Niejednokrotnie ubiory mają w sobie zaszyte biografie właścicieli i wytwórców, a z poszczególnych elementów możemy odczytać znaczenia nadane im w sensie politycznym i kulturowym. Podobnie, prezentowana płócienna sukienka zdobiona haftem kaszubskim, mimo, że nie znamy jej pochodzenia, wytwórców, ani poprzednich właścicieli, ma zaszytą w sobie historię odnoszącą się do epoki PRL-u. Stąd możemy postarać się odtworzyć przynajmniej częściowo jej znaczenia.
Sukienka wpisuje się w modę na ludowość, czy używając współczesnej nomenklatury etno/folk. Moda ta nie zaczęła się w ostatnich dekadach wraz z najnowszymi trendami. Korzenie inspiracji ubiorami mieszkańców wsi sięgają co najmniej XVIII wieku. Wówczas to, pojawiają się stylizowane i nieco przejaskrawione wersje strojów np. krakowskich na scenach oper i baletów, ale także podczas kuligów i bali uprzywilejowanej ekonomicznie klasy wyższej. W czasach zaborów stroje ludowe stają się jednym z symboli walki narodowo-wyzwoleńczej, a w czasie żałoby narodowej po powstaniu styczniowym, samo noszenie elementów strojów krakowskich miało charakter niepodległościowej manifestacji. Z kolei w dwudziestoleciu międzywojennym idea czerpania inspiracji z twórczości ludu stała się wręcz elementem polityki edukacyjnej niepodległego państwa. Po II wojnie światowej w zmienionym kontekście politycznym określenie ludowy nabrało podwójnego znaczenia. Pojęcie ludu odnoszące się do mieszkańca wsi, zostało zrównane w potocznym odbiorze z narodem, państwem, co najdobitniej brzmi w samej nazwie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej.
Nowa odsłona mody na ludowość zaczęła się pod koniec lat 60. i trwała co najmniej dekadę. Ubiór mógł być wówczas znakiem sprzeciwu wobec zaleceń partii, nawiązując silnie do kontrkulturowego ruchu hippisowskiego. W polskim kontekście słynne hasło flower power, swoje odzwierciedlenie znalazło m.in. w inspirowanych folklorem ubiorach dzieci kwiatów. Kontrast między szarzyzną z półek domów towarowych a feerią barw, bogactwem zdobień oraz rozmaitością tkanin obecną w ludowych strojach, skierowało twórczo w stronę czerpania inspiracji z tych ostatnich. Wówczas w Polsce regionalne wzory i tkaniny zostały politycznie zawłaszczone przez kolekcje Spółdzielni Moda i Sztuka, ZPO Cora czy Cepelii. Wówczas powstawały sukienki pokroju prezentowanej, szyte z płócien, najczęściej lnianych, czyli tego najbardziej polskiego surowca oraz wyszywane wielobarwnymi haftami ludowymi. Haft kaszubski w tym kontekście ma w sobie wątek podkreślania narodowości i ludowości jednocześnie. Już w dwudziestoleciu wojennym pojawił się na ubraniach, by symbolicznie nawiązywać do uzyskania przez Polskę dostępu do morza.
Jednakże, to nie narzucana politycznie moda, ale twórcza ekspresja przeciętnych kobiet, chcących wyróżnić się z szarości ulic stała się prawdziwym polem do eksperymentalnego potraktowania inspiracji ludowością. A ubiory stylizowane na ludowo, oprócz odwoływania się do mody hippisowskiej, stanowiły przejaw buntu wobec zestandaryzowanego, monotonnego ubioru i narzucającego go systemu.
Współcześnie, kiedy świat mody kojarzy nam się z efemerycznymi trendami, niskiej jakości tkaniami oraz masowymi produkcjami, może warto byłoby się zastanowić nad głębszym znaczeniem mody folk/etno. Może warto spróbować odkryć coś więcej niż tylko wzory zdobień aplikowane na współczesne typy odzieży czy używanie tkanin występujących w tradycyjnych ubiorach. Pomyślmy, że mogłaby to być także opowieść o sposobach użytkowania i praktykach związanych z ubiorami.
BIBLIOGRAFIA:
A. Boćkowska, To nie są moje wielbłądy. O modzie w PRL, Wołowiec 2015,
P. Korduba, Ludowość na sprzedaż, Warszawa 2013,
J. Kowalska, M. Możdżyńska-Nawotka, Modna i już, Katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Krakowie, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 2015,
A. Pelka, Teksas-land. Moda młodzieżowa w PRL, Warszawa 2007,
E. Rossal, Kreacje, mity i gabloty strojów krakowskich [w:] Stroje krakowskie. Historie i mity, E. Pobiegły, E. Rossal (red.), Kraków 2017
E. Rossal, Nowy (u)strój ludowy: konstrukty, duplikacje, zawłaszczenia https://idealcity.pl/narracje/nowy-ustroj-ludowy/ [dostęp: 21.9.2022].
OPRACOWAŁA: Ewa Rossal
