferowych skór z futrem. Odzież jest dwuwarstwowa, przy czym warstwa zewnętrzna odwrócona jest włosiem na zewnątrz, zaś warstwa wewnętrzna („podpinka”), zwrócona włosiem do wewnątrz (do ciała). Wzdłuż dolnej krawędzi na warstwie zewnętrznej, na całym obwodzie rozkloszowanego okrycia znajduje się szeroki pas zdobień, tzw. opowan. Dekoracje wykonane są z aplikacji futrzanych, nici pasmanteryjnych i kolorowej włóczki, które razem tworzą kolorową, ułożoną pasowo, piętrową kompozycję, w której dominują motywy geometryczne (romby, koła, prostokąty). Sam brzeg – dolna krawędź kuklanki jak i krawędzie jej rękawów, obszyte są gęstym, krótkim futrem, nie pochodzącym jednak z renifera.

Jeden z najlepiej zachowanych obiektów z kolekcji strojów syberyjskich MEK!

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 14 162 wraz z informacją, że pochodzi z roku 1880. Ponadto zapis, że obiekt został przekazany z MNK do MEK w 1964 roku.

Łyżka

Łyżka wykonana z jednego kawałka kości. Czarka o sercowatym kształcie, dno płaskie, krawędzie czarki lekko wygięte ku górze. Trzonek płaski, ustawiony niemal prostopadle do czarki, z lekkim odchyleniem. Na spodniej (dolnej) stronie trzonka napis cyrylicą: "3140 Oroczienskaja Nerczyńsk".
W zbiorach MEK od 1917 roku.
W XIX wieku na terenach Zabajkala (Daurii), mieszkających tam Ewenków nazywano/określano Oroczenami (Oroczonami).

Koszyk z pokrywką

Koszyk z nakładaną pokrywką - wiekiem. Plecionka wykonana techniką spiralną z włókien trawy morskiej. Kształt niskiego walca. Dno płaskie. Przykrywka (wieko) nakładana, połączona z koszykiem skórzanym paskiem. Na wieku oraz ściance kosza geometryczne, prostokątne i koliste zdobienia z włókien barwionych na brązowo.
Wewnątrz koszyka znajduje się zachowana XIX-wieczna, archiwalna metka Muzeum Techniczno-Przemysłowego (MTP) z zapisem o treści: "Koszyk pleciony z trawy morskiej na Kamczatce. Koszyki w kształcie kobiałek z przykrywką używane są do ochraniania naczyń szklanych i fajansowych podczas podróży po Kamczatce. Ze zbiorów dra B. Dybowskiego".

W zbiorach Kunstkamery (Petersburg, Rosja) koriacki kosz (ros. korzina) pleciona z włókien traw w kształcie podłużnym; poza tym zdobienia i technika identyczne. Także fotografie archiwalne, np. No. 13-12, Fot. Koriaki, Kamczadalskaja korzina iz Kowrona, 1911, Kamczatskaja Obłast, Koriackij Awtonomnyj Okrug; autor_Iochielson Władimir Ilicz; fot.za: ww.kunstkamera.ru/kunst-catalogue/items

Odzież wierzchnia - kaftan

Kaftan uszyty ze skóry irchowej, rozpinany, zdobiony aplikacjami skórzanymi, płóciennymi, włosiem i barwnymi paciorkami szklanymi. Tył kaftana zakończony charakterystycznym, trójkątnym szpicem. Dolna krawędź obszyta pasem włosia.

Obiekt stanowi część kompletu (kaftan, koszula, spodnie, podbródek, napierśnik, buty) - stroju ewenkijskiego, przekazanego jako dar dla MTP w roku 1880 przez Marię Kulczykowską

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 8396 VE 36 (1) wraz z informacją, że obiekt został przekazany z MNK do MEK w 1964 roku.

Fartuch

Fartuch, część odświętnej odzieży kobiecej i/lub męskiej. Wykonany ze skóry z futrem z kamusa (łap reniferowych), obszycia z ciemnego futra pochodzą z futra sobola(?) Dłuższe włosie wzdłuż dolnej krawędzi pochodzić może z niedźwiedzia, krótsze, barwione w ochrze z zająca i być może z sobola. Środkowa część fartucha wykonana z tzw. kamusa, czyli skóry z łap (nóg) renifera.. Brązowe wstawki – dekoracje ze skóry renifera częściowo barwionej w ochrze. Drobne, wąskie paski brązowo – jasno brązowe pomiędzy paciorkami, pochodzą ze skóry z szyi renifera.

Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena z Kulturstiftung Sibirien ze Fürstenbergu (Niemcy), podczas wizyty studyjnej w MEK, w dniu 28.02.2018: Wzór narracyjny, biało-czarne paciorki oznaczają renifery (karawanę reniferów), niebieskie oznaczają niebo i rzekę.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 14 160 wraz z informacją, że obiekt pochodzi z roku 1880.

W artykule „Próba pomyślna przesiedlenia renów z Kamczatki na wyspę Beringa morza Kamczackiego”, opublikowanym w Pamiętniku Fizjograficznym, Tom XXV, 1918 rok, na tab. III znajdują się 2 fotografie przedstawiające Łomuta (Ewena) Gawryło Czulewuła. Był to pomocnik i jednocześnie „informator” Dybowskiego w operacji nawiązania kontaktów z koczującymi na płn. Kamczatki Łomutami (Ewenemi) oraz osoba nadzorująca transport stada renów do portu w Pietropawłowsku Kamczackim.

Na zamieszczonej fotografii, Czulewuł ubrany jest w tradycyjny strój Ewenów, w którym można wyróżnić co najmniej 3 elementy stroju znajdujące się obecnie w syberyjskiej kolekcji Benedykta Dybowskiego w MEK. Są to kapciuch na tytoń (30534/MEK), fartuch (30530/MEK lub 30532/MEK) oraz kaftan irchowy (19108/MEK). Z artykułu wynika, że cała kolekcja strojów i akcesoriów łomuckich (eweńskich) została pozyskana przy okazji opisanego w artykule transferu reniferów, w którym czynny udział brał uwieczniony na zdjęciach Gawryło Czulewuł.

Strzała

Strzała składająca się z małego, wykonanego z metalu grotu z trzema zadziorami, który powiązany jest długim, plecionym sznurkiem z drzewcem (promieniem). Ruchomy grot mocowany jest do otworu znajdującego się w kościanej obsadce - przedłużeniu drzewca (promienia). Kościana obsadka obwiązana jest sznurkiem w miejscu łączenia z drzewcem (promieniem). Strzała posiada potrójne pierzysko (3 lotki) z piór w kolorze białym. Drzewce (promień) zakończone jest kulistym zgrubieniem i szczerbiną (obsadką). Strzała w bardzo dobrym stanie zachowania, kompletna.

Na karcie magazynowej zapisany został dawny nr inw. MTP 6054 XVIII B 20 oraz informacja o przekazie do zbiorów MTP w 1886 roku. Przekaz z MTP do MEK nastąpił w 1913 roku.

Buty

Buty zimowe. Podeszwy wykonane ze skóry niedźwiedzia lub zająca morskiego (lahtak). Cholewki wykonane z kamusa – łap renifera. Czerwono-brązowe dekoracje z włosia są z łap zająca.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 14161 VE 263 wraz z informacją, że obiekt został darowany przez B. Dybowskiego w 1880 roku do MTP.

Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena z Kulturstiftung Sibirien ze Fürstenbergu (Niemcy), podczas wizyty studyjnej w MEK, w dniu 28.02.2018 roku: Dekoracje typowo eweńskie, świadczą, że są to dziecięce lub kobiece buty odświętne. Typ szycia podeszwy i płaska podeszwa charakterystyczne dla Koriaków.

Koszyk z pokrywką

Koszyk z przykrywką. Plecionka wykonana techniką spiralną z włókien trawy morskiej. Kształt niskiego walca. Dno płaskie. Przykrywka (wieko) nakładana, połączona z koszykiem skórzanym paskiem. Na wieku oraz ściance kosza geometryczne, prostokątne i koliste zdobienia z włókien barwionych na brązowo.
W koszyku znajduje się luzem zachowana XIX-wieczna, archiwalna metka Muzeum Techniczno-Przemysłowego (MTP) z zapisem o treści: "Koszyk pleciony z trawy morskiej na Kamczatce. Koszyki w kształcie kobiałek z przykrywką używane są do ochraniania naczyń szklanych i fajansowych podczas podróży po Kamczatce. Ze zbiorów dra B. Dybowskiego".

W zbiorach Kunstkamery (Petersburg, Rosja) analogiczny koriacki kosz (ros. korzina) pleciony z włókien traw (kształt podłużny, zdobienia i technika identyczne); także archiwalne fotografie, np. No. 13-12 Fot. Koriaki, Kamczadalskaja korzina iz Kowrona, 1911, Kamczatskaja Obłast, Koriackij Awtonomnyj Okrug; autor_Iochielson Władimir Ilicz; fot.za: ww.kunstkamera.ru/kunst-catalogue/items

Łyżka

Czarka wrzecionowata, płaska, przez środek przebiega wyraźne, wypukłe żeberko. Trzonek przy nasadzie wąski, dalej szerszy, płaski, prosty, prosty, tylko przy nasadzie obustronne, kuliste wcięcia. zdobiony ornamentem abstrakcyjnym. Zakończenie - czubek trzonka w postaci szpica o falistych krawędziach zakończonego zawiniętym do góry "haczykiem". Na spodniej stronie trzonka napis w cyrylicy: "Goldskaja Habarowsk" oraz dawny numer: 4036. W zbiorach MEK od 1917 roku.

Łyżka

Czarka owalna, płaska. Trzonek przy nasadzie wąski, łukowato wygięty ku górze, dalej szerszy, płaski. Końcówka trzonka podniszczona - ubytek drewna.Trzonek i częściowo czarka zdobione są rytym ornamentem dekoracyjnym. Na spodniej stronie trzonka napis w cyrylicy: "Giliaki .. .......... (nieczytelne) tatarskogo prieguba" oraz numer: 3259. W zbiorach MEK od 1917 roku.

Informacja pozyskana od dr Ericha Kastena z Kulturstiftung Sibirien ze Fürstenbergu (Niemcy), podczas wizyty studyjnej w MEK w dniu 28.02.2018 roku: Łyżka posiada dekoracje w postaci zdobień rytych na trzonku, których kształty charakterystyczne są dla Ajnu (Ajnów). Pomiędzy Ajnami, Ultami (Orokami) oraz Niwhami na Sachalinie istniał obyczaj wspólnego świętowania cyklicznego, dorocznego tzw. święta niedźwiedzia. Wówczas też dochodziło do „wymiany” (zapożyczeń) samych rzeczy jak i „przejmowania” motywów zdobniczych pomiędzy w/w grupami. Stąd też, łyżki opisane przez Cecylie Chrzanowską jako należące do Giliaków (Niwhów) nie wykluczają ich pierwotnego przynależenia do kultury Ajnu (Ajnów).

Buty dziecięce lub model obuwia

Para obuwia/modelu obuwia z wysokimi cholewami uszyta ze skóry irchowej i skóry z futrem. Podeszwa z wysokimi brzegami, wykonana z twardej, wyprawionej skóry. Do obydwu cholewek, na podbiciu, doszyte skórzane paski - taśmy. Krawędź górna cholewki zakończona tunelem z przeciągniętym sznurkiem - ściągaczem.

Kolekcja Konstantego Podhorskiego, zgromadzona w latach 1902 - 1906. Dar do MNK w 1906 roku.

Na karcie magazynowej zapisane dawny nr inw.: MNK 100 644 (F.K).

Buty dziecięce

Para obuwia z wysokimi cholewami uszyta ze skóry irchowej i skóry z futrem. Podeszwa z wysokimi brzegami, wykonana z twardej, wyprawionej skóry. Do obydwu podeszew doszyte skórzane paski - taśmy. Krawędź górna cholewki zakończona tunelem z przeciągniętym rzemieniem - ściągaczem.

Kolekcja Konstantego Podhorskiego, zgromadzona w latach 1902 - 1906.

Na karcie magazynowej zapisana dawna sygnatura MNK 100644 (FK 4682). Przekaz z MNK do MEK w 1964 roku.

Naczynie ze skorupy orzecha kokosowego

Naczynie wykonane ze skorupy orzecha kokosowego. Naczynie składa się z dwóch części: korpusu stanowiącego około ¾ orzecha i wieczka-przykrywki powstałej z obciętej, górnej części skorupy. Obydwie części nie są ze sobą połączone.
Na karcie magazynowej zapisany dawny numer inwentarzowy: MTP VIII--17144 l. dz. 901.
Przekaz z Muzeum Techniczno-Przemysłowego do MEK w 1913 roku.
Kolekcja Benedykta Dybowskiego, zgromadzona w latach 1879 - 83.

Łyżka

Łyżka składana. Czarka płaska, przód ścięty do szpica. Trzonek przy nasadzie wąski, w przekroju owalny, dalej szerszy, składany na zawiasie. Zewnętrzna strona trzonka zdobiona dekoracyjnym ornamentem rytym. Na spodniej stronie trzonka wyryty rok ""1896" oraz wyrzeźbiona mała figurka niedźwiedzia. Na spodniej stronie trzonka również napis w cyrylicy: "3943 giliaki (... - dalej nieczytelny). W zbiorach MEK od 1917 roku.

Informacja pozyskana od dr Ludmiły I. Missonowej z Instytutu Etnologii i Antropologii RAN w Moskwie, podczas wizyty studyjnej w MEK w dniu 18.09.2019 roku: Łyżka z wyrytym napisem – rokiem 1896. Niezwykle rzadki, unikatowy typ składanej łyżki (podróżnej?), ozdobionej miniaturową rzeźbą niedźwiedzia na spodniej stronie trzonka. Łyżka posiada dekoracje w postaci zdobień rytych na trzonku, które charakterystyczne są dla Ajnu (Ajnów). Pomiędzy Ajnami, Ultami (Orokami) oraz Niwhami istniał obyczaj wspólnego świętowania cyklicznego, dorocznego tzw. święta niedźwiedzia. Wówczas też dochodziło do „wymiany” (zapożyczeń) samych rzeczy jak i „przejmowania” motywów zdobniczych pomiędzy w/w grupami.

Strzała

Strzała składająca się z kościanej obsadki obwiązanej plecionym sznurkiem w miejscu łączenia z drzewcem (promieniem). Strzała posiada potrójne pierzysko (3 lotki) z piór w kolorach białym, szarym i nakrapianym. Drzewce (promień) zakończone jest półkulistym zgrubieniem i szczerbiną (obsadką). Brak grotu. Drzewce (promień) i pierzysko (lotki) w bardzo dobrym stanie zachowania.

Na karcie magazynowej zapisany został dawny nr inw. MTP 6054 XVIII B 20 oraz informacja o przekazie do zbiorów MTP w 1886 roku. Przekaz z MTP do MEK nastąpił w 1913 roku.

Model buta lub but dziecięcy

But/modeubuta z wysoką cholewą uszyty z jasnej i ciemnej skóry irchowej i skóry licowej (gładkiej). Podeszwa z wysokimi brzegami, wykonana z twardej, wyprawionej skóry. Przy krawędziach wywiniętych podeszew, doszyta taśma - skórzane paski. Krawędź górna cholewki zakończona tunelem z przeciągniętym rzemieniem - ściągaczem.

Kolekcja Konstantego Podhorskiego, zgromadzona w latach 1902 - 1906. Dar do MNK w 1906 roku.

Na karcie magazynowej zapisane dawny nr inw.: MNK 100 644 (F.K).

Spodnie

Krótkie spodnie wykonane z kilku zszytych płatów skóry z futrem renifera. Górną krawędź spodni tworzy pas skóry irchowej wyposaży z przodu w kościany guzik do zapinania a z tyłu, 3 kolejne guziki, w ty 1 kościany i 2 pasmanteryjne. Ponadto, z tyłu spodni umieszczona jest również metalowa sprzączka służąca do ściągania w pasie. Krótkie nogawki spodni zabezpieczały jedynie uda do wysokości kolan. Przy ich dolnej krawędzi, znajdują się cienkie rzemienie służące do obwiązywania/ściągania miejsca łączenia nogawek z wysokimi cholewami butów, co służyć miało zabezpieczaniu przed przedostaniem się śniegu do wnętrza buta.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 17710 wraz z informacją, że obiekt pochodzi z roku 1880. Przekaz z MNK do MEK w 1964 roku.

Strzała

Strzała składająca się z małego, wykonanego z metalu grotu z trzema zadziorami, który powiązany jest długim, plecionym sznurkiem z drzewcem (promieniem). Ruchomy grot mocowany jest do otworu znajdującego się w kościanej obsadce - przedłużeniu drzewca (promienia). Kościana obsadka obwiązana jest sznurkiem w miejscu łączenia z drzewcem (promieniem). Strzała posiada potrójne pierzysko (3 lotki) z piór w kolorach białym, szarym i nakrapianym. Drzewce (promień) zakończone jest kulistym zgrubieniem i szczerbiną (obsadką). Strzała w bardzo dobrym stanie zachowania, kompletna.

Na karcie magazynowej zapisany został dawny nr inw. MTP 6054 XVIII B 20 oraz informacja o przekazie do zbiorów MTP w 1886 roku. Przekaz z MTP do MEK nastąpił w 1913 roku.

Sakwa - juk na renifera

Otwarta sakwa – juk w kształcie zbliżonym do trapezu, wykonany z kory brzozowej obciągniętej z zewnątrz skórą irchową z widocznymi miejscami łączenia/szycia. Do górnej krawędzi doczepione dwa rzemienie skórzane/uchwyty, służące do wiązania – mocowania juku na grzbiecie renifera. Wzdłuż górnej krawędzi juku, na całym obwodzie znajduje się dekoracyjny, podwójny pas z czerwonej tkaniny fabrycznej. Na węższych bokach juku znajdują się chwosty ze skórzanych pasków, po 2 na każdym z boków. Chwosty ozdobione są żółtymi i czerwonymi paciorkami szklanymi.

Sakwa (w języku Ewenków określana jako umneger), to rodzaj juku wykonanego z kory brzozowej obciągniętej z zewnątrz skórą z resztkami włosia. Krawędź górna obszyta podwójnym pasem czerwonej tkaniny. Torba posiada podwójne „ucha” – szerokie rzemienie, służące do mocowania jej na grzbiecie renifera.

Dar M. i H. Popławskich. Przekaz MNK do MEK via PME w Warszawie w dniu 09.04.1974 r.
Dawny numer inwentarzowy (MTP?, MNK?) N.I. 124.175/a

Ewenkijskie torby/sakwy juczne były dwojakiego rodzaju: miękkie i twarde. Torby o twardej podstawie nosiły różne nazwy, w zależności od grupy: inmek, unme (ochotsk.), tyta (ilimpijskie Ew.); tyksir (czytyńscy); menur (ajańscy) Robiono je z kory brzozowej, którą składali w rodzaj pudełka o wąskim prostym (prostokątnym) dnie i rozszerzającymi się ku górze wysokimi bocznymi ściankami. Zszywano je ściśle/ciasno i oklejano/otaczano zszytymi skórkami - „kamysami” ( z nóg reniferów). Na wierzch nakładali owalny krążek z brzozy; wszystko przewiązywali/zawiązywali wzdłuż i wszerz rzemykami, by nie wypadały rzeczy włożone do środka. Mąkę wozili tylko w takich torbach. Różniły się one zdobieniami przedniej i tylnej strony i wielkością. Najmniejsze torby spotykano u Ewenków Symskich, a największe u ilimpijskich (jenisejscy) i u wszystkich Oroczonów. Ścianki toreb były ukośne, a tylko Ewenkowie ilimpijscy robili je pionowymi. Ewenkowie rozróżniali torby ze względu na formę i ornament trójkątny (typ oroczoński) na przedniej i tylnej ściance i po ubarwieniu pasków okalających.

G. M. Wasilewicz, ”Ewenki…”, Leningrad 1969 (rozdz. VI- środki transportu, str. 101-2, forma PDF), tłum. E. Tenerowicz

Podczas kwerendy w Rosyjskim Muzeum Etnograficznym (REM) w Petersburgu w 2016 pozyskano informację, że tradycyjną ewenkijską torbą-koszem, nie spotykanym u innego narodu północy jest torba-kosz - patakuj (патакуй).

Nazwa „tursuk” (którą opisano obiekt w inwentarzu MEK) pochodzi z języka kazachskiego i oznacza skórzany bukłak – naczynie na ciecze, np. kumys (kobyle mleko).

Okrycie wierzchnie - kuklanka ze skóry z futrem

Odzież wierzchnia – kuklanka z doszytym kapturem i kołnierzem („jęzorem”) z przodu, służącym do zasłaniania twarzy. Kaptur dwuwarstwowy, przy czym warstwa wewnętrzna zwrócona włosiem do wewnątrz. Krawędź kołnierza obszyta jest skórzaną lamówką. Kuklanka posiada rozkloszowany krój oraz dwa długie rękawy wyraźnie zwężające się ku krawędziom. Całość uszyta z reniferowych skór z futrem, obecnie w znacznym stopniu wyleniałym. Odzież jest jednowarstwowa (brak charakterystycznej futrzanej „podpinki”). Wzdłuż dolnej krawędzi na całym obwodzie rozkloszowanego okrycia znajduje się doszyty, szeroki pas zdobień wykonanych z aplikacji futrzanych, nici i kolorowej włóczki, które naszyte zostały na skórę irchową i fabryczną, czerwoną tkaninę. Zdobienia tworzą pasową, piętrową kompozycję z przewagą motywów geometrycznych (romby, koła, trójkąty). Brzeg – dolna krawędź kuklanki niezdobiona, wykonana ze skóry irchowej.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: N.I. 100.649 (F.K. 4671) wraz z informacją, że obiekt pochodzi z daru do MNK z roku 1906.

Przekaz z Muzeum Narodowego w Krakowie do MEK w 1964 roku.

W zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie znajduje się fotografia przedstawiająca Konstantego Podhorskiego ubranego w strój Czukczów. Podhorski w kuklance sfotografowany został najprawdopodobniej podczas pobytu na Czukotce pomiędzy majem a listopadem 1905 roku. Kuklanka ze zdjęcia znajduje się obecnie w zbiorach MEK pod nr inw. 30528/MEK

Spodnie

Spodnie z długimi, zwężającymi się ku dolnej krawędzi nogawkami, wykonane z kilku zszytych płatów skóry z futrem renifera. Górną krawędź spodni tworzy pas - tunel ze skóry irchowej wyposaży w przeciągnięty wewnątrz rzemień. Dolne krawędzie nogawek również wyposażone w "ściągacze" z rzemieniami.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 17726 VE 276 wraz z informacją, że obiekt pochodzi z roku 1878 roku (?) Przekaz z MNK do MEK w 1964 roku.

Model odzieży

Model kamlejki dekorowanej paskami skóry z włosiem/puchem ptasim (?) na ramionach i wokół dolnej krawędzi (brzegu) kamlejki.

Kolekcja Konstantego Podhorskiego, zgromadzona w latach 1902 - 1906.

Obiekty oznaczone nr inw. MEK od 30581 do 30608 stanowią część daru do MNK z 1906 roku, zinwentaryzowanego w MNK jako 100 648 (Serya F.K. (brak nr serii), przekazanych do MEK w 1964 roku.

Na karcie magazynowej obiektu zapisany dawny nr inw.: MNK 100 648

Piłka

Owalna, brązowa piłka uszyta ze skóry ozdobionej dekoracjami – aplikacjami z jasnej skóry licowej oraz z futra. Dekoracje tworzą linie dzielące powierzchnię piłki na 5 pól: 2 na przeciwstawnych, krótszych bokach oraz 3 na „korpusie’ piłki (na dłuższych bokach). Każde z 5 pól ozdobione jest jedną skórzano-futrzaną aplikacją wykonaną z włosia, w kształcie koła z odchodzącymi promieniami (wykonanymi z jasnego włosia-futra).

Obiekt w zbiorach MEK od 1964 roku, w którym został przekazany z Muzeum Narodowego w Krakowie wraz z grupą innych obiektów tworzących w większości zbiór ofiarowany do MNK w 1906 przez Konstantego Podhorskiego. Kolekcja Podhorskiego została zinwentaryzowana, opracowana i oznaczona przez Feliksa Koperę, pracownika i późniejszego dyrektora Muzeum narodowego w Krakowie. Piłce, jak i pozostałym obiektom z tej kolekcji, oprócz NI (numeru inwentarzowego, w tym przypadku: 100 636), nadano także inicjały FK (Feliks Kopera) oraz nr 4669. Stąd też, pierwotnie cały zbiór funkcjonował jako „kolekcja Feliksa Kopery” i dopiero po odnalezieniu archiwalnej dokumentacji, obiekty zostały przypisane ich darczyńcy.

Na kartach inwentarzowych MEK, w rubryce: pochodzenie, wpisano błędnie: Syberia, prawdopodobnie Kamczatka, gr. etn. Itelmeni (?)

Łyżka

Czarka duża, płaska, owalna. Trzonek przy nasadzie wygięty łukowato ku górze pionowo biegnącym przez środek żeberkiem.. W dalszej części trzonek płaski, zwężający się ku zakończeniu. Czubek trzonka zwieńczony stożkiem. Zewnętrzna (górna) strona trzonka ozdobiona rytym ornamentem. Na spodniej (dolnej) stronie trzonka napis cyrylicą: "3371 Oroczienskaja".
W zbiorach MEK od 1917 roku.
W XIX wieku na terenach Zabajkala (Daurii), mieszkających tam Ewenków nazywano/określano Oroczenami (Oroczonami).

Informacja pozyskana od dr Ludmiły I. Missonowej z Instytutu Etnologii i Antropologii RAN w Moskwie, podczas wizyty studyjnej w MEK w dniu 18.09.2019 roku: Łyżka opisana jako „Oroczenskaja” posiada dekoracje w postaci zdobień rytych na trzonku, które charakterystyczne są dla Ajnu (Ajnów). Pomiędzy Ajnami, Ultami (Orokami) oraz Niwhami istniał obyczaj wspólnego świętowania cyklicznego, dorocznego tzw. święta niedźwiedzia. Wówczas też dochodziło do „wymiany” (zapożyczeń) samych rzeczy jak i „przejmowania” motywów zdobniczych pomiędzy w/w grupami. Stąd też, łyżki opisane przez Cecylie Chrzanowską jako należące do Giliaków (Niwhów) nie wykluczają ich pierwotnego przynależenia do kultury Ajnu (Ajnów).

Futro

Odzież wierzchnia w kształcie rozkloszowanego futra ubieranego przez głowę, tworząca jedną całość z kapturem i długimi rękawami. Futro w dwóch kolorach: "białym" (jasnym) i "brązowym" (ciemniejszym), uszyte ze skór z futrem renifera. Dolny pas/dolna część oraz krawędź kaptura wykonane z jaśniejszego (białego) futra. Mankiety - wykończenie rękawów obszyte paskami czerwonego sukna naszytego od zewnątrz. Na całej powierzchni odzieży duże, plackowate ubytki futra (włosia) oraz przetarcia odsłaniające skórę.

Wg informacji uzyskanej od Alieksandry Tieriechiny, rosyjskiej etnolożki, która pomiędzy marcem 2015 a marcem 2016 przebywała na Płw. Jamalskim wśród Nieńców, ten typ zimowej odzieży wierzchniej z dużym prawdopodobieństwem uznać można za męskie, nienieckie okrycie wierzchnie. Na jego określenie stosuje się szereg nazw, po rosyjsku "szuba" lub "gus". W języku nienieckim stosowane są określenia "sook" lub "sowik".

Informacje pozyskane w trakcie badań terenowych w Nienieckim Okregu Autonomicznym (NAO) w 09/10.2017: typowa męska, zimowa odzież wierzchnia o kroju poncza, noszona na MALICY, uszyta ze skór renifera. Określana jęz. nienieckim jako SAWIK lub SAŁAK. Inna spotykana nazwa to GUS (KUS), która nie jest nazwą nieniecką lecz pochodzenia chantyjskiego, stosowana również przez Rosjan.

Łyżka

Czarka łopatkowata, płaska, zwężająca się ku nasadzie trzonka. Trzonek prosty, zakończony zaokrągleniem. Przy nasadzie trzonka wystają po obydwu stronach prostopadłe, krótkie ramiona. Przy końcu trzonka znajduje się nawiercony na wylot otwór przez który przewleczony i przewiązany jest skręcony, krótki rzemień. Na spodniej stronie trzonka zatarte ślady napisów w cyrylicy oraz numer 3605 M.N.W.Najprawdopodobniej wyrób Czukczów (analogia: łyżka 20922/MEK)W zbiorach MEK od 1917 roku.

Rękawice

Para rękawic 5-palczastych wykonanych ze skory irchowej. Kolor naturalny. Do obiektu dołączona archiwalna metka z MTP z zapisem (częściowo nieczytelnym-wyblakłym) o treści: „Rękawiczki ….. reniferowej. Dar….. Dybowskiego”.

Kolekcja Benedykta Dybowskiego, zgromadzona w latach 1879 – 1883.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 17715 VE 265 wraz z informacją, że obiekt został przekazany z MNK do MEK w 1964 roku.

Harpun

Harpun do miotacza harpunów, używany do polowania na wydry morskie. Drzewce barwione na czerwono. Do drzewca przymocowany na kościanej obsadce pływak z jelita ssaka morskiego, z kościanym ustnikiem do napełniania powietrzem. Powyżej pływaka, przy krawędzi drzewca owinięty zwój sznurka plecionego jelit lub ścięgien. Brak grotu. Pływak zniszczony (spękany).

Na karcie magazynowej zapisany został dawny nr inw. MTP 6057 XVIII B 23 oraz data przekazu obiektu do zbiorów MTP w 1886 roku. Przekaz z MTP do zbiorów MEK nastąpił w 1913 roku.

Uprząż na renifera - fragment

Część uprzęży na pysk renifera wykonana z kości zwierzęcej i barwionej na czerwono skóry irchowej (pasy i rzemienie).

Na karcie katalogu magazynowego zapisany dawny nr inw. MNK N.I116.318 oraz MNK IV-R-1024

Obiekt pochodzi z przekazu z MNK do MEK via PME w Warszawie w latach 1974-81.

Nazwa stosowana wśród Nieńców z NAO to (z ros.) NIEDOUSTKI lub NAMORDNIK, (z nienieckiego) SIAN - fragment uprzęży na renifera. Czerwony barwnik skóry pochodzenia organicznego nazywany (z nienieckiego) SURIK, pozyskiwany w Kanińskiej Tundrze od Miezeńców, rozrabiany z masłem i stosowany do barwienia skórzanych elementów uprzęży do zaprzęgu renifera używanego przez kobiety. Informacje pozyskane podczas badań terenowych w Nienieckim Okręgu Autonomicznym (NAO) we wrześniu i październiku 2017, podczas badań terenowych realizowanych w ramach projektu Antropologiczna reinterpretacja kolekcji syberyjskiej ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie, pochodzącej od polskich badaczy Syberii XIX wieku.

Ilustracją dla sposobu zakładania namordnika (niedoustok) na pysk renifera są zamieszczone poniżej ryciny pochodzące z publikacji: Istoriko-etnograficzeskij atlas Sibiri, Moskwa-Leningrad (1961). Natomiast, w znajdującej się poniżej galerii, oprócz zdjęć namordnika/niedoustnika/sian pochodzącego z kolekcji syberyjskiej MEK, zostały zamieszczone fotografie analogicznych obiektów wykonane w muzeum w Narjan-Mar (stolicy NAO) oraz w trakcie badań terenowych w miejscowości Oma, na terenach tzw. Tundry Małoziemielskiej.

Lasso-arkan

Lasso (arkan) do chwytania reniferów. Długi, spleciony z rzemieni sznur jest zwinięty w 18 pętli (zawinięć) oraz 3 krótkie obwinięcia spajające (obwiązujące) pętle w poprzek. Przekrój sznura splecionego ze skórzanych pasków okrągły. Jeden z końców rozpleciony, drugi zamocowany do sznura arkanu w miejscu przeplecenia przez kościaną sprzączkę, która posiada 2 otwory. Miejscami sznur (plecione rzemienie) porozrywane, noszące piętno używania.

Arkan po nieniecku nazywany jest TINZIEJ i stanowił główny atrybut mężczyzny - pasterza reniferów. Każdy pasterz posiadał swój osobisty, wykonany przez siebie tinziej, który służył do oddzielania poszczególnych reniferów od stada.

Lasso zostało wykonane przez Nieńca*, Wasyla Wasilijewicza Latyszewa, do którego też
przynależało. Wasyl Wasilijewicz Latyszew przekazał tinziej na ręce Andrzeja Dybczaka i Jacka Kukuczki jako osobisty dar do zbiorów MEK.

Obiekt pozyskany w miejscowości Oma, w 2017 roku, w trakcie badań terenowych prowadzonych w ramach projektu badawczego Antropologiczna reinterpretacja kolekcji syberyjskiej ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie, pochodzącej od polskich badaczy Syberii XIX wieku, realizowanego przez MEK w oparciu o grant Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki (NPRH).

(*Nieńcy zamieszkują obszary tundry od Płw. Kanin za zachodzie aż po tereny nad Zatoką Tazowską na wschodzie)

Łyżka

Łyżka wykonana z jednego kawałka kości - piszczela. Czarka płaska, okrągła, głęboka. Trzonek płaski, łukowato wygięty ku dołowi zakończony zaokrągleniem. Powyżej nasady trzonka, wyraźne rozszerzenie. Na spodniej (dolnej) stronie trzonka napis cyrylicą: "3530 Oroczienskaja". W zbiorach MEK od 1917 roku.
W XIX wieku na terenach Zabajkala (Daurii), mieszkających tam Ewenków nazywano/określano Oroczenami (Oroczonami).

Okrycie wierzchnie - panica

Kobiece okrycie świąteczne. Panica (w języku Nieńców: piena-pany) to jedno z najstarszych zachowanych tego typu obiektów w światowych kolekcjach muzealnych (a co za tym idzie, jedno z najstarszych zachowanych w ogóle!).
Górna część panicy uszyta jest z tzw. kamusu, czyli skóry zdartej z nóg renifera. Dół wykonany jest z tkaniny i futra psa. Dla Nieńców pies jest członkiem rodziny, strażnikiem bramy domostwa. Futro psa u dołu okrycia ma funkcje magiczne: kobieta była symbolicznie łączona z bramą nowego życia.
Odzież ozdobiona wstawkami z barwionego sukna fabrycznego - płaty skóry zszywane z pasami z czerwonego i brązowego płótna fabrycznego od wewnątrz.

Ze zbiorów Izydora Sobańskiego, przekazanych w 1878 r. do Muzeum Techniczno-Przemysłowego (MTP) w Krakowie.

Informacja pozyskana od Jurija Kwasznina, pracownika Instytutu Etnologii Rosyjskiej Akademii Nauk (RAN) w Tiumeniu, członka Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego, specjalisty w dziedzinie etnografii rdzennych wspólnot narodowych Syberii, ze szczególnym uwzględnieniem Nieńców z Płw. Jamalskiego. Wizyta studyjna w MEK w dniach 03-06.10.2016:

„Panica” (jak i kaptur 190106/MEK – jeśli są kompletem), pochodzą z rejonu/okręgu Archanielskiego od Nieńców, którzy przemieścili się z zachodu na Jamał i nad Zatokę Tazowską (na tzw. Mały Jamał) w poszukiwaniu kobiet/żon (aby nie mieszali krwi w małych grupach koczowników oddalonych od siebie).

Informacje pozyskane podczas badań terenowych w Nienieckim Okręgu Autonomicznym (NAO) we wrześniu i październiku 2017, podczas badań terenowych realizowanych w ramach projektu Antropologiczna reinterpretacja kolekcji syberyjskiej ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie, pochodzącej od polskich badaczy Syberii XIX wieku.

Nazewnictwo: inna spotykana nazwa to KOI-PANY. Skóra zamszowa używana do wyrobu „pannicy” to (w jęz. nienieckim): NIARA. Wg Nieńców, nazewnictwo jest zróżnicowane, gdyż w istocie mamy do czynienia z różnymi typami panic, np. TARIAN-PANY lub PIENA-PANY. Te dwie nazwy stosowane są wśród Nieńców z Wyspy Kołgujew i Płw. Kanińskiego na stary typ „panicy” wykonanej z wstawkami z futra z psa (tzw. opuszka) lub innych zwierząt dzikich(leśnych). TARIAN/PIENA PANY były dziedziczone - przekazywane z matki na córkę.

Informacje dodatkowe.
Wg opinii uzyskanej od Alieksandry Tieriechiny (rosyjskiej etnolożki, która pomiędzy marcem 2015 a marcem 2016 przebywała na Płw. Jamalskim wśród Nieńców jako tzw. nauczyciel kontraktowy - informacja pozyskana podczas wizyty studyjne w Kunstkamerze w czerwcu 2016 roku), ten typ kobiecej, zimowej odzieży wierzchniej nazywany jest po nieniecku „pany”, rosyjsku panica lub jaguszka. W języku nienieckim pany - popularna nazwa (nie’pany - odzież żeńska).

Dekoracje (wszywki) wykonane są z futra wiewiórki i renifera, dolna krawędź z długiego futra psa. Ponadto, charakterystyczną cechą nienieckich futer (panic, jaguszek, nie”pany) jest przewężenie (wcięcie) w pasie i dwojaki: wertykalny (w górnej części) i horyzontalny (w części dolnej) układ pasów futra i zdobień. Podobny „układ” można spotkać w technice szycia obuwia (cholewek) oraz w zdobnictwie (haftach, ornamentach futrzanych, etc.).

W literaturze, w//w problematyka (nazewnictwo, typologia) została opracowana m. in. w publikacji: Maria Amelina, Yulia Normanskaya, History of the protolanguage names of clothes and footwear in Nenets; w: Ural-Altaic Studies Scientific Journal № 2 (9) 2013, s. 13-61

Łyżka

Czarka wrzecionowata, płaska, zdobiona ornamentem zoomorficznym. Trzonek prosty, zdobiony ornamentem geomorficznym. Zakończenie - czubek trzonka wystrugany w postaci łańcuszka z jednym ogniwem w kształcie ażurowej ozdoby (element uszkodzony). Na spodniej stronie trzonka napis w cyrylicy: "Goldskaja" oraz dawny numer: 3121. W zbiorach MEK od 1917 roku.

Informacja pozyskana od dr Ludmiły I. Missonowej z Instytutu Etnologii i Antropologii RAN w Moskwie, podczas wizyty studyjnej w MEK w dniu 18.09.2019 roku: Łyżka posiada formalne cechy charakterystyczne zarówno dla Nanajów (Goldów) w postaci zdobień trzonka i kształtu czarki jak i charakterystyczne zdobienia dla Ultów (Oroków) w dolnej części trzonka, u nasady czarki (w przewężeniu).
Zjawisko przenikania się (zapożyczania) wpływów i motywów zdobniczych charakterystyczne było dla obszaru i kultur Sachalinu jak i Kraju Chabarowskiego/terenów nad Amurem Dotyczy to taklich kultur jak: Ajnu (Ajnowie), Ulty (Ultów, Oroków), Ulczi (Ulczów, Oroczenów), Niwhów (Giliaków) i Nanajów (Goldów).

Dywanik

Dywanik w kształcie kwadratu składa się z 76 zszytych małych kwadratów, 4 pasów bordiury wykonanych ze skóry z dekoracjami (aplikacjami) oraz centralnego, większego kwadratu z motywem koła pośrodku. Zszte elementy wykonane ze gładkiej skóry oraz skóry z włosiem w kolorze białym i brązowym. Wzory geometryczne, wykonane z docinanego futra i aplikacji/naszyć skórzanych. 4 boki dywaniku obszyte - częściowo obecnie wyleniałym –pasem jasnego, krótkiego włosia.

Na karcie magazynowej zapisane dawny nr inw.: MNK 100 640 F.K. 4678

Kolekcja Konstantego Podhorskiego, zgromadzona w latach 1902 - 1907.

Łyżka

Czarka płaska, owalna. Trzonek przy nasadzie wąski, w przekroju płaski, dalej szerszy. Zewnętrzna strona trzonka zdobiona dekoracyjnym ornamentem rytym. Zakończenie trzonka w postaci dwóch półkolistych wycięć z obydwu stron. Na spodniej stronie trzonka napis w cyrylicy: "r. Poron Hynca Giliaki ili dlia (nieczytelne) Oroczoni" oraz numer "3272"
W zbiorach MEK od 1917 roku.

Na karcie magazynowej informacja o treści: Oroczeni (jedna ich grupa) w końcu XIX wieku przeniosła się na północ na niz. nadamurską. Później zasymilowała się z Ulczami. - Narody Sibiri, s. 844, 861"

Informacja pozyskana od dr Ludmiły I. Missonowej z Instytutu Etnologii i Antropologii RAN w Moskwie, podczas wizyty studyjnej w MEK w dniu 18.09.2019 roku: Najprawdopodobniej mylny zapis - chodzi tu o Oroków (Ultów) a nie o Oroczonów. Łyżka posiada dekoracje w postaci zdobień rytych na trzonku, które charakterystyczne są dla Ajnu (Ajnów). Pomiędzy Ajnami, Ultami (Orokami) oraz Niwhami istniał obyczaj wspólnego świętowania cyklicznego, dorocznego tzw. święta niedźwiedzia. Wówczas też dochodziło do „wymiany” (zapożyczeń) samych rzeczy jak i „przejmowania” motywów zdobniczych pomiędzy w/w grupami. Stąd też, łyżki opisane przez Cecylie Chrzanowską jako należące do Giliaków (Niwhów) nie wykluczają ich pierwotnego przynależenia do kultury Ajnu (Ajnów).

Buty

Para butów uszytych ze skóry zamszowej – tzw. skóry „wędzonej”. Podeszwy wykonane ze skóry zająca morskiego (lahtak). Do każdego z butów doszyte są 2 długie, skórzane taśmy. Do obiektu dołączona archiwalna metka z MTP z zapisem o nieczytelnej (wyblakłej) treści.

Kolekcja syberyjska Benedykta Dybowskiego, zgromadzona w latach 1879 – 1883.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw: MTP 17737 VE 287 wraz z informacją, że obiekt został przekazany z MNK do MEK w 1964 roku.

Sakwa - juk na renifera

Otwarta sakwa – juk w kształcie zbliżonym do trapezu, wykonany z kory brzozowej obciągniętej z zewnątrz skórą irchową z widocznymi miejscami łączenia/szycia. Do górnej krawędzi doczepione dwa rzemienie skórzane/uchwyty, służące do wiązania – mocowania juku na grzbiecie renifera. Wzdłuż górnej krawędzi juku, na całym obwodzie znajduje się dekoracyjny, podwójny pas z czerwonej tkaniny fabrycznej. Na węższych bokach juku znajdują się chwosty ze skórzanych pasków, po 2 na każdym z boków. Chwosty ozdobione są żółtymi i czerwonymi paciorkami szklanymi.

Sakwa (umneger) – juk wykonany z kory brzozowej obciągniętej z zewnątrz skórą z resztkami włosia. Krawędź górna obszyta podwójnym pasem czerwonej tkaniny. Torba posiada podwójne „ucha” – szerokie rzemienie, służące do mocowania jej na grzbiecie renifera.

Dar M. i H. Popławskich. Przekaz MNK do MEK via PME w Warszawie w dniu 09.04.1974 r.
Dawny numer inwentarzowy (MTP?, MNK?) N.I. 124.175/b

Nazwa „tursuk” (którą opisano obiekt w inwentarzu MEK) pochodzi z języka kazachskiego i oznacza skórzany bukłak – naczynie na ciecze, np. kumys (kobyle mleko).

Ewenkijskie torby/sakwy juczne były dwojakiego rodzaju: miękkie i twarde. Torby o twardej podstawie nosiły różne nazwy, w zależności od grupy: inmek, unme (ochotsk.), tyta (ilimpijskie Ew.); tyksir (czytyńscy); menur (ajańscy) Robiono je z kory brzozowej, którą składali w rodzaj pudełka o wąskim prostym (prostokątnym) dnie i rozszerzającymi się ku górze wysokimi bocznymi ściankami. Zszywano je ściśle/ciasno i oklejano/otaczano zszytymi skórkami - „kamysami” ( z nóg reniferów). Na wierzch nakładali owalny krążek z brzozy; wszystko przewiązywali/zawiązywali wzdłuż i wszerz rzemykami, by nie wypadały rzeczy włożone do środka. Mąkę wozili tylko w takich torbach. Różniły się one zdobieniami przedniej i tylnej strony i wielkością. Najmniejsze torby spotykano u Ewenków Symskich, a największe u ilimpijskich (jenisejscy) i u wszystkich Oroczonów. Ścianki toreb były ukośne, a tylko Ewenkowie ilimpijscy robili je pionowymi. Ewenkowie rozróżniali torby ze względu na formę i ornament trójkątny (typ oroczoński) na przedniej i tylnej ściance i po ubarwieniu pasków okalających.
G. M. Wasilewicz, ”Ewenki…”, Leningrad 1969 (rozdz. VI- środki transportu, str. 101-2, forma PDF), tłum. E. Tenerowicz

Podczas kwerendy w Rosyjskim Muzeum Etnograficznym (REM) w Petersburgu w 2016 pozyskano informację, że tradycyjną ewenkijską torbą-koszem, nie spotykanym u innego narodu północy jest torba-kosz - patakuj (патакуй).

Sakiewka

Sakiewka - tzw. kapciuch na tytoń z rzemieniem do przewieszenia na szyi/ramieniu.

Na karcie magazynowej zapisany dawny nr inw. MTP 14160

W artykule „Próba pomyślna przesiedlenia renów z Kamczatki na wyspę Beringa morza Kamczackiego”, opublikowanym w Pamiętniku Fizjograficznym, Tom XXV, 1918 rok, na tab. III znajdują się 2 fotografie przedstawiające Łomuta (Ewena) Gawryło Czulewuła. Był to pomocnik i jednocześnie „informator” Dybowskiego w operacji nawiązania kontaktów z koczującymi na płn. Kamczatki Łomutami (Ewenemi) oraz osoba nadzorująca transport stada renów do portu w Pietropawłowsku Kamczackim. Na zamieszczonej fotografii, Czulewuł ubrany jest w tradycyjny strój Ewenów, w którym można wyróżnić co najmniej 3 elementy stroju znajdujące się obecnie w syberyjskiej kolekcji Benedykta Dybowskiego w MEK. Są to kapciuch na tytoń (30534/MEK), fartuch (30530/MEK lub 30532/MEK) oraz kaftan irchowy (19108/MEK). Z artykułu wynika, że cała kolekcja strojów i akcesoriów łomuckich (eweńskich) została pozyskana przy okazji opisanego w artykule transferu reniferów, w którym czynny udział brał uwieczniony na zdjęciach Gawryło Czulewuł.

Kolekcja syberyjska – nowe spojrzenie

O projekcie

Historie

Głosy z terenu

Rozmówcy

Darczyńcy

Szukaj obiektu

„Syberia. Głosy z Północy” – wystawa czasowa

Kolekcja syberyjska – nowe spojrzenie

O projekcie

Historie

Głosy z terenu

Rozmówcy

Darczyńcy

Szukaj obiektu

„Syberia. Głosy z Północy” – wystawa czasowa

Drodzy Goście