Zgarda z odlewanymi, grawerowanymi krzyżami, trójrzędowa, mosiężna, duża. W pierwszym rzędzie naszyjnika znajduje się 11 okrągłych tarczek z małymi wypustkami ułożonymi na kształt krzyża (2,5 x 2,5 cm). W drugim 10 krzyży różnej wielkości, trzech rodzajów (wysokość ok. 3,5 cm; 6,5 cm i 7 cm). W trzecim rzędzie 11 krzyży różnej wielkości, czterech rodzajów (wysokość od ok. 5,5 cm do 12 cm). Na krzyżach, z wyjątkiem najmniejszych, przy końcach widoczny jest wizerunek Chrystusa, na niektórych słabo zarysowany. Ponadto krzyże rytowane są w motywy kół współśrodkowych i kreseczek, a na największym występuje też bogaty ornament w postaci sześcioramiennej rozety i trójkątów. Między krzyżami znajdują się per′eliżky czyli rurki ze spiralnie skręconego drutu lub z mosiężnej blaszki. Krzyże i rurki nawleczone są na grube, łukowato wygięte druty osadzone w zapięciu z pasów mosiężnej blachy (długość 20 cm, szerokość 3 cm) zdobionej ornamentem grawerowanym w trójkąty i kółka. Naszyjnik waży ok. 90 dag.
Zgardy z krzyżami to jeden z najciekawszych i najbardziej oryginalnych typów biżuterii, która była nieodłącznym elementem świątecznego ubioru Hucułek. Obok najbardziej okazałych, trójrzędowych naszyjników z dużymi krzyżami występowały też zgardy skromniejsze, dwu lub jednorzędowe, niekiedy z drobnymi krzyżykami (wysokość ok.2 – 3 cm). Na niektórych oprócz krzyży są małe, okrągłe dzwoneczki lub szklane, czerwone paciorki.
Naszyjniki z krzyżami wykonywano z mosiądzu. Ten stop cynku i miedzi, przypominający barwą złoto, był na Huculszczyźnie podstawowym tworzywem do wyrobu metalowej biżuterii i ozdób. Znacznie rzadziej używano naśladującego srebro bakfonu. Zgardy były dziełem huculskich mosiężników, którzy w swej pracy posługiwali się prostymi technikami odlewu i grawerowania. Krzyże odlewali z glinianych form sporządzanych na podstawie drewnianego lub metalowego modelu. Glinę mieszali ze sproszkowanym węglem, by nie przyklejała się do modelu. Gotowy odlew wygładzali a następnie grawerowali przy użyciu żelaznych dłutek czy specjalnego przyrządu do uzyskiwania wzoru kółek.
Wyrób tych ozdób przypada głównie na XIX w., w latach 30. XX w. kobiecych zgard z krzyżami już nie wykonywano a mosiężnictwo huculskie chyliło się ku upadkowi.
W zbiorach Muzeum Etnograficznego znajduje się ok. 25 tego typu zgard. Prezentowana, jest największą i jedną z najpiękniejszych.
Opracowała Elżbieta Pobiegły.
