Strój Krakowiaków zachodnich – badania, monografia, upowszechnienie

Pomysł na projekt dotyczący stroju Krakowiaków zachodnich narodził się w wyniku wieloletnich prac nad największą w Polsce kolekcją obiektów i archiwaliów z tego zakresu (w Muzeum Etnograficznym znajdziemy ok. 2000 elementów stroju oraz ponad 1200 fotografii i rysunków). Kustosze MEK zauważyli, że w świadomości potocznej strój Krakowiaków zachodnich jest najbardziej znanym i rozpoznawalnym z polskich strojów ludowych, jednakże, jak pokazują badania, wiedza o nim jest znikoma i obarczona zasadniczymi błędami oraz uproszeniami. Istnieje dość powszechne przekonanie, że strój krakowski jest jeden, ten noszony przez dzieci podczas uroczystości państwowych czy religijnych. Tymczasem ze strojem Krakowiaków jest bardzo, ale to bardzo inaczej. 

Chcąc dowiedzieć się więcej na temat strojów Krakowiaków zachodnich  –  kto je nosił i kiedy, jaką miały wartość praktyczną i symboliczną,  a także co mówią dziś o kulturze lokalnej miejscowości, z których pochodzą –  pracownicy MEK odwiedzili miejsca, gdzie stroje krakowskie były noszone i niejednokrotnie do dziś funkcjonują jako znaczący element lokalnej kultury. Szczególną uwagę poświęcono osobom starszym, które pamiętają je z czasów swojego dzieciństwa. Istotne były również opowieści ludzi, którzy nosili lub nadal noszą strój i są zaangażowani w podtrzymywanie wiedzy i tradycji z nim związanych np. poprzez ubieranie go podczas uroczystości kościelnych. Co ciekawe większość badanych stanowiły kobiety, ponieważ to one najlepiej pamiętały poszczególne elementy ubioru.

Przyglądając się specyfice funkcjonowania strojów krakowskich na poszczególnych terenach, badacze mieli okazję przekonać się o tym jak współcześnie zmieniły się okoliczności jego występowania. Ponadto, mając kontakt z ludźmi z tak dużego obszaru badawczego, odkryli, że świadomość dotycząca tradycyjnego ubioru jest bardzo zróżnicowana – w niektórych miejscowościach pamięć o stroju praktycznie nie istnieje, a w innych jest on nadal szyty, noszony i pełni nieodłączny element wizualny danego miejsca.

Wbrew stereotypowi, mieszkanki okolic Krakowa nie ubierały się jednakowo. Różnice są dostrzegalne tak w całości stroju jak i w poszczególnych jego elementach. Doskonale widać to na przykładzie gorsetów noszonych przez mieszkanki położonych blisko siebie miejscowości, a które mimo to potrafią znacznie się od siebie różnić. Rodzaj wykorzystanej tkaniny, typ zdobień i ich rozmieszczenie, czy bogactwo haftu, odzwierciedlają kolejne mody i wpływy, a także stanowią wyznacznik lokalnej tożsamości.

Koordynator projektu: Ewa Rossal

Zespół badawczy:
Elżbieta Pobiegły
Anna Grochal
Agnieszka Marczak
Patryk Bonawentura Rutkowski
Urszula Sobczyk

Projekt „Strój Krakowiaków zachodnich – badania, monografia, upowszechnienie” dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.