Współcześnie nazwa bluzka nie przywodzi na myśl jednego, konkretnego elementu ubioru i nie jest kojarzona ze swoją długą historią. Potocznie odnosi się do szerokiego wachlarza górnej odzieży kobiecej i jest używana synonimicznie do koszuli czy nawet T-shirta. W Słowniku mody bluzka określana jest jako luźna, uszyta z lekkiego materiału górna część stroju kobiecego, wywodząca się z męskiej koszuli. Używana była już od XVIII w., ale na stałe zagościła w miejskiej modzie kobiecej pod koniec XIX w. W publikacji O modzie XIX wieku czytamy:
„Już w roku 1890 modna kobieta nie pokazywała bioder, a ramiona były od nich ważniejsze. Bardzo istotna w tym stroju bluzka, łącząca się z wąskimi, ale podwyższonymi ponad poziom barku rękawami, stanowiła tu odpowiednik spódniczki rozszerzonej u dołu (…). I bluzka ważniejszą wtedy była niż spódnica.”
Autor cytowanej publikacji wysuwa pogląd, że główną przyczyną ówczesnej popularności bluzki był fakt, iż okres od secesji uznawany był za epokę starszych kobiet. Przekładając to na kwestie ubioru, chodziło o podkreślenie sylwetki dojrzałej kobiety z wydatniejszą górną częścią ciała, nie opinaną przez gorset. Bluzki uchodziły zatem za ubiór dodający lat, a tym samym będący oznaką elegancji. Popularność tego elementu stroju związana byłą także z modą na ubiory konfekcyjne. Gotowe bluzki, spódnice i żakiety, które można było kupić w sklepach, uniezależniły coraz bardziej wyemancypowane kobiety od wizyt u krawcowej oraz pozwoliły na swobodne kombinacje podkreślające i indywidualny gust.
Kojarzona z ubiorem miejskim bluzka, nie była zazwyczaj brana pod uwagę przy opisach strojów noszonych na wsiach. Jednym z cenniejszych źródeł w tym temacie pozostają fotografie z początku XX wieku, zwłaszcza te wykonane w atelier krakowskiego fotografa Ignacego Kriegera i jego dzieci: Amalii i Natana. Na zdjęciach widzimy kobiety ze wsi podkrakowskich ubrane w różnego typu bluzki, które krojem i deseniami na tkaninach, przywodzą na myśl ich współczesne wersje. Szyte były z tkanin w drobne rzuciki kwiatowe, kratki, prążki czy kropeczki, zdobione koronkami, zakładkami, kokardkami, tasiemkami pasmanteryjnymi, szychem czy szamerunkiem. Zdarzały się także bluzki zdobione kolorowym haftem o motywach roślinnych. Mogły być dopasowane albo luźniejsze, do bioder, często z karczkiem, na stójce, z bufkami przy ramionach, zapinane z przodu, z boku, a nawet z tyłu. Zawsze na długi rękaw, często zakończony mankietami.
Na podstawie fotografii można prześledzić również sposoby noszenia bluzek zwłaszcza wśród podążających za modą dziewcząt i młodych kobiet. Zazwyczaj były wkładane do spódnicy, chociaż istniała moda, zwłaszcza wśród dojrzalszych kobiet, na noszenie bluzek luźno wyłożonych na wierzch. Zaskoczeniem było odkrycie na fotografiach wzorzystych bluzek noszonych pod krakowskimi gorsetami. Gorset był wówczas całkowicie lub częściowo rozpięty, co pozwalało na ukazanie często zdobionego przodu bluzki.
Z dostępnych źródeł w regionie krakowskim możemy wnioskować, że bluzki przeszły na stałe do mody wiejskiej wraz z nowinkami, które docierały na wsie dzięki częstym kontaktom z Krakowem. Duże znaczenie w rozprzestrzenianiu się mody miejskiej miały także sposoby nabywania wielu elementów odzieży: bezpośrednio w miejskich sklepach albo na tzw. tandecie, czyli targu z odzieżą używaną. Bluzki stały się jednym z popularniejszych elementów odzieży noszonej przez kobiety przez cały XX wiek. W czasach PRL-u dużą popularnością cieszyły się, zwłaszcza wśród dojrzałych kobiet, luźne w pasie bluzki, wypuszczane na wierzch spódnicy. Bluzki stały się poniekąd zwierciadłem nie tylko zmieniającej się mody, ale i wyobrażeń kulturowych na temat kobiecości.
Opracowała Ewa Rossal.
Literatura:
A. Banach, O modzie XIX wieku, PIW, Warszawa 1957.
E. i A. Banach, Słownik mody, Wiedza Powszechna, Warszawa 1962.
F. Boucher, Historia mody. Dzieje od czasów prehistorycznych do końca XX wieku, Arkady, Warszawa 2012.
E. Pobiegł, E. Rossal (red.), Stroje krakowskie. Historie i mity, MEK, Kraków 2017.
