Figura ukazuje Mikołaja Kopernika siedzącego na cokole, trzymającego zwinięty arkusz z napisem i podpierającego prawą ręką głowę otoczoną pięcioma kręgami z nanizanymi koralikami. Napis w łacinie na zwoju zawiera fragment tytułu działa największego polskiego astronoma De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebeskich, 1543 rok).
W formie rzeźby można z całą pewnością zauważyć dwa odległe wzory ikonograficzne, które Zdzisław Słonina zobaczył po swojemu i ciekawie połączył. Wyraźnie czytelny jest rys inspiracji warszawskim pomnikiem Kopernika sprzed Pałacu Staszica, zaprojektowanym przez duńskiego artystę Bertela Thorvaldsena w 1822 roku. Jednak pan Zdzisław model sfery niebieskiej umieszczonej w prawej ręce posągowego Kopernika przetworzył w rodzaj aureoli, atrybutu kogoś wyjątkowego, świętego. W ten sposób statyczna postać zamyślonego astronoma nabiera dynamizmu; widzimy że cały czas pochłania go praca nad odkrywaniem tajemnic Kosmosu i planet, będących w nieustannym ruchu tuż przed jego oczami.
Uwagę zwraca także drugi znak w rzeźbie pana Zdzisława, mianowicie zastosowany „gest frasobliwy” podtrzymywania głowy prawą ręką, jak u Chrystusa Frasobliwego z przydrożnej kapliczki, samotnego, zatroskanego, nie wiedzącego co dalej będzie. Frasobliwy jako ludowy świątek ma zawsze pochyloną głowę w koronie cierniowej, ciężką od zmartwień nad grzesznikami, natomiast zafrasowany Kopernik z podniesioną twarzą jakby zastanawiał się kiedy i czy w ogóle ludzie zrozumieją jego naukę.
W rzeźbie udało się połączyć dostojną pomnikową pozę z poczuciem humoru. Centrum wokół którego krążą ciała niebieskie twórca zobaczył tuż przed oczami samego „frasobliwego” Kopernika, genialnego uczonego, ale też duchownego Kościoła katolickiego, prawnika, filozofa, matematyka i lekarza. Po upływie tylu wieków i przeobrażeniu wiedzy o Kosmosie, Mikołaj Kopernik ciągle przypominany jest jako odkrywca wykraczający wyobraźnią poza swoją epokę, stał się patronem wielu szkół i stowarzyszeń, przyznawane są nagrody jego imienia, ma swoje kratery na Księżycu i Marsie, jego podobizna trafiła na banknoty i medale.
Figura zakupiona została od autora po konkursie „Nicolaus Copernicus”, przeprowadzonym przez Dom Kultury w Myślenicach w 1983 roku z okazji jubileuszu 510. urodzin Mikołaja Kopernika. Zdzisław Słonina zdobył wtedy pierwszą nagrodę.
***
Zdzisław Słonina urodził się w 1955 roku w Bogdanówce (powiat myślenicki). Rzeźbą zajmuje się od połowy lat 70. Jego pasją jest także malowanie obrazów na szkle i fotografowanie. Mieszka i tworzy w Świątnikach Górnych. Jest uznanym społecznikiem i animatorem życia kulturalnego na terenie swojej gminy, od dawna zaangażowanym w promowanie twórczości ludowej i nieprofesjonalnej, do czego przyczyniał się między innymi jako dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury. Należy do Stowarzyszenia Twórców Ludowych.
opracował Grzegorz Graff
Literatura:
Ewa Skrobiszewska, Zdzisław Słonina - portret artysty, "Małopolska", 2015. vol. XVII, s. 207-224.
Zdzisław Słonina, rzeźba, malarstwo na szkle, fotografia; 45 lat pracy twórczej, Świątniki Górne 2022 (nota prof. Mariana Pokropka)
zob. też rzeźbę Kopernika autorstwa Antoniego Toborowicza https://etnomuzeum.eu/zbiory/antoni-toborowicz-kopernik
