Kaftanik mężatki, kamizelka do mieszczańskiego stroju żywieckiego. Uszyty z ciemnoniebieskiego adamaszku jedwabnego na płóciennej, bawełnianej podszewce. Ma charakterystyczny, opadający na ramiona duży kołnierz-pelerynkę, ozdobiony wzdłuż brzegu szlakiem haftu i wykończony falbanką. U dołu kamizelki doszyta jest krótka baskinka ułożona w kontrafałdy. Na przodzie i w tyle, od pasa w górę biegną nierównej długości szlaczki haftu krzyżowanego „Janina”. Końce rękawów ozdobione są wąską białą koronką fabryczną. Plecy i części przednie kaftanika, w miejscach niewidocznych, pod kołnierzem zeszyte są z kilku małych kawałków materiału ułożonych w różnych kierunkach. Jest to przykład znanej również ze strojów ludowych oszczędności materiału, gdy w trakcie szycia starano się wykorzystać każdy kawałek drogiej tkaniny, jaką był jedwabny adamaszek.
Kamizelka, wraz z tworzącą z nią komplet spódnicą, została zakupiona do zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie w 1957 r. od Stefanii Pawełkowej z Żywca. Według uzyskanej informacji strój ten znajdował się w jej rodzinie od około 70 lat.
Strój mieszczan żywieckich wywodzi się ze stanowych ubiorów mieszczańskich. W drugiej połowie XIX wieku, kiedy mieszkańcy innych miast zarzucali swe dawne stroje, uroczysty ubiór Żywczaków nadal się rozwijał wzbogacając o nowe, uznawane dzisiaj za charakterystyczne dla niego elementy. Jako odrębny, tylko „żywiecki” strój mieszczański ostatecznie ustalił się w końcu XIX wieku. Występował w samym tylko Żywcu nie mieszając się ze strojem zamieszkałych wokół miasta górali. Jego noszenie zarezerwowane było dla rodowitych mieszczan żywieckich.
Strój mieszczek występował w kilku odmianach w zależności od wieku i stanu cywilnego kobiet. Kamizelka, szyta z jednobarwnego adamaszku jedwabnego należała do uroczystego ubioru mężatek, zwłaszcza starszych. Noszono ją wraz ze spódnicą, która musiała być wykonana z takiej samej tkaniny, czepcem „złotym”, tiulową krezą i fartuchem. Pierwowzorem kamizelki był francuski żakiecik znany pod nazwą caraco (karako). Caraco, którego krój wywodzi się z ubioru mieszczek z Nantes, około 1768 r. przyjął się w modzie paryskiej. Przez damy noszony jako wytworny ubiór domowy, stał się przede wszystkim typowym ubiorem mieszczańskim we Francji i innych krajach Europy. Początkowo krótki do bioder, dołem rozkloszowany ulegał kolejnym zmianom. W latach 80.XVIII w. uzyskał duży, okrywający ramiona kołnierz. Właśnie w takiej formie kaftanik przyjął się w mieszczańskich ubiorach kobiecych w Polsce określany potocznie jako karoczko (karaczko). Nie wiadomo dokładnie kiedy pojawił się w stroju mieszczek z Żywca. Pierwszym dokumentem potwierdzającym jego występowanie jest dopiero drzeworyt z końca XIX wieku przedstawiający parę Żywczan.
Opracowała Elżbieta Pobiegły.
