(NIE)WIDZIALNE POMNIKI WOLNOŚCI to dwutomowa publikacja na temat upamiętnień zniesienia pańszczyzny, które w postaci małej architektury sakralnej wciąż są obecne w polskim krajobrazie.

Pierwszy tom zawiera dokumentację fotograficzną upamiętnień autorstwa Wojciecha Wilczyka, utrzymaną w konwencji typologii wizualnej, prezentującą 136 krzyży i kapliczek ufundowanych w XIX wieku przez gromady wiejskie, niekiedy z inspiracji władz zaborczych. Fotografiom towarzyszy indeks wszystkich odnalezionych pomników, z informacjami o lokalizacji i zapisem znajdujących się na nich inskrypcji. Ponadto w tomie znajdziemy teksty i opracowania autorstwa Katarzyny Czeczot, Michała Rauszera i Magdaleny Zych.

Drugi tom przybliża wyniki projektu badawczego zrealizowanego przez Muzeum Etnograficzne w Krakowie pt. „Krzyże wolności” w 2023 roku. Rezultaty badań etnograficznych przeprowadzonych w 14 miejscowościach Podkarpacia, Mazowsza, województw małopolskiego i świętokrzyskiego opracowały badaczki: Dorota Majkowska-Szajer, Justyna Matwijewicz i Magdalena Zych.

W tomie znajdują się także zapisy rozmów ze znawcami tematu: Stanisławem Krycińskim, Szymonem Modrzejewskim, Pawłem Putonem oraz Grzegorzem Ciećką. Umieszczony w publikacji znak graficzny umożliwia wsłuchanie się w kompozycję zatytułowaną „Krzyże wolności” autorstwa Rafała Mazura. Jest to doświadczenie dźwiękowe bazujące na zarejestrowanej audio sferze wokół upamiętnień w połączeniu z fragmentami rozmów przeprowadzonych z mieszkańcami wybranych miejscowości. Materiał zarejestrowano w 2023 roku podczas badań terenowych w Biedrzykowicach, Bóbrce, Iwanowicach Włościańskich, Korzenicy, Krzczonowicach i Nozdrzcu.


Redakcja: t. 1: Wojciech Wilczyk, Magdalena Zych; t. 2: Magdalena Zych
Redakcja językowa i korekta: Ewa Ślusarczyk
Badania terenowe ramach projektu badawczego Krzyże wolności: Dorota Majkowska-Szajer, Justyna Matwijewicz, Magdalena Zych
Opracowanie fotografii: Wojciech Wilczyk
Kompozycja Krzyże wolności:© Rafał Mazur
Fotografie miejscowości w części Topografia:© Wojciech Wilczyk
Fotografie kijów karbowych i batów z kolekcji MEK: Marcin Jędrysiak

Projekt graficzny i skład: t. 1: Damian Nowak / Parastudio *; t. 2: Noviki (Katarzyna Nestorowicz, Marcin Nowicki, Hanna Białas)

Druk: Drukarnia Skleniarz
Nakład: 500 egzemplarzy + 500 egzemplarzy
Wydrukowano na papierach: t. 1: Natural Art Silk, Remake Sky, Arctic Silk; t. 2: Arctic volume white, Remake Smoke

Wydawca: Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie

Copyright for (NIE)WIDZIALNE POMNIKI WOLNOŚCI by Wojciech Wilczyk
Copyright for Indeks upamiętnień by Wojciech Wilczyk
Copyright for this edition by Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie
Copyright for texts by Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie


ISBN 978-83-61369-52-3
I tom 978-83-61369-53-0
II tom-978-83-61369-54-7

Kraków 2024


Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.