Amulet płodności

Treść

zdjęcie obiektu zdjęcie obiektu

Figurka drewniana łącząca cechy antropomorficzne żeńskie (delikatnie zaznaczone cechy płciowe – piersi) z abstrakcyjnymi (geometrycznymi) – głowa figurki. Wykonana z jednego kawałka drewna. Posiada podłużny, cylindryczny korpus – tułów, powyżej którego znajduje się węższy walec – szyja (na niej przewiązane 3 sznurki z paciorkami), a nad nią płaska, prostokątna głowa. Dół figurki to płaski krążek, tworzący stopkę.

 

Lalka Akua'ba (dosłownie: dziecko Akui) należy do grupy tzw. lalek-amuletów płodności. Klasyczna Akua'ba przedstawia ciało ludzkie ujęte w schematyczny sposób: głowa w kształcie dysku lub pionowego prostokąta i cylindryczne ciało – tułów. Ręce Akua'ba (gdy występują) zazwyczaj są nieproporcjonalnie krótkie, rozstawione na boki. Według legendy, pierwszą tego typu lalkę nosiła kobieta imieniem Akua, która spodziewając się dziecka, obawiała się o jego zdrowie. Za namową czarownika sporządziła, a następnie pielęgnowała małą, drewnianą figurkę jak nowo narodzone dziecko. Gdy poród przebiegł pomyślnie i narodziła się zdrowa dziewczynka, inne kobiety również zaczęły nosić w okresie ciąży tego typu lalki, które nazwano „dzieckiem Akui”. Z czasem stały się one powszechnym amuletem, któremu przypisywano zdolność wpływania na pomyślne urodzenie dziecka, jak i dar płodności. Zważywszy na cechy formalne jak i czas powstania, obiekt mógł pełnić swe pierwotne funkcje powiązane z tradycyjnymi wierzeniami w zespole ludów Fante (Fanti) z płd. - zach. Ghany.

 

Współcześnie, lalki akuaba żyją już własnym życiem. Są jednym z najczęściej spotykanych motywów sztuki afrykańskiej, daleko wykraczając poza zespół językowo-kulturowy ludów Akan (głównie Fanti i Aszanti), jak i granice Ghany. To, co wydaje się być powodem ich szczególnej popularności, to równowaga pomiędzy naturalizmem a abstrakcją w ujęciu ciała ludzkiego, które symbolizują. Schematyzm postaci, oszczędność i prostota wyrazu wzmocnione są w wielu przypadkach silną ekspresją wyrażoną otwarciem ramion. Pozorna statyczność kryje w sobie witalność narodzin, nowego życia, któremu ma patronować.

 

Warto wspomnieć, że na przestrzeni kilkunastu ostatnich lat, poprzez dary i zakupy, w kolekcji MEK znalazło się jeszcze kilka innych lalek typu akuaba. Żadnej z nich, pomimo niewątpliwych walorów estetycznych, metryki pochodzenia czy nawet rozmiarów, nie można zaliczyć jednak do grona amuletów, lecz popularnych ozdób wpisujących się w modę na afrykański dizajn.

 

Obiekt zakupiony został w salonie DESA w Krakowie, w 1977 roku. Błędnie opisany został w inwentarzu jako "amulet z Sudanu".

 

Opracował Jacek Kukuczka.

Opiekun: Jacek Kukuczka Zadaj pytanie o obiekt

Obiekty powiązane