Mokasyny, wytrzymałe buty skórzane wykonane z opalonej i wygładzonej skóry, są niemal uniwersalnym elementem tradycyjnej odzieży Indian Ameryki Północnej, zamieszkujących kiedyś rozległe obszary Wielkich Równin. Samo słowo, różnie wymawiane, pochodzi z języka Algonkinów, którym posługiwało się wiele plemion; wśród nich są Odżibwejowie – Indianie z obszaru Wielkich Jezior, których nazwa oznaczała "ludzie w mokasynach o pomarszczonej skórze na palcach". W języku Indian Narragansett (ich ojczyzną były tereny dzisiejszego Rhod Island w płn.-wsch. części USA), brzmi ono mocussinass lub mockussinchass.
Nazwa ta upowszechniła się wśród pozostałych plemion, choć w różnych regionach obuwie różniły szczegóły wykonania. Najbardziej wyrazisty podział dyktowało zastosowanie twardej lub miękkiej podeszwy. Buty o twardych podeszwach, zwykle robione z dwu lub kilku kawałków skóry, są charakterystyczne dla zachodnich równin i terenów pustynnych. Mokasyny o miękkiej podeszwie, często wykonywane z jednego kawałka skóry, były charakterystyczne dla wschodnich terenów lesistych. Wykonywano je zwykle z garbowanej skóry jelenia, sarny lub bawoła i zszywano za pomocą ścięgien tych zwierząt.
Ten podział terytorialny zastosować można także do różnic w zdobieniach obuwia. Mokasyny Indian z terenów lesistych miały dekoracje roślinne i zoomorficzne na śródstopiu, czasami na języku, ale nie zawsze z boków. Indianie Równin pozostawiali niedekorowane obrzeża i języki, ale cała górna powierzchnia obuwia była zahaftowana. Szczególnie wyróżniały się mokasyny ślubne – całe zahaftowane oraz mokasyny pochówkowe, z których wiele miało zahaftowane także podeszwy.
Mokasyny z kolekcji MEK mają twarde skórzane podeszwy, a ich wierzchnie części wykonane są z miękkiej skóry zamszowej z jelenia. Każdy z butów uszyty jest z dwóch kawałków skóry, łączonych przy podeszwie oraz na pięcie. Drobniutkie koraliki, którymi zahaftowana jest cała górna powierzchnia mokasynów (oprócz obrzeży i języka), tworzą motyw legendarnych ptaków gromu (trzy pary) oraz geometryczne wzory. Chociaż nie jest znana ich dokładna historia i proweniencja, to na podstawie kroju, szycia i zdobień, należy przypuszczać, że są to tradycyjne mokasyny Indian Wielkich Równin.
Buty zostały przekazane Muzeum w 2006 roku, po tym jak ofiarodawca znalazł je na strychu kamienicy „Pod Orłem” w Rynku Głównym w Krakowie.
Wybrana bibliografia:
Theresa Flores Geary. Creative Native American Beading: Contemporary Interpretations of Traditional Motifs. Sterling Publishing Company, Inc., 2009.
Edwin L. Wade. The Arts of the North American Indian: Native Traditions in Evolution. Hudson Hills, 1986.
B. R. Duncan, S.C. Powers, M. Berry. Beadwork Storytellers. A visual Language. Cherokee Heritage Press. 2008. www.nativtech.org/clothing/moccasin/moctext.html
www.nmai.si.edu/searchcollections/item
http://www.americaslibrary.gov/es/ri/es_ri_tribe_1.html
