Kolekcja syberyjska – nowe spojrzenie
W 2016 roku rozpoczęliśmy realizację naukowego projektu badawczego o ponad stuletniej kolekcji syberyjskiej MEK. W rezultacie, w 2020 roku, kolekcja została udostępniona w cyfrowym repozytorium wraz z materiałami audio i wideo z badań terenowych oraz dostępnymi danymi archiwalnymi.
ZAPRASZAMY NA STRONĘ: www.etnomuzeum.eu/syberia
Kolekcja zawiera ponad 350 zróżnicowanych przedmiotów pochodzących głównie z XIX wieku, które trafiły do Krakowa dzięki przebywającym na Syberii Polakom. Żyli tam jako zesłańcy po powstaniu styczniowym albo poszukiwacze przygód czy uczeni, bywało że role te się przenikały. Weszli w kontakt z rdzennymi mieszkańcami tamtych stron: Nieńcami, Selkupami, Ewenami, Ewenkami, Koriakami, Czukczami, Aleutami i innymi – jak dziś o sobie mówią – rdzennymi narodami Północy. W kolekcji MEK znajdują się zbiory między innymi Benedykta Dybowskiego, Konstantego Podhorskiego, Izydora Sobańskiego, Cecylii Chrzanowskiej, Marii Kulczykowskiej, Jana Żurawskiego, Kazimierza Machniewicza.
Syberyjska strefa kontaktu zaowocowała splotami biografii, odkryciami przyrodniczymi, ale także materialną dokumentacją życia lokalnej ludności. Jak pokazują rezultaty badań, to w wielu przypadkach najstarszy dostępny materiał, bezcenny dla kolejnych pokoleń mieszkańców tundry i tajgi, poszukujących zatraconej w minionym stuleciu wiedzy o swojej tożsamości.
Badania archiwalne, kwerendy, etnograficzne wielostanowiskowe badania terenowe z szerokim repertuarem metodologicznym, konsultacje konserwatorskie – tymi drogami staraliśmy się jak najwięcej dowiedzieć. W kolekcji MEK znajdują się modele sań i łodzi, narzędzia pracy, unikatowa odzież, przedmioty kultowe i rytualne, a wszystko wykonane z delikatnych organicznych materiałów.
Prowadzenie tego rodzaju badań było możliwe dzięki współpracy z wieloma partnerami. Wiedza ekspercka to domena przede wszystkim potomków i potomkiń ludzi, którzy byli pierwszymi użytkownikami lub wykonawcami przedmiotów znajdujących się w kolekcji. Współpracowaliśmy także z instytucjami w Polsce, Rosji, Wielkiej Brytanii, Niemczech, w tym muzeami i archiwami, z uczonymi o wspaniałym doświadczeniu. Wsparł nas organizacyjnie Instytuty Kultury Polskiej (Moskwa, Petersburg). Wiele zagadek wymagało długotrwałych konsultacji i specjalistycznych ekspertyz, to dzięki zaangażowaniu wszystkich tych osób kolekcja w większym stopniu stała się zrozumiała.
Muzealny projekt naukowy MEK nosi nazwę „Antropologiczna reinterpretacja kolekcji syberyjskiej ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie, pochodzącej od polskich badaczy Syberii XIX wieku”. W 2016 roku znalazł się w gronie 18 nagrodzonych w kategorii „innowacyjne projekty badawcze, które proponują oryginalne rozwiązanie ważnych i aktualnych problemów polskiej kultury” w ramach konkursu „Rozwój” Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki MNiSW.
Zespół badawczy: dr hab. Grażyna Kubica-Heller (kierująca grantem), Andrzej Dybczak, Jacek Kukuczka oraz Magdalena Zych.
Projekt badawczy finansowany w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2016-2019.
