Bogata tradycja terenów Azji Środkowej zaskakuje swoją różnorodnością i fascynuje. Związana z wieloma grupami etnicznymi posiadającymi swoją odmienną kulturę, przejawia się w wielu aspektach życia jej mieszkańców. Świadectwem tej wielowiekowej tradycji są wspaniałe miasta, takie jak Samarkanda, Buchara, Aszchebad, Taszkient i ich niepowtarzalna architektura.
Fascynujące pole badawcze stanowią również stroje i ubiór, będące nośnikiem wielu informacji. Także kultura materialna, zarówno przedmioty codziennego użytku jaki i te wykorzystywane na specjalne okazje, to obszar niezwykle fascynujący i bogaty znaczeniowo.
Przeglądając muzealne katalogi kolekcji azjatyckiej, możemy natknąć się na dawne wpisy, określające miejsce pochodzenia obiektów z tego rejonu jako Turkiestan. Takie określenie stosowano w 2 połowie XIX wieku dla tych części terenów Azji Środkowej, będących kolebką ludów tureckich (Turkiestan - pers. ترکستان – dosłownie „kraj Turków”). Teren ten, stanowiący etniczno-kulturowy tygiel, ukształtowany przez tradycję cywilizacji Wielkiego Stepu oraz wpływy kultury perskiej, greko-hellenistycznej, chińskiej, arabskiej i rosyjskiej, gdzie przenikają się różne wierzenia, od zawsze przyciągał podróżników i badaczy. W tym także polskich, którzy szczególnie w okresie międzywojennym jak i po wojnie eksplorowali te tereny prowadząc badania i tworząc najstarsze kolekcje. Ich biografie to niezwykle fascynujące historie ukazujące ludzką determinację i pasje. Część ofiarodawców naszego muzeum swą historię z Azją zaczynało jako zesłańcy wojenni lub uciekinierzy. Zafascynowani bogactwem innych kultur powracali do znanych miejsc już jako badacze i kolekcjonerzy.
Region ten mimo znaczonych różnic i rozmaitych wpływów zewnętrznych posiada kulturową spójność niezależną od zmiennych politycznych podziałów. Przejawia się to w charakterze kolekcji MEK która, reprezentuje bogactwo kultury materialnej narodów Azji Środkowej: Uzbeków, Turkmenów, Kazachów, Kirgizów. Szczególne miejsce w tej kolekcji zajmują wyroby ceramiczne, reprezentujące bogactwo tamtejszych ośrodków, których tradycja sięga średniowiecza.
Prezentowany obiekt – miseczka pochodząca z Uzbekistanu, stanowi przykład niezwykłego kunsztu i tradycji wyrobów ceramicznych. Rozpowszechnienie wyrobów ceramicznych polichromowanych i bogato zdobionych nastąpiło w tym regionie ok IX i X wieku, wraz z nastaniem islamu. Szczególnego znaczenia nabrała ceramika glazurowana o charakterystycznej błękitnej gamie kolorystycznej - turkus, błękit i kobalt. Gama ta miała swoje znaczenie symboliczne - nawiązując do symboliki życiodajnej wody, rajskiego ogrodu i nieba, stawała się symbolem szczęścia. Charakterystyczna kolorystyka i wzornictwo były obecne nie tylko w ceramice użytkowej, ale także w elementach architektoniczno-dekoracyjnych - fasadach meczetów i madrasów, które zdobiono glazurowanymi cegłami i mozaikami. Szczególny tej ceramiki rozkwit zaznaczył się w 2 połowie XIX wieku, kiedy zaczęła ona cieszyć się dużym zainteresowaniem badaczy i etnologów, których oczy zwróciły się w stronę najznakomitszych centrów produkcji ceramiki, takich jak Samarkanda, Chiva, Buchara, Risztan. Tradycja i technika doskonalona i przekazywana od stuleci z pokolenia na pokolenie, przetrwała i jest żywa do dziś. Oprócz nowych prób interpretacji, we współczesnych wyrobach nadal obecne są wzory nawiązujące do długiej tradycji.
Obecnie wyroby ceramiczne posiadają duże zróżnicowanie, które wynika z oddziaływania różnych czynników jak: wielowiekowa tradycja regionu, z którego pochodzi, stylistyka lokalnych ośrodków, estetyka grup etnicznych. Prezentowany obiekt należy do tzw. błękitnej ceramiki risztańskiej, której tradycja wyrobu sięga średniowiecza. Risztan usytuowany w Kotlinie Fergany, jest uznawany za jeden z najstarszych ośrodków produkcji ceramiki w Azji Środkowej. W XIX wieku sława mistrzów z Risztanu wyszła daleko poza kotlinę Fergany i zaczęła być eksportowana do Rosji, gdzie cieszyła się ogromnym zainteresowaniem. W 1900 roku została ona zaprezentowana na Wystawie Światowej w Paryżu, gdzie zdobyła wielkie uznanie i trafiła do wielu europejskich muzeów. Prezentowana miseczka mimo tego, że została nabyta w Moskwie z pewnością pochodzi z jednego z centrów ceramiki w Uzbekistanie i była prezentowana podczas konferencji „Central Asia at the crossroads of world civilizations” w Uzbekistanie, gdzie prezentowaliśmy kolekcję uzbecką w zbiorach Muzeum Etnograficznego w Krakowie.
Opracowała: Anna Szelingowska
Fascynujące pole badawcze stanowią również stroje i ubiór, będące nośnikiem wielu informacji. Także kultura materialna, zarówno przedmioty codziennego użytku jaki i te wykorzystywane na specjalne okazje, to obszar niezwykle fascynujący i bogaty znaczeniowo.
Przeglądając muzealne katalogi kolekcji azjatyckiej, możemy natknąć się na dawne wpisy, określające miejsce pochodzenia obiektów z tego rejonu jako Turkiestan. Takie określenie stosowano w 2 połowie XIX wieku dla tych części terenów Azji Środkowej, będących kolebką ludów tureckich (Turkiestan - pers. ترکستان – dosłownie „kraj Turków”). Teren ten, stanowiący etniczno-kulturowy tygiel, ukształtowany przez tradycję cywilizacji Wielkiego Stepu oraz wpływy kultury perskiej, greko-hellenistycznej, chińskiej, arabskiej i rosyjskiej, gdzie przenikają się różne wierzenia, od zawsze przyciągał podróżników i badaczy. W tym także polskich, którzy szczególnie w okresie międzywojennym jak i po wojnie eksplorowali te tereny prowadząc badania i tworząc najstarsze kolekcje. Ich biografie to niezwykle fascynujące historie ukazujące ludzką determinację i pasje. Część ofiarodawców naszego muzeum swą historię z Azją zaczynało jako zesłańcy wojenni lub uciekinierzy. Zafascynowani bogactwem innych kultur powracali do znanych miejsc już jako badacze i kolekcjonerzy.
Region ten mimo znaczonych różnic i rozmaitych wpływów zewnętrznych posiada kulturową spójność niezależną od zmiennych politycznych podziałów. Przejawia się to w charakterze kolekcji MEK która, reprezentuje bogactwo kultury materialnej narodów Azji Środkowej: Uzbeków, Turkmenów, Kazachów, Kirgizów. Szczególne miejsce w tej kolekcji zajmują wyroby ceramiczne, reprezentujące bogactwo tamtejszych ośrodków, których tradycja sięga średniowiecza.
Prezentowany obiekt – miseczka pochodząca z Uzbekistanu, stanowi przykład niezwykłego kunsztu i tradycji wyrobów ceramicznych. Rozpowszechnienie wyrobów ceramicznych polichromowanych i bogato zdobionych nastąpiło w tym regionie ok IX i X wieku, wraz z nastaniem islamu. Szczególnego znaczenia nabrała ceramika glazurowana o charakterystycznej błękitnej gamie kolorystycznej - turkus, błękit i kobalt. Gama ta miała swoje znaczenie symboliczne - nawiązując do symboliki życiodajnej wody, rajskiego ogrodu i nieba, stawała się symbolem szczęścia. Charakterystyczna kolorystyka i wzornictwo były obecne nie tylko w ceramice użytkowej, ale także w elementach architektoniczno-dekoracyjnych - fasadach meczetów i madrasów, które zdobiono glazurowanymi cegłami i mozaikami. Szczególny tej ceramiki rozkwit zaznaczył się w 2 połowie XIX wieku, kiedy zaczęła ona cieszyć się dużym zainteresowaniem badaczy i etnologów, których oczy zwróciły się w stronę najznakomitszych centrów produkcji ceramiki, takich jak Samarkanda, Chiva, Buchara, Risztan. Tradycja i technika doskonalona i przekazywana od stuleci z pokolenia na pokolenie, przetrwała i jest żywa do dziś. Oprócz nowych prób interpretacji, we współczesnych wyrobach nadal obecne są wzory nawiązujące do długiej tradycji.
Obecnie wyroby ceramiczne posiadają duże zróżnicowanie, które wynika z oddziaływania różnych czynników jak: wielowiekowa tradycja regionu, z którego pochodzi, stylistyka lokalnych ośrodków, estetyka grup etnicznych. Prezentowany obiekt należy do tzw. błękitnej ceramiki risztańskiej, której tradycja wyrobu sięga średniowiecza. Risztan usytuowany w Kotlinie Fergany, jest uznawany za jeden z najstarszych ośrodków produkcji ceramiki w Azji Środkowej. W XIX wieku sława mistrzów z Risztanu wyszła daleko poza kotlinę Fergany i zaczęła być eksportowana do Rosji, gdzie cieszyła się ogromnym zainteresowaniem. W 1900 roku została ona zaprezentowana na Wystawie Światowej w Paryżu, gdzie zdobyła wielkie uznanie i trafiła do wielu europejskich muzeów. Prezentowana miseczka mimo tego, że została nabyta w Moskwie z pewnością pochodzi z jednego z centrów ceramiki w Uzbekistanie i była prezentowana podczas konferencji „Central Asia at the crossroads of world civilizations” w Uzbekistanie, gdzie prezentowaliśmy kolekcję uzbecką w zbiorach Muzeum Etnograficznego w Krakowie.
Opracowała: Anna Szelingowska
