Palmy wielkanocne gromadzone w Muzeum Etnograficznym w Krakowie od początku XX wieku do współczesności tworzą niezbyt liczną, ale jedną z ciekawszych kolekcji, w której najstarsze zachowane obiekty liczą sobie już ponad 100 lat.
Najliczniejsze w tej kolekcji to palmy wileńskie, małe dzieła sztuki, tzw. wałeczki, z jaskrawo farbowanych kwiatków, trawek i ziół owiniętych wokół wierzbowego patyczka. Aż trudno uwierzyć, że palmy wykonane z tak nietrwałego, organicznego materiału, zachowały się do dziś, nawet te najstarsze, z 1914 roku! Te z samego Wilna i okolic pochodzą z I połowy XX wieku (https://etnomuzeum.eu/zbiory/wilenska-palma-wielkanocna). Są tu też bogate kolorystycznie palmy z Gdańska, Krakowa, Wrocławia z lat 40.-60. XX wieku, wykonywane na wzór wileńskich, głównie przez repatriantów z Wilna lub osoby, które się od nich tej sztuki nauczyły.
W polskiej tradycji Niedzielę Palmową nazywano też Kwietnią, Różdżkową lub Wierzbną, a pod nazwą palmy wielkanocnej kryły się różnorodne kompozycje ze świeżych roślin, którym przypisywano symbolikę zdrowia, mocy życiowych i odradzania życia, dzięki którym palma miała wszechstronne zastosowanie w rozmaitych zabiegach magicznych. Palmy, których funkcja obrzędowa wzmocniona była przez poświęcenie ich w kościele, nie były zdobione lub tylko bardzo skromnie, np. przewiązane wstążką. W zbiorach MEK zachowały się obiekty tego typu, wiązki gałązek wierzbowych, z trzciną wodną, leszczyną i barwinkiem: krótkie zwane różdżkami a także długie, związane sznurem lub rzemiennym batem, który po poświęceniu wraz z palmą służył chłopcom do poganiania bydła na pastwisku (https://etnomuzeum.eu/zbiory/palma-wielkanocna-2).
Warto tu wspomnieć, że w zbiorach MEK są też krzyżyki z palm wielkanocnych, takie jakie jeszcze do dziś po Wielkanocy można zobaczyć w Małopolsce, zatknięte w pola orne. Jeden z nich, pochodzący z 1962 roku z Rabki, prezentowany jest na ekspozycji stałej MEK w sali zatytułowanej Od-nowa.
Najstarsze konkursy palm wielkanocnych w Polsce organizowane są w Lipnicy Murowanej i w Rabce. Po raz pierwszy odbyły się w 1958 roku. Profesor Tadeusz Seweryn (1894–1975), ówczesny dyrektor MEK, zakupił wtedy dla Muzeum trzy palmy z rabczańskiego konkursu. Są one dość długie, od 150 do 185 cm, złożone z jednej do trzech witek wierzbowych, zdobionych charakterystycznymi pętelkami z pasków kolorowego papieru. Wśród rabczańskich palm wielkanocnych wyróżnia się też najstarsza z nich, przywieziona z perypetiami do Krakowa w 1931 roku przez Zofię Sulikowską, córkę Seweryna Udzieli, o czym przeczytać można w opisie jednego z Obiektów Tygodnia (https://etnomuzeum.eu/zbiory/palma-wielkanocna).
Pozostałe palmy, które pochodzą z konkursów organizowanych w Rabce, Lipnicy Murowanej, Limanowej, Myślenicach czy Tokarni koło Myślenic w latach 70. i 80. XX wieku odznaczają się długością (od 150 do 450 cm) oraz rozbudowanym zdobieniem ze wstążek i kwiatków.
W kolekcji MEK znajdują się również palmy z plecionych liści drzew palmowych, które pochodzą z Barcelony w Hiszpanii i z Sycylii z lat 70. XX wieku, z Neapolu z okresu międzywojennego, w tym najstarsza, bo z 1917 roku, legendarna liguryjska parmurelo z San Remo we Włoszech. (https://etnomuzeum.eu/zbiory/parmurelo-wloska-palma-wielkanocna)
Popularne w Polsce dzisiejsze palmy wielkanocne, częściej kupowane niż wykonywane na własny użytek, to palmy typu wileńskiego, służące już tylko do dekoracji mieszkań podczas świąt, gdyż ich pierwotny sens obrzędowy zawarty w roślinach, których już coraz mniej w ich składzie, został już dawno zapomniany. Kolekcja palm w MEK nadal jest uzupełniana o te współczesne atrybuty świąt wielkanocnych, notując w ten sposób żywotność tradycji wraz ze zmieniającą się modą i trendami zdobniczymi (https://zbiory.etnomuzeum.eu/pl/mikrohistorie/29/palma-wielkanocna).
GALERIA WYBRANYCH PALM Z KOLEKCJI MEK:
Najliczniejsze w tej kolekcji to palmy wileńskie, małe dzieła sztuki, tzw. wałeczki, z jaskrawo farbowanych kwiatków, trawek i ziół owiniętych wokół wierzbowego patyczka. Aż trudno uwierzyć, że palmy wykonane z tak nietrwałego, organicznego materiału, zachowały się do dziś, nawet te najstarsze, z 1914 roku! Te z samego Wilna i okolic pochodzą z I połowy XX wieku (https://etnomuzeum.eu/zbiory/wilenska-palma-wielkanocna). Są tu też bogate kolorystycznie palmy z Gdańska, Krakowa, Wrocławia z lat 40.-60. XX wieku, wykonywane na wzór wileńskich, głównie przez repatriantów z Wilna lub osoby, które się od nich tej sztuki nauczyły.
W polskiej tradycji Niedzielę Palmową nazywano też Kwietnią, Różdżkową lub Wierzbną, a pod nazwą palmy wielkanocnej kryły się różnorodne kompozycje ze świeżych roślin, którym przypisywano symbolikę zdrowia, mocy życiowych i odradzania życia, dzięki którym palma miała wszechstronne zastosowanie w rozmaitych zabiegach magicznych. Palmy, których funkcja obrzędowa wzmocniona była przez poświęcenie ich w kościele, nie były zdobione lub tylko bardzo skromnie, np. przewiązane wstążką. W zbiorach MEK zachowały się obiekty tego typu, wiązki gałązek wierzbowych, z trzciną wodną, leszczyną i barwinkiem: krótkie zwane różdżkami a także długie, związane sznurem lub rzemiennym batem, który po poświęceniu wraz z palmą służył chłopcom do poganiania bydła na pastwisku (https://etnomuzeum.eu/zbiory/palma-wielkanocna-2).
Warto tu wspomnieć, że w zbiorach MEK są też krzyżyki z palm wielkanocnych, takie jakie jeszcze do dziś po Wielkanocy można zobaczyć w Małopolsce, zatknięte w pola orne. Jeden z nich, pochodzący z 1962 roku z Rabki, prezentowany jest na ekspozycji stałej MEK w sali zatytułowanej Od-nowa.
Najstarsze konkursy palm wielkanocnych w Polsce organizowane są w Lipnicy Murowanej i w Rabce. Po raz pierwszy odbyły się w 1958 roku. Profesor Tadeusz Seweryn (1894–1975), ówczesny dyrektor MEK, zakupił wtedy dla Muzeum trzy palmy z rabczańskiego konkursu. Są one dość długie, od 150 do 185 cm, złożone z jednej do trzech witek wierzbowych, zdobionych charakterystycznymi pętelkami z pasków kolorowego papieru. Wśród rabczańskich palm wielkanocnych wyróżnia się też najstarsza z nich, przywieziona z perypetiami do Krakowa w 1931 roku przez Zofię Sulikowską, córkę Seweryna Udzieli, o czym przeczytać można w opisie jednego z Obiektów Tygodnia (https://etnomuzeum.eu/zbiory/palma-wielkanocna).
Pozostałe palmy, które pochodzą z konkursów organizowanych w Rabce, Lipnicy Murowanej, Limanowej, Myślenicach czy Tokarni koło Myślenic w latach 70. i 80. XX wieku odznaczają się długością (od 150 do 450 cm) oraz rozbudowanym zdobieniem ze wstążek i kwiatków.
W kolekcji MEK znajdują się również palmy z plecionych liści drzew palmowych, które pochodzą z Barcelony w Hiszpanii i z Sycylii z lat 70. XX wieku, z Neapolu z okresu międzywojennego, w tym najstarsza, bo z 1917 roku, legendarna liguryjska parmurelo z San Remo we Włoszech. (https://etnomuzeum.eu/zbiory/parmurelo-wloska-palma-wielkanocna)
Popularne w Polsce dzisiejsze palmy wielkanocne, częściej kupowane niż wykonywane na własny użytek, to palmy typu wileńskiego, służące już tylko do dekoracji mieszkań podczas świąt, gdyż ich pierwotny sens obrzędowy zawarty w roślinach, których już coraz mniej w ich składzie, został już dawno zapomniany. Kolekcja palm w MEK nadal jest uzupełniana o te współczesne atrybuty świąt wielkanocnych, notując w ten sposób żywotność tradycji wraz ze zmieniającą się modą i trendami zdobniczymi (https://zbiory.etnomuzeum.eu/pl/mikrohistorie/29/palma-wielkanocna).
GALERIA WYBRANYCH PALM Z KOLEKCJI MEK:
