Stroje krakowskie – gorsety

Treść

Wbrew stereotypowi, mieszkanki okolic Krakowa nie ubierały się jednakowo. Doskonale widać to na przykładzie gorsetów. Rodzaj tkaniny, typ zdobień i ich rozmieszczenie, bogactwo haftu lub jego brak – wszystkie te cechy odzwierciedlają zmieniające się mody, ale także stanowią wyznacznik lokalnej tożsamości.

Najbardziej znane są gorsety mieszkanek Bronowic, Mogiły i innych dawnych podkrakowskich wsi, dzisiaj będących częścią miasta. Gorsety szyto tu z sukna lub aksamitu w różnych kolorach (lub z adamaszków i tkanin brokatowych, co świadczyło o zamożności właścicielek). U dołu zakończone były fałdkami. Całość zdobiono szlakami złocistej lub srebrzystej pasmanterii, guzików (zwłaszcza czerwonych), koralików i cekinów, a także chwastami – ozdobnymi pęczkami nici. Z czasem dodatkowo dekorowano je haftem. Najbardziej efektowne pod tym względem są gorsety z Zielonek.

W Bronowicach i wsiach położonych na zachód od Krakowa noszono gorsety z ciemnogranatowego sukna, wykończone zachodzącymi na siebie kaletkami (szerokimi zębami). Ozdabiano je białymi guziczkami z masy perłowej i amarantowym sznureczkiem lub guzikami metalowymi i jedwabnymi chwastami amarantowymi.

Główną ozdobą gorsetów bywała po prostu wzorzysta tkanina: tybetowa, satynowa czy adamaszkowa, najczęściej o motywach kwiatowych. Tak było w przypadku gorsetów z okolic Liszek i Czernichowa z drugiej połowy XIX wieku, obszywanych kontrastową lamówką z tasiemki i mających charakterystyczne, sztukowane kaletki. Od końca XIX wieku w okolicy Liszek upowszechniły się podobnie krojone gorsety, ale szyte z aksamitu – czerwonego, czarnego i niebieskiego. Zdobiono je złotym lub srebrnym sznureczkiem, naszywanym w stylizowane motywy roślinne  uzupełniane cekinami.

Wiek XX wieku przyniósł nowe trendy. W strojach kobiet z okolic Modlnicy i Zabierzowa, zaczęły dominować gorsety z czarnego aksamitu, z doszytymi u dołu kaletkami lub listwą ułożoną w kontrafałdy. Dekorowano je guziczkami (białymi lub barwnymi) oraz haftem o wzorach łodyżek kwiatowych. 

Jedną z ostatnich mód, która pojawiła się w końcówce lat 20. XX w., były czarne gorsety aksamitne z dużymi, szpiczastymi kaletkami. Charakteryzują je duże, kwiatowe motywy gęsto wyszywane drobnymi różnobarwnymi koralikami. Zachowane w kolekcji przykłady tego stylu pochodzą m.in. z powiatu wadowickiego.
zdjęcie
Gorset – przód, Czyżyny, obecnie XIV Dzielnica Krakowa, dawna wieś, 4121/MEK
zdjęcie
Gorset – tył, Czyżyny, obecnie XIV Dzielnica Krakowa, dawna wieś, 4121/MEK
zdjęcie
Gorset – przód, Bronowice, obecnie VI Dzielnica Krakowa, dawna wieś, 44267/MEK
zdjęcie
Gorset – tył, Bronowice, obecnie VI Dzielnica Krakowa, dawna wieś, 44267/MEK
zdjęcie
Gorset – przód, Krzęcin, pow. krakowski, gm. Skawina, 56/MEK
zdjęcie
Gorset – tył, Krzęcin, pow. krakowski, gm. Skawina, 56/MEK
zdjęcie
Gorset – przód, Liplas, pow. wielicki, gm. Gdów, 4649/MEK
zdjęcie
Gorset – tył, Liplas, pow. wielicki, gm. Gdów, 4649/MEK
zdjęcie
Gorset – przód, Kłaj, pow. wielicki, gm. Kłaj, 32281/MEK
zdjęcie
Gorset – tył, Kłaj, pow. wielicki, gm. Kłaj, 32281/MEK
zdjęcie
Gorset – przód, Jerzmanowice, pow. krakowski, gm. Jerzmanowice-Przeginia, 31622/MEK
zdjęcie
Gorset – przód, Jerzmanowice, pow. krakowski, gm. Jerzmanowice-Przeginia, 31622/MEK
zdjęcie
Gorset – przód, Czubrowice, pow. krakowski, gm. Jerzmanowice-Przeginia, 62591/MEK
zdjęcie
Gorset – przód, Czubrowice, pow. krakowski, gm. Jerzmanowice-Przeginia, 62591/MEK
zdjęcie
Gorset – przód, Wierzbica, pow. proszowicki, gm. Radziemice, 41065/MEK
zdjęcie
Gorset – tył, Wierzbica, pow. proszowicki, gm. Radziemice, 41065/MEK
zdjęcie
Gorset z lewej – przód, Dąbie, obecnie cz. II Dzielnicy Krakowa – Grzegórzek, dawna wieś, 4123/MEK; Gorset z prawej – przód, Pleszów, obecnie cz. XVIII Dzielnicy Krakowa – Nowej Huty, dawna wieś, 12628/MEK
zdjęcie
Gorset z lewej – tył, Dąbie, obecnie cz. II Dzielnicy Krakowa – Grzegórzek, dawna wieś, 4123/MEK; Gorset z prawej – tył, Pleszów, obecnie cz. XVIII Dzielnicy Krakowa – Nowej Huty, dawna wieś, 12628/MEK
zdjęcie
Gorset z lewej – przód, Krzesławice, obecnie cz. XVII Dzielnicy Krakowa – Wzgórz Krzesławickich, dawna wieś, 61611/MEK; Gorset z prawej – przód, Lubocza, cz. obecnie XVII Dzielnicy Krakowa – Wzgórz Krzesławickich, dawna wieś, 36966/MEK
zdjęcie
Gorset z lewej – tył, Krzesławice, obecnie cz. XVII Dzielnicy Krakowa – Wzgórz Krzesławickich, dawna wieś, 61611/MEK; Gorset z prawej – tył, Lubocza, obecnie cz. XVII Dzielnicy Krakowa – Wzgórz Krzesławickich, dawna wieś, 36966/MEK
zdjęcie
Gorset z lewej – przód, Zielonki, pow. krakowski, gm. Zielonki, 5894/MEK; Gorset z prawej – przód, Zielonki, pow. krakowski, gm. Zielonki, 5892/MEK
zdjęcie
Gorset z lewej – tył, Zielonki, pow. krakowski, gm. Zielonki, 5894/MEK; Gorset z prawej – tył, Zielonki, pow. krakowski, gm. Zielonki, 5892/MEK
zdjęcie
Gorset z lewej – przód, Brzezie, pow. krakowski, gm. Zabierzów, 52567/MEK; Gorset z prawej – przód, Brzezie, pow. krakowski, gm. Zabierzów, 52565/MEK
zdjęcie
Gorset z lewej – tył, Brzezie, pow. krakowski, gm. Zabierzów, 52567/MEK; Gorset z prawej – tył, Brzezie, pow. krakowski, gm. Zabierzów, 52565/MEK
zdjęcie
Gorset z lewej – przód, Bolechowice, pow. krakowski, gm. Zabierzów, 34597/MEK; Gorset z prawej – przód, Bolechowice, pow. krakowski, gm. Zabierzów, 27005/MEK
zdjęcie
Gorset z lewej – tył, Bolechowice, pow. krakowski, gm. Zabierzów, 34597/MEK; Gorset z prawej – tył, Bolechowice, pow. krakowski, gm. Zabierzów, 27005/MEK
zdjęcie
Gorset z lewej – przód, Byczyna, obecnie dzielnica Jaworzna, dawna wieś, 35521/MEK; Gorset z prawej – przód, Bobrek, pow. oświęcimski, gm. Chełmek, 35270/MEK
zdjęcie
Gorset z lewej – tył, Byczyna, obecnie dzielnica Jaworzna, dawna wieś, 35521/MEK; Gorset z prawej – tył, Bobrek, pow. oświęcimski, gm. Chełmek, 35270/MEK