Szopki krakowskie

Treść

W 2018 roku szopkarstwo krakowskie zostało wpisane na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO. Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie (MEK) pełni wyjątkową rolę w kontekście szopkarstwa ze względu na znajdującą się tu najstarszą kolekcję szopek krakowskich. Kolekcja ta, z obiektami pochodzącymi z końca XIX wieku, z reprezentacją szopek tworzonych przez cały wiek XX aż do współczesności, pokazuje źródła tego kulturowego dziedzictwa, jego wagę oraz żywotność współczesnego szopkarstwa.

Jedynie w krakowskim Muzeum Etnograficznym zachowały się najstarsze szopki krakowskie niektóre o wysokości nawet ponad dwóch metrów, przenośne, bożonarodzeniowe teatrzyki kukiełkowe z przełomu XIX i XX wieku. Najstarszą i najcenniejszą jest szopka wraz kukiełkami wykonana w latach 90. XIX wieku przez Michała Ezenekiera (1854-1914/1918), mistrza murarskiego z Krowodrzy. To na niej, nazywanej „szopką matką”, wzorowały się całe pokolenia szopkarzy, to ona zainicjowała styl architektoniczny szopek zwany ezenekierowskim: www.etnomuzeum.eu/zbiory/najstarsza-szopka-krakowska 

Jest też w kolekcji szopka związana z postacią Stanisława Wyspiańskiego (1869-1907), która została skonstruowana przez nieznanego murarza-szopkarza na zamówienie, a być może i pod kierunkiem samego artysty.

W zbiorach MEK znajduje się również szopka, która była własnością Leona Wyczółkowskiego (1852-1936). Potwierdza to fakt, że w 1898 roku artysta namalował obraz zatytułowany „Stańczyk” (bądź „Szopka”), na którym widać fragment szopki łudząco podobnej do tej w zbiorach Muzeum.  

Tradycja konkursu na najpiękniejszą szopkę krakowską zapoczątkowana została w grudniu 1937 roku. Jedyna szopka zachowana z tego I konkursu została wykonana przez Ludwika Głucha (www.etnomuzeum.eu/zbiory/szopka-z-i-konkursu) i znajduje się w zbiorach MEK.

Druga wojna światowa przerwała tradycję konkursową, ale już w 1945 roku na miejscu zburzonego pomnika Adama Mickiewicza na krakowskim Rynku znów postawiono szopki. Z tamtego czasu zachowała się w kolekcji MEK m. in. nagrodzona I nagrodą szopka wykonana przez Zdzisława Szewczyka (1918-2004), wówczas studenta chemii, późniejszego etnografa i kustosza Muzeum.

W kolekcji krakowskich szopek konkursowych w MEK znalazły się szopki twórców bardziej i mniej znanych, szopki nagradzane na konkursach pierwszymi nagrodami i z dalszymi miejscami lub nawet całkiem niezauważone przez Sąd Konkursowy. Wielkie konstrukcje (najwyższa w kolekcji ma 2,5 m) po miniatury (najmniejsza ma 13 cm wysokości). Szopki wykonane z zastosowaniem różnych materiałów: od drewna, papieru, staniolu przez pasmanterię i koraliki po tworzywa odbiegające od kanonu, jak na przykład zapałki, wosk, metal czy materiały recyklingowe.

W MEK znajdują są szopki, które funkcjonują jako sceny Bożego Narodzenia czy wyimki z życia Krakowa, jako świadectwa rodzinnych tradycji oraz międzypokoleniowego przekazu wiedzy i umiejętności. Szopki jako polityczne komentarze oraz antidotum na chorobę i samotność. Jako dzieła nie tylko ludzkich rąk, ale przede wszystkim serca.

O kilku z nich przeczytać można na naszej stronie:  

Antyszopka krakowska:
www.etnomuzeum.eu/zbiory/antyszopka-krakowska
Szopka krakowska (Mikrohistorie 27.11–20.12.2018): 
www.etnomuzeum.eu/zbiory/szopka-krakowska
Szopka krakowska (Mikrohistorie 7.01–3.02.2020):
www.etnomuzeum.eu/zbiory/szopka-krakowska-anna-rozalia-malik 
Szopka krakowska (Mikrohistorie 26.11.2019–6.01.2020): 
www.etnomuzeum.eu/zbiory/szopka-krakowska-leslie 


GALERIA WYBRANYCH SZOPEK KRAKOWSKICH:
Szopka krakowska.
Szopka krakowska betlejemka, Kazimierz Suder (b.d.), murarz, Kraków, pocz. XX wieku, wys. 52 cm, (nr inw. 62609/MEK)
Szopka krakowska.
Szopka krakowska kukiełkowa, NN, lata 90. XIX w., należała do Leona Wyczółkowskiego, wys. 200 cm, (nr inw. 10328/MEK)
Szopka krakowska.
Szopka krakowska kukiełkowa, Kraków-Węgrzce, przed 1907 r., należała do Stanisława Wyspiańskiego, wys. 170 cm, (nr inw. 9661/MEK)
Szopka krakowska.
Szopka krakowska kukiełkowa, NN, Krowodrza (obecnie dzielnica Krakowa), zakup w 1914 r., wys. 216 cm, (nr inw. 3350/MEK)
Szopka krakowska.
Szopka krakowska, NN, Kraków, prawdopodobnie nagrodzona na 2. Konkursie szopek Krakowskich w 1938 r., dar członka Sądu Konkursowego inż. arch. Franciszka Mączyńskiego (1874-1947), wys. 124 cm (nr inw. 8698/MEK)
Szopka krakowska.
Szopka krakowska, Franciszek Tarnowski (1889-1975), murarz, I nagroda na 7. Konkursie Szopek Krakowskich w 1949 r., wys. 132 cm, (nr inw. 12580/MEK)
Szopka krakowska.
Szopka krakowska, Zygmunt Grabarski (1912-1984), pracownik fabryki zabawek, I nagroda w kategorii szopek średnich na 41. Konkursie Szopek Krakowskich w 1983 r., wys. 180 cm, (nr inw. 40309/MEK)
Szopka krakowska.
Szopka krakowska, Witold Głuch (1929-2002) mechanik maszyn biurowych, I nagroda w kategorii szopek dużych na 32. konkursie szopek w 1974 r., wys. 155 cm, (nr inw. 50952/MEK)
Szopka krakowska.
Szopka krakowska, Włodzimierz Łesyk (1920-1987), kelner, wojskowy, I nagroda w kategorii szopek dużych, na 32. Konkursie Szopek Krakowskich w 1974 r., wys. 140 cm, (nr inw. 50951/MEK)
Szopka krakowska.
Szopka krakowska, Ryszard Kijak (1929-2010), elektromonter, II nagroda w kategorii szopek średnich na 41. Konkursie Szopek Krakowskich w 1983 r., wys. 133 cm, (nr inw. 61774/MEK)
Szopka krakowska.
Szopka krakowska, Tadeusz Gillert, (ur. 1932), inżynier górnik, I nagroda na 45. Konkursie Szopek Krakowskich w 1987 r., wys. 177,5 cm, (nr inw. 64409/MEK)
Szopka krakowska.
Szopka krakowska, Weronika Malik (ur. 1974), udział w 45. Konkursie Szopek Krakowskich w 1987 r., wys. 56 cm, (nr inw. 65630/MEK)
Szopka krakowska.
Szopka krakowska, wyk. Stanisław Paczyński (1923-2002), I nagroda w kategorii szopek dużych na 50. konkursie szopek w 1992 r., wys. 175 cm, (nr inw. 72258/MEK)
Szopka krakowska.
Szopka krakowska, Andrzej Morański (1948-1997), ślusarz, I nagroda w kategorii szopek średnich, na 51. Konkursie Szopek Krakowskich w 1993 r., wys. 75 cm, (nr inw. 72595/MEK)
Szopka krakowska.
Szopka krakowska, Jan Bieda (1952-1997) technik budowlany, I nagroda w kategorii szopek małych na 52 Konkursie Szopek Krakowskich w 1994 r., wys. 60 cm, (nr inw. 73156/MEK)
Szopka krakowska.
Szopka krakowska, Bronisław Pięcik (1936-2010), mechanik precyzyjny, I nagroda w kategorii szopek dużych na 65. Konkursie Szopek Krakowskich w 2007 r., wys. 173 cm, (nr inw. 80626/MEK)
Szopka krakowska.
Szopka krakowska, Marian Dłużniewski (1929-2013), ślusarz, monter i zegarmistrz, III nagroda w kategorii szopek małych na 66. Konkursie Szopek Krakowskich w 2008 r., wys. 60 cm, (nr inw. 80811/MEK)
Szopka krakowska.
Szopka krakowska, Stanisław Malik (ur. 1956), fotografik, II nagroda w kategorii szopek średnich na 66. Konkursie Szopek Krakowskich w 2008 r. wys. 81 cm, (nr inw. 80812/MEK)
Szopka krakowska.
Szopka krakowska, Piotr Michalczyk (1960-2013), elektromonter, I nagroda w kategorii szopek średnich na 68. Konkursie Szopek Krakowskich w 2010 r., wys. 110 cm, (nr inw. 82748/MEK)
Szopka krakowska.
Szopka krakowska, Władysław Słaboński, (1955-2014), mechanik, II nagroda w kategorii szopek dużych na 70. Konkursie szopek Krakowskich w 2012 roku, wys. 133 cm, (nr inw. 82377/MEK)
Szopka krakowska.
Szopka krakowska, Wiesław Barczewski (ur. 1957), inżynier mechanik i organista, I nagroda w kategorii szopek miniaturowych na 70. Konkursie Szopek Krakowskich w 2012 r., wys. 18 cm, nr inw. (82375/MEK)