Ratusz kazimierski
gmach główny – wystawa stała
Miasto Kazimierz (dzisiaj dzielnica miasta Krakowa) wyrosło z woli króla Kazimierza Wielkiego, który przywileje miejskie nadał mu w 1335 r. Akt ten zapoczątkował niezwykłe dzieje miasta, które toczyły się na planie historii państwa, cywilizacji, wielokulturowości, czy fenomenu miasta jako takiego, z dzisiejszymi procesami rewitalizacyjnymi włącznie.
Tym samym kazimierski ratusz, usytuowany od zarania w centrum miejskiego placu nazwanego później Wolnicą, jest świadkiem tychże dziejów, istotnym dla pamięci i dziedzictwa Krakowa oraz Polski.
Tak ratusz, jak i plac zaświadczają wpierw o zdumiewającym zamyśle władcy, by stworzyć w bezpośrednim sąsiedztwie stolicy Polski silny ośrodek miejski (Kraków od Kazimierza oddzielały jedynie odnogi Wisły). Wymurowany w 1414 r. na miejscu poprzedniej, drewnianej budowli, zaświadczał ratusz jasno o stabilizującym się życiu nowego miasta. Ślady architektoniczne z tego okresu znajdziemy w piwnicach obecnego zabytku przy pl. Wolnica 1.
Jest ratusz tak samo cennym świadkiem kolejnych przemian Kazimierza – cywilizacyjnego rozwoju miasta w XVI i początkach XVII wieku (w tym okresie budynek przybiera szatę renesansową, z attyką typu krenelażowego, zainstalowano też pierwszy w mieście Kazimierz zegar wieżowy - obecnie najstarszy czynny zegar wieżowy w Krakowie). Ratusz zaświadcza też o późniejszym trudnym okresie, który naznaczyły pożary oraz najazd szwedzki (ratusz był wtedy dwukrotnie zniszczony i dwukrotnie odbudowany). Na początku XIX w., po latach niepewności co do przyszłości budynku, ratusz został przebudowany i zaczął pełnić funkcje oświatowe. (Sam Kazimierz został już wcześniej przyłączony do Krakowa jako jego dzielnica, dekretem władz austriackich z 1800 r.).
Początek XIX wieku to zarazem intensywne przemiany przestrzenno-funkcjonalne wokół ratusza – kurczy się plac Wolnica, w średniowieczu niemal tak rozległy jak rynek Krakowa, i ustępuje powstającym ulicom, a sam ratusz zaczyna graniczyć np. z ul. Krakowską, która rodzi się na miejscu dawnego szlaku handlowego.
Jednakże fakt trwania ratusza w pierwotnym miejscu czyni zeń niezmiennie ważne odniesienie dla zaistniałych zmian, tak jak cennym odniesieniem jest np. pierwsza kazimierska budowla z okresu średniowiecza – kościół Św. Katarzyny, wybudowany ongiś na przeciwległym brzegu Placu, dziś także otoczony ulicami. W tej nowej sieci kazimierskich ulic zarówno ratusz jak i kościół św. Katarzyny pozostają tym cenniejszymi świadkami średniowiecznego genius loci Kazimierza.
Funkcje oświatowe, podjęte przez kazimierski ratusz w wieku XIX., nie znaczyły mało. Wpierw ratusz przyjął szkołę Przemysłowo-Handlową, a następnie szkołę żydowską, funkcjonującą tu aż do II wojny światowej (z obecnością także dzieci chrześcijańskich). Dziś odczytujemy w tych dziejach ważkie przesłanie dla potomności!
Po II wojnie ratusz przyjmie nową instytucję - krakowskie Muzeum Etnograficzne, nie przestając w ten sposób pełnić funkcji kulturotwórczej, stając się zarazem przedmiotem prac restauracyjnych, przywracających ratuszowi m.in. XVII-wieczne kształty architektoniczne od strony północnej.
Trudno znaleźć drugi w Polsce średniowiecznej ratusz miejski wyrosły z podobnej intencji władcy. Osobno cenny jest sam okres powstania ratusza – niewiele jest w Polsce tego typu wyrazistych zabytków z tego okresu. Z rzadką siłą zaświadcza też ratusz – serce królewskiego, polskiego, a z czasem także żydowskiego Kazimierza – o przemianach (na płaszczyźnie zarówno architektury, jak i funkcji), które były udziałem miasta, fascynującego architektonicznie i społecznie organizmu, nie wyłączając doświadczeń z czasów upadku. Jest także ów obiekt interesującym dziedzictwem z czasów powojennych, co dotyczy także przemian po roku 1989.
Dziś jest ratusz, z jednej strony, przestrzenią działań konserwatorskich i ochronnych (prowadzonych przez Muzeum w szczególności z funduszy Społecznego Komitetu Ochrony Zabytków Krakowa, Województwa Małopolskiego), z drugiej swoistym laboratorium, w którym dokonują się procesy rewitalizacyjne, podejmujące realną odpowiedź na wiele z wyzwań, jakie stawia XXI wiek w życiu mieszkańców nie tylko Krakowa.
Tym samym kazimierski ratusz, usytuowany od zarania w centrum miejskiego placu nazwanego później Wolnicą, jest świadkiem tychże dziejów, istotnym dla pamięci i dziedzictwa Krakowa oraz Polski.
Tak ratusz, jak i plac zaświadczają wpierw o zdumiewającym zamyśle władcy, by stworzyć w bezpośrednim sąsiedztwie stolicy Polski silny ośrodek miejski (Kraków od Kazimierza oddzielały jedynie odnogi Wisły). Wymurowany w 1414 r. na miejscu poprzedniej, drewnianej budowli, zaświadczał ratusz jasno o stabilizującym się życiu nowego miasta. Ślady architektoniczne z tego okresu znajdziemy w piwnicach obecnego zabytku przy pl. Wolnica 1.
Jest ratusz tak samo cennym świadkiem kolejnych przemian Kazimierza – cywilizacyjnego rozwoju miasta w XVI i początkach XVII wieku (w tym okresie budynek przybiera szatę renesansową, z attyką typu krenelażowego, zainstalowano też pierwszy w mieście Kazimierz zegar wieżowy - obecnie najstarszy czynny zegar wieżowy w Krakowie). Ratusz zaświadcza też o późniejszym trudnym okresie, który naznaczyły pożary oraz najazd szwedzki (ratusz był wtedy dwukrotnie zniszczony i dwukrotnie odbudowany). Na początku XIX w., po latach niepewności co do przyszłości budynku, ratusz został przebudowany i zaczął pełnić funkcje oświatowe. (Sam Kazimierz został już wcześniej przyłączony do Krakowa jako jego dzielnica, dekretem władz austriackich z 1800 r.).
Początek XIX wieku to zarazem intensywne przemiany przestrzenno-funkcjonalne wokół ratusza – kurczy się plac Wolnica, w średniowieczu niemal tak rozległy jak rynek Krakowa, i ustępuje powstającym ulicom, a sam ratusz zaczyna graniczyć np. z ul. Krakowską, która rodzi się na miejscu dawnego szlaku handlowego.
Jednakże fakt trwania ratusza w pierwotnym miejscu czyni zeń niezmiennie ważne odniesienie dla zaistniałych zmian, tak jak cennym odniesieniem jest np. pierwsza kazimierska budowla z okresu średniowiecza – kościół Św. Katarzyny, wybudowany ongiś na przeciwległym brzegu Placu, dziś także otoczony ulicami. W tej nowej sieci kazimierskich ulic zarówno ratusz jak i kościół św. Katarzyny pozostają tym cenniejszymi świadkami średniowiecznego genius loci Kazimierza.
Funkcje oświatowe, podjęte przez kazimierski ratusz w wieku XIX., nie znaczyły mało. Wpierw ratusz przyjął szkołę Przemysłowo-Handlową, a następnie szkołę żydowską, funkcjonującą tu aż do II wojny światowej (z obecnością także dzieci chrześcijańskich). Dziś odczytujemy w tych dziejach ważkie przesłanie dla potomności!
Po II wojnie ratusz przyjmie nową instytucję - krakowskie Muzeum Etnograficzne, nie przestając w ten sposób pełnić funkcji kulturotwórczej, stając się zarazem przedmiotem prac restauracyjnych, przywracających ratuszowi m.in. XVII-wieczne kształty architektoniczne od strony północnej.
Trudno znaleźć drugi w Polsce średniowiecznej ratusz miejski wyrosły z podobnej intencji władcy. Osobno cenny jest sam okres powstania ratusza – niewiele jest w Polsce tego typu wyrazistych zabytków z tego okresu. Z rzadką siłą zaświadcza też ratusz – serce królewskiego, polskiego, a z czasem także żydowskiego Kazimierza – o przemianach (na płaszczyźnie zarówno architektury, jak i funkcji), które były udziałem miasta, fascynującego architektonicznie i społecznie organizmu, nie wyłączając doświadczeń z czasów upadku. Jest także ów obiekt interesującym dziedzictwem z czasów powojennych, co dotyczy także przemian po roku 1989.
Dziś jest ratusz, z jednej strony, przestrzenią działań konserwatorskich i ochronnych (prowadzonych przez Muzeum w szczególności z funduszy Społecznego Komitetu Ochrony Zabytków Krakowa, Województwa Małopolskiego), z drugiej swoistym laboratorium, w którym dokonują się procesy rewitalizacyjne, podejmujące realną odpowiedź na wiele z wyzwań, jakie stawia XXI wiek w życiu mieszkańców nie tylko Krakowa.